Advertisement
Υπάρχουν μερικά ιστορικά γεγονότα, τα οποία ξεκινούν εξ αιτίας κάποιας σκοπιμότητος και καταλήγουν σε φάρσα. Άλλα απλά τα ξεπερνούν κάποιες γραφικότητες και μερικά ευτράπελα που τα συνοδεύουν. Τελικά η Κυθηραϊκή Αυτονομία του 1917 σε ποία κατηγορία θα πρέπει να ενταχθεί; Ας δούμε τα γεγονότα και πρώτα τι προηγήθηκε αυτής, της σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό, απόφασης των Κυθήρων να επιλέξουν την αυτόνομη πορεία τους την εποχή του μεγάλου διχασμού στην Ελλάδα, ο οποίος ίσως να ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την τεράστια εθνική καταστροφή του 1922, τις συνέπειες της οποίας ζούμε ακόμη…
Τι προηγήθηκε της Αυτονομίας.
Η ρήξη μεταξύ του φιλογερμανικού παλατιού και της φιλοσυμμαχικής Βενιζελικής παράταξης το 1916 οδήγησε στον εθνικό διχασμό και είχε ως αποτέλεσμα να έχουμε δύο κυβερνήσεις στην Ελλάδα. Αυτήν που είχε διορίσει ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος στην Αθήνα και αυτή της Τριανδρίας (Βενιζέλος, Κουντουριώτης, Δαγκλής) στη Θεσσαλονίκη. Στα Κύθηρα, ο τοπικός πολιτικός παράγων και φανατικός υποστηρικτής της Βενιζελικής παράταξης, Π. Τσιτσίλιας, προσπαθεί να πείσει το Βενιζέλο και τους εκπροσώπους των συμμάχων να πάρουν την πρωτοβουλία να καταλάβουν τα Κύθηρα. Ο πρώτος, παρά τους δισταγμούς του, στέλνει το Δεκέμβριο του 1916 μία μικρή ομάδα ένοπλων Κρητών χωροφυλάκων, οι οποίοι καταλαμβάνουν το νησί, αφού φαίνεται ότι είχαν πεισθεί και οι Άγγλοι για την καίρια γεωγραφική του θέση την εποχή που μαίνεται ο πόλεμος των υποβρυχίων στη Μεσόγειο και τα Κύθηρα κατέχουν εξαίρετη θέση για παρατήρηση των στενών στην περιοχή τους. Έτσι το νησί περιέρχεται ουσιαστικά στη δικαιοδοσία της κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης. Φαίνεται ότι τότε ο βρετανός αξιωματικός στην Κρήτη λοχαγός Lawson έπεισε το Βενιζέλο ότι μία ενσωμάτωση των Κυθήρων στο κράτος της τριανδρίας θα ήταν συμφέρουσα, εξ αιτίας της έντονης δράσης των Γερμανικών υποβρυχίων στο Στενό Κυθήρων Ελαφονήσου.
Και ένα ευτράπελο…
Μόλις έφθασαν στο νησί και απεβιβάσθησαν στο Καψάλι οι χωροφύλακες ξεκίνησαν μία μέρα σε σχηματισμό για να περάσουν από τον κεντρικό δρόμο με κατεύθυνση τον Ποταμό όπου τους περίμεναν o Τσιτσίλιας και οι δικοί του. Λέγεται ότι εν τω μεταξύ είχαν προβεί σε μαζικές συλλήψεις φιλοβασιλικών, τους οποίους μετέφεραν σε μία αποθήκη στην Καρβουνάδα όπου οι πιο συνήθεις «φιλοφρονήσεις» ήταν ο …ξυλοδαρμός. Την ημέρα που θα περνούσε το απόσπασμα, σύμφωνα με μαρτυρίες γερόντων, πολύς κόσμος είχε συγκεντρωθεί στο Λειβάδι και στη θέση Χέρα (εκεί που στρίβει ο δρόμος δεξιά (σήμερα βενζινάδικο Γαβρίλη Χάρου) για να δει το απόσπασμα. Ανάμεσα στους συγκεντρωθέντες και ο ίδιος ο μεγάλος τοπικός παράγων Γαβρίλης Χάρος, γνωστός για τα φιλοβασιλικά του αισθήματα. Κοντά στην παρέα ήταν και ο αγρότης Νότης Χάρος, πατέρας του ζωγράφου Βασίλη Χάρου, ο οποίος έτρεφε φιλοβενιζελικά αισθήματα και ήταν γνωστός ριμαδόρος με το ψευδώνυμο Πυρίγκος. Μόλις πέρασε το απόσπασμα οι Βενιζελικοί ξέσπασαν σε ζητωκραυγές. Μαζί τους ζητωκραύγασαν και κάποιοι βασιλόφρονες, καθώς είχαν πληροφορηθεί για το …στειλιάρι που έπεφτε και δεν επιθυμούσαν να το δοκιμάσουν! Λέγεται ότι ανάμεσα σε όσους είπαν το «Ζήτω» στο Βενιζέλο ήταν και ο Γ. Χάρος. Ο Ν. Χάρος ήθελε να καταγράψει το συμβάν σε ρίμα, αλλά και αυτός φοβόταν μήπως επανέλθουν οι βασιλόφρονες και πέσει το …ξύλο στην άλλη πλευρά. Τι σκαρφίστηκε, λοιπόν; Έγραψε τη ρίμα που ήθελε με δύο μορφές. Την κανονική και μία που οι λέξεις ήταν ανάποδα και μπορούσαν να την καταλάβουν μόνο οι μυημένοι. Είχε μέτρο, αλλά όχι ομοιοκαταληξία. Δυστυχώς το σπάνιο και τεχνικά εξαίρετο αυτό πόνημα δεν σώθηκε εκτός από μία στροφή που είχε αναφέρει ο αείμνηστος Βασίλης Χάρος στον γράφοντα.
Και ο Γαβρίλης έντρομος
έβγαλε το καπέλο,
δίχως να θέλει φώναξε:
Ζήτω στο Βενιζέλο.
Και η ανάποδη μορφή:
Ο βρίλης-Γα, ντρόμος-ε
βγάλε-Ε το πέλο-Κα,
χως-δι να λειθε ξε-φωνα
το ζή στο Ζελο Βένι.
Η συνέχεια…
Η κατάληψη των Κυθήρων από τους φιλοβενιζελικούς φαίνεται ότι δυσαρέστησε σφόδρα το Παλάτι και ειδικά τη βασίλισσα Σοφία, η οποία τηλεγράφησε για το θέμα αυτό στον Κάιζερ. Λίγο καιρό αργότερα όμως έγινε μία συμφωνία μεταξύ των δύο Ελληνικών κυβερνήσεων και όσα εδάφη είχε καταλάβει κάθε πλευρά μετά μία ημερομηνία έπρεπε να επιστραφούν στην κυβέρνηση που τα ήλεγχε πριν. Ανάμεσα σε αυτά ήταν και τα Κύθηρα και οι χωροφύλακες του Βενιζέλου απεχώρησαν από το νησί. Σε αυτό αναφέρεται να είχε συμφωνήσει ο λοχαγός Lawson, ο οποίος όμως λίγο αργότερα άλλαξε γνώμη, όταν του ανέφεραν ότι πολλοί κάτοικοι των Κυθήρων ήταν Αυστραλοί, που είχαν γυρίσει στο νησί να πολεμήσουν στους Βαλκανικούς πολέμους και ήταν κάτοχοι Βρετανικών διαβατηρίων. Έτσι ο υπ. Εξωτερικών Λόρδος Μπάλφουρ ακύρωσε τη διαταγή και ακολούθησαν οι ενέργειες για την Αυτονομία. Εν τω μεταξύ στα Κύθηρα πολλοί άνθρωποι είχαν ήδη εκτεθεί και δεν ήταν λίγοι όσοι φοβήθηκαν τώρα τα αντίποινα. Τότε ο Π. Τσιτσίλιας, σε προφανή συνεννόηση με το Βενιζέλο στην Κρήτη και με την ανοχή των Συμμάχων, συγκεντρώνει τους εκπροσώπους των κοινοτήτων στον Ποταμό στις 7 Φεβρουαρίου 1917 και υπογράφουν όλοι την ανακήρυξη της Αυτονομίας. Κήρυξαν δηλαδή τα Κύθηρα σε αυτόνομη Διοίκηση. Προηγουμένως και όσο διάστημα ήλεγχαν την εξουσία στο νησί είχαν φροντίσει να καταργήσουν τις φιλοβασιλικές αρχές και να αντικαταστήσουν τους προέδρους των κοινοτήτων, οι οποίοι είχαν εκλεγεί παλαιότερα και ήταν οι περισσότεροι με το μέρος του Βασιλιά. Με το τέχνασμα της Αυτονομίας πίστευαν οι Βενιζελικοί ότι θα παρέκαμπταν το πρόσχημα της κυβέρνησης των Αθηνών, ενώ πίστευαν βέβαια ότι οι Σύμμαχοι θα κέρδιζαν τον πόλεμο, όπως έγινε τελικά και τα οφέλη για την Ελλάδα θα ήταν μεγάλα. Στις 5 Μαρτίου 1917 συγκρότησαν Συνέλευση στον Ποταμό, εξέδωσαν ψήφισμα με το οποίο ανακήρυσσαν τα Κύθηρα σε «Αυτόνομο Διοίκηση» με επικεφαλής τον Π. Τσιτσίλια ως πρόεδρο ενός πενταμελούς οργάνου. Το όργανο αυτό δρα ως οιονεί κυβέρνηση και κατά τη διάρκεια της ζωής της εκδίδει 22 διατάγματα, τα οποία αφορούσαν κυρίως απολύσεις και τοποθετήσεις υπαλλήλων και σύσταση τελωνειακών και ταμειακών αρχών, ενώ αποδέχεται και όλες τις πράξεις της κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στις οποίες ήταν και η κήρυξη πολέμου στη Γερμανία! Από την Κρήτη το διάστημα αυτό φρόντισαν να στέλνουν στα Κύθηρα τρόφιμα και εφόδια για να μην πεινάσει ο πληθυσμός που ήταν γύρω στις 10.000.
Όμως, λίγο μόλις καιρό αργότερα, το Μάιο του 1917 καταρρέει η κυβέρνηση των Αθηνών, η Ελλάδα ενώνεται και πάλι και τα Κύθηρα επανέρχονται και αυτά στον εθνικό κορμό υπό τον Ελ. Βενιζέλο.
Άλλο ένα ευτράπελο…
Τους λίγους μήνες της Αυτονομίας ήταν φυσικό να μην μπορούν να λειτουργήσουν οι αρχές, αλλά μόνο στοιχειωδώς. Η ταχυδρομική υπηρεσία επί παραδείγματι χρησιμοποιούσε τα ίδια με πριν την Αυτονομία γραμματόσημα με μία επισφράγιση με την ένδειξη «Αυτόνομη Διοίκησις Κυθήρων». Στη δεκαετία του 1990 κυκλοφόρησε στην Αγγλία ένα φιλοτελικό φυλλάδιο, το οποίο φιλοξενεί άρθρο ενός γνωστού φιλοτελιστή με Κυθηραϊκή καταγωγή από την Αυστραλία, του Damian Andronikos (Δαμιανού Ανδρόνικου). Αυτός βρίσκει έναν φάκελο της εποχής από τα Κύθηρα με επισφραγισμένο γραμματόσημο. Γνωρίζει την ιστορία της Αυτονομίας και την αποδοχή των πράξεων της Θεσσαλονίκης με τις οποίες είχε κηρυχθεί ο πόλεμος στη Γερμανία, δεν βρίσκει όμως πουθενά την άρση αυτής της …εμπολέμου καταστάσεως μεταξύ Κυθήρων και …Γερμανίας, για να διερωτηθεί: είναι άραγε ακόμη τα Κύθηρα σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Γερμανία; (!). Φυσικά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Όλα τα διατάγματα της Αυτονόμου Διοικήσεως των Κυθήρων είχαν εγκριθεί από την Ελληνική Βουλή, έτσι ώστε να έχουν αρθεί και οι συνέπειες, αφού ακολούθησαν αποφάσεις της ίδιας Βουλής για τον τερματισμό του πολέμου. Πάντως το θέμα προκάλεσε τότε αρκετές συζητήσεις.
Αυτή είναι σε περίληψη η ενδιαφέρουσα ιστορία της Κυθηραϊκής Αυτονομίας.
Kythira Online
