10 ερωτήσεις και απαντήσεις για υγιή νεφρά

Ο Φάνης Αποστόλου, Συντονιστής Διευθυντής Νεφρολογικού Τμήματος “Αντώνιος Γ Μπίλλης” ΓΝΑ “Ο Ευαγγελισμός-Οφθαλμιατρείο Αθηνών-Πολυκλινική” και νεοεκλεγείς πρόεδρος της Ελληνικής Νεφρολογικής Εταιρείας, μας δίνει απαντήσεις για την υγεία των νεφρών και πώς μπορούμε να την προστατέψουμε.

Ποια είναι τα στοιχεία για τις παθήσεις των νεφρών στην Ελλάδα; Είναι μία νόσος που αφορά νέους ανθρώπους ή μόνο τους μεγαλύτερους σε ηλικία; Δείχνει “προτίμηση” σε κάποιο φύλο;

Η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) είναι πλέον ένα σημαντικό παγκόσμιο πρόβλημα. Στις Δυτικές κοινωνίες 10-13% του γενικού πληθυσμού φαίνεται να πάσχει από αυτήν. Στην Ελλάδα είναι παρόμοιο το ποσοστό. Στις μεγαλύτερες ηλικίες (> 65 χρόνων) τα ποσοστά της ΧΝΝ ανεβαίνουν περισσότερο λόγω της γήρανσης και των συνοδών νοσημάτων που αναπτύσσονται με την πάροδο που χρόνου, όπως αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης κ.ά. Οι γυναίκες έχουν μια ελαφρά υπεροχή ως προς τους άνδρες στην εμφάνιση της νόσου.

Ας ξεκινήσουμε από τις καλοήθεις παθήσεις των νεφρών, αυτές που πιθανώς δεν θα μας ανησυχήσουν ποτέ σοβαρά στη ζωή μας. Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες; Χρειάζονται θεραπεία ή παρακολούθηση από το γιατρό;

Δεν νομίζω ότι μπορεί να μιλάμε για καλοήθεις μορφές νεφρικής νόσου αλλά σίγουρα μπορεί να λέμε για κάποιες ήπιες βλάβες που δεν επιφέρουν σημαντική αναπηρία. Μεταξύ αυτών ανήκουν οι απλές φλοιώδεις κύστες των νεφρών σε μικρό αριθμό που μπορεί να αναπτυχθούν με την πάροδο της ηλικίας και ειδικά μετά τα 50. Και αυτές πάντα θα πρέπει να αξιολογούνται από κάποιο γιατρό. Οι απλές κυστίτιδες, χωρίς εμπύρετη συνδρομή, είναι πάλι μια ενοχλητική κατάσταση ειδικά στις γυναίκες χωρίς σημαντικές όμως  επιπτώσεις στη νεφρική λειτουργία. Οπωσδήποτε είναι καλύτερα για οτιδήποτε αφορά τους νεφρούς να συμβουλεύεται κανείς τον Νεφρολόγο για μια υπεύθυνη γνώμη.

Μπορεί μια πάθηση στα νεφρά να παρουσιάζει συμπτώματα που δεν θα συσχετίσουμε με αυτό το όργανο; Ποια είναι αυτά, μερικά παραδείγματα;

Ναι, όπως αδυναμία, εύκολη κόπωση, υπέρπνοια (αύξηση του εύρους αναπνοής που μοιάζει δύσπνοια), ανορεξία απώλεια βάρους ωχρότητα στο πρόσωπο και στους βλεννογόνους, απώλεια libido, αρτηριακή υπέρταση κ.ά.

Το 10-13% του πληθυσμού στην Ελλάδα πάσχει από χρόνια νεφρική νόσο, η οποία αρχικά δεν παρουσιάζει συμπτώματα.

Συνδέεται η σοβαρή δυσλειτουργία των νεφρών με την καρδιαγγειακή μας υγεία; Μπορούμε να πούμε δυο λόγια γι’ αυτό;

Ο νεφρός και η καρδιά (μαζί με τον εγκέφαλο) αποτελούν τα ευγενή μας όργανα. Η λειτουργία του ενός επηρεάζει και το άλλο. Ειδικά ο νεφρός για την καλή του λειτουργία χρειάζεται μια φυσιολογική παροχή αίματος που θα την εξασφαλίζει η καλή λειτουργία της καρδιάς και αντίστροφα μια κακή νεφρική λειτουργία θα επηρεάσει την λειτουργία της καρδιάς όταν δεν θα μπορεί να χειρισθεί τον καθημερινό όγκο των υγρών του οργανισμού που καθορίζεται από τους νεφρούς, με συνέπεια σοβαρές επιπτώσεις στον οργανισμό (υπερφόρτωση υγρών, οίδημα, πνευμονική συμφόρηση, ηλεκτρολυτικές διαταραχές κ.ά.) 

Εκτός αυτών και η προοδευτική και συνεχής έκπτωση της λειτουργίας αυτών των οργάνων στην πάροδο των ετών (χρονιότητα των επιπλοκών των οργάνων), προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στον οργανισμό μέσω αλληλεπίδρασης. Για παράδειγμα, η νεφρική νόσος προκαλεί αναιμία, η αναιμία προκαλεί αύξηση των αναγκών αιμάτωσης των οργάνων, αυτό επιφέρει διαταραχές στην καρδιακή λειτουργία και προοδευτικά επέρχονται μόνιμες βλάβες και στα δύο όργανα. Μια σημαντική επιπλοκή των ασθενών με χρόνια νεφρική νόσο αποτελεί και ο δευτεροπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός, δηλαδή διαταραχή των αλάτων ασβεστίου και φωσφόρου που μέσω της χρονιότητας των επιπτώσεων τους στην υγεία, οδηγούν σε αρτηριοσκλήρυνση και αθηρωμάτωση, με συνέπεια αύξηση της νοσηρότητας και θνητότητας αυτών των ασθενών. Το πρώτο αίτιο θανάτου στους ασθενείς με νεφροπάθεια αποτελούν τα καρδιαγγειακά συμβάματα.

Ποιες άλλες παθήσεις/νοσήματα συνδέονται με την υγεία των νεφρών;

Άλλες παθήσεις που επηρεάζουν την λειτουργία των νεφρών αποτελούν ο σακχαρώδης διαβήτης που είναι το πρώτο αίτιο σοβαρής νεφρικής νόσου που καταλήγει σε θάνατο ή σε αιμοκάθαρση, τα αιματολογικά νοσήματα (π.χ. πολλαπλούν μυέλωμα), τα  πνευμονολογικά (π.χ. χρόνια υποξυγοναιμία), τα σοβαρά δερματολογικά νοσήματα και οι θεραπείες τους (π.χ σοβαρές ψωριάσεις), οι κακοήθειες και οι επιπλοκές από την θεραπεία τους κ.ά.

Ας μιλήσουμε για τη χρόνια νεφρική νόσο. Ποια είναι τα βασικά της χαρακτηριστικά/συμπτώματα που θα στείλουν τον ασθενή στο γιατρό;

Η έγκαιρη διάγνωση  νεφρικής νόσου και η άμεση παραπομπή σε νεφρολόγο είναι αυτό που θα οδηγήσει στην σωστή αντιμετώπιση της νόσου, στην προσπάθεια καθυστέρησης εμφάνισης του τελικού σταδίου της νεφρικής ανεπάρκειας και στην εξωνεφρική κάθαρση. Σημαντικά συμπτώματα ή σημεία που ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ θα πρέπει να αξιολογηθούν και να σταλούν έτσι οι ασθενείς στον νεφρολόγο, έστω και για μια φορά τον χρόνο, είναι η ύπαρξη λευκώματος στα ούρα και η μικρή ακόμη αύξηση της κρεατινίνης του ορού, μια εξέταση που είναι “σηματοδότης” της νεφρικής λειτουργίας των ατόμων. 

Πόση σημασία έχει η έγκαιρη διάγνωση για τις νόσους των νεφρών;

Θεραπευτικά οι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο θα πρέπει να ακολουθήσουν οδηγίες του νεφρολόγου τους. Ειδικά να ελέγχουν και να ρυθμίζουν  την αρτηριακή πίεση, την διατροφή τους, να ρυθμίζουν άριστα τον σακχαρώδη διαβήτη εφόσον έχουν. Τελικά αν δεν αντιμετωπισθεί η επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας, οι ασθενείς θα καταλήξουν σε αιμοκάθαρση, περιτοναϊκή κάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού. Αυτές είναι προς το παρόν και οι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές του τελικού σταδίου νεφρικής ανεπάρκειας.

Ποιες είναι διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές για τη ΧΝΝ; 

Η μεταμόσχευση νεφρού αν είναι επιτυχής, είναι σχεδόν ίαση της νεφρικής νόσου ειδικά οι μεταμοσχεύσεις από ζώντα δότη. 

Αποτελεί η μεταμόσχευση νεφρού ίαση για τη ΧΝΝ;

Οι μεταμοσχεύσεις στην Ελλάδα δεν πάνε καλά. Είμαστε οι τελευταίοι στον κατάλογο προσφοράς αποβιωσάντων δοτών νεφρού και υπάρχει μεγάλη αναμονή στο μητρώο καταγραφής των πιθανών ληπτών που φτάνει τα 7-9 χρόνια. Τα αίτια αυτής της κατάστασης είναι πολλά, τα κυριότερα, θα ανέφερα την πιθανή έλλειψη αλτρουισμού, τις κακές κοινωνικές πεποιθήσεις για την προσφορά οργάνων, την υποστελέχωση και υποχρηματοδότηση του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων κ.α. Χρειάζονται σοβαρές προσπάθειες από τους υπεύθυνους για να ξεπεραστούν τα εμπόδια για αύξηση της προσφοράς οργάνων. Τελευταία γίνεται συζήτηση για την πιθανότητα αύξησης των μεταμοσχεύσεων από ζώντες δότες μέσω της αποδοχής προσφοράς οργάνων από μη συγγενείς  συναισθηματικούς δότες μέσω ελεγχόμενης  διαδικασίας.

Είναι ο καθένας μας δυνάμει ζωντανός δωρητής νεφρού; Τι πρέπει να γνωρίζουμε για να διατηρούμε υγιή τα νεφρά μας;

Ναι, είμαστε, αν έχουμε καλή υγεία. Βασικά να έχουμε φυσιολογική αρτηριακή πίεση, να έχουμε υγιείς πνεύμονες, καλή φυσική δραστηριότητα και καλή διατροφή.