Μάτι, ένα πολεοδομικό αλαλούμ

Δυστυχώς, το Μάτι δεν αποτελεί εξαίρεση. Η περιοχή αναπτύχθηκε με άναρχο τρόπο, με αποτέλεσμα τα νόμιμα οικοδομικά τμήματά της να είναι λιγότερα από τα παράνομα και η διαχείριση της επόμενης ημέρας να αποτελεί έναν πραγματικό γρίφο. Το βασικό ερώτημα που προκύπτει, πάντως, είναι ότι πολύ μικρά τμήματα της περιοχής εμφανίζονται στον προς ανάρτηση δασικό χάρτη ως δασικά, ωστόσο, ο δασικός χαρακτήρας της περιοχής αποτελεί τα τελευταία 30 χρόνια εμπόδιο στην πολεοδόμησή της.

Το «ξεμπέρδεμα» του κουβαριού της περιοχής δεν είναι απλή υπόθεση. Πρώτη πηγή πληροφοριών αποτελεί ο δασικός χάρτης, που έχει καταρτιστεί εδώ και μία πενταετία και προ μηνών εστάλη από την «Ελληνικό Κτηματολόγιο» στις δασικές υπηρεσίες προς επικαιροποίηση. Σύμφωνα, λοιπόν, με τον χάρτη, 3.493 στρέμματα βρίσκονται εντός εγκεκριμένων σχεδίων πόλεως (δηλαδή είναι πολεοδομημένα), 3.700 στρέμματα είναι ουσιαστικά δομημένα –είχε ζητηθεί η ένταξή τους στο σχέδιο αλλά αυτή δεν προχώρησε– και περίπου 1.500 στρέμματα είναι οι λεγόμενες «οικιστικές πυκνώσεις» (δηλαδή αυθαίρετα σε δασικές εκτάσεις).

Δεύτερη πηγή στοιχείων, το υπουργείο Περιβάλλοντος. Σύμφωνα, λοιπόν, με την έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί από τις υπηρεσίες, το Μάτι είναι στο μεγαλύτερο μέρος του δασική περιοχή και αναπτύχθηκε οικιστικά (όπου η δόμηση ήταν νόμιμη) με βάση τους όρους που ισχύουν για τις εκτός σχεδίου περιοχές. Το 1982, στην Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης είχε ξεκινήσει μια μελέτη για την πολεοδόμηση της περιοχής, η οποία το 1993 τελικά απορρίφθηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος, με το σκεπτικό ότι η περιοχή είναι δασική. Ο Δήμος Νέας Μάκρης (όπου τότε ανήκε η περιοχή) ξεκίνησε νέα πολεοδομική μελέτη η οποία επίσης δεν έφθασε ποτέ στο υπουργείο Περιβάλλοντος, για τους ίδιους λόγους.

Τρίτη πηγή στοιχείων, η Πολεοδομία Παλλήνης όπου υπάγεται η περιοχή. Η υπηρεσία, λοιπόν, επιβεβαιώνει τα λεγόμενα του υπουργείου Περιβάλλοντος, ότι δηλαδή είχε εκπονηθεί μελέτη για την ένταξη της περιοχής στο σχέδιο ως β΄ κατοικίας αλλά δεν προχώρησε λόγω του δασικού της χαρακτήρα. Στο κυρίως τμήμα, λοιπόν, το Μάτι έχει αναπτυχθεί άναρχα. Κάποια πολυώροφα κτίρια χτίστηκαν ως παραθεριστικές κατοικίες (με ειδικούς όρους δόμησης) που δόθηκαν για οικόπεδα τη δεκαετία του ’60. Ορισμένοι μη δασικοί θύλακες επίσης χτίστηκαν νόμιμα, ως εκτός σχεδίου περιοχές (με αρτιότητα 4 στρεμμάτων ή 2 στρεμμάτων για οικόπεδα που είχαν «πρόσωπο» στην παραλιακή οδό Ποσειδώνος). Η δόμηση μετά τον δρόμο προς τη θάλασσα είναι σχεδόν στο σύνολό της παράνομη.

Επίσης, μέσα στο Μάτι (όπως και… στην υπόλοιπη Ελλάδα) τις δεκαετίες ’60 και ’70 δόθηκαν άδειες για την τοποθέτηση λυόμενων κατοικιών ακόμα και σε πολύ μικρά οικόπεδα (250 τ.μ.). Πολλά από αυτά τα σπίτια αντικαταστάθηκαν από τους ιδιοκτήτες τους (συνήθως παράνομα) με μόνιμες και συνήθως μεγαλύτερες κατασκευές. Τέλος, μέσα σε όλα αυτά υπάρχει και μεγάλος αριθμός εντελώς αυθαιρέτων κτιρίων (156 από αυτά «νομιμοποιήθηκαν» μέσω της δήλωσής τους στους σχετικούς νόμους του 2011, 2013 και 2017, όπως ανακοίνωσε το ΤΕΕ την περασμένη Παρασκευή).

Οικοδομικοί συνεταιρισμοί

Στην ευρύτερη περιοχή, ωστόσο, υπάρχουν πολλά πολεοδομημένα τμήματα. Ο Νέος Βουτζάς, κατ’ αρχάς, έχει πολεοδομηθεί από τον Μάρτιο του 1969 ως συνεταιρισμός (Οικοδομικός και Παραγωγικός Συνεταιρισμός «Νέος Βουτζάς» στην περιοχή Αγίας Βαρβάρας (Γερακατσούλι) της κοινότητας Ραφήνας, 1.586 στρ.). Ομοίως το 1955 πολεοδομήθηκε στην ευρύτερη περιοχή ο Οικοδομικός Συνεταιρισμός «Φλωρίς» (197 στρ.), το 1968 ο Οικοδομικός Συνεταιρισμός Μακρηνών και Λιβησιανών (94 στρ.). Στην περιοχή υπάρχουν και άλλοι οικοδομικοί συνεταιρισμοί (λ.χ. Αμπελούπολη) που δεν «πρόλαβαν» να πολεοδομηθούν πριν απο το 1975. Ας μην ξεχνάμε, επίσης, ότι ο πυρήνας της Νέας Μάκρης ξεκίνησε το 1931 μέσω διανομής του υπουργείου Γεωργίας σε πρόσφυγες, που συμπληρώθηκε με νέα διανομή το 1951 (οικισμός Ανατολή – Ραπεντώσα).

Οσον αφορά τη Νέα Μάκρη, ο αρχικός πυρήνας των διανομών επεκτάθηκε γρήγορα με αυθαίρετη δόμηση. Εκ των υστέρων ήρθε η πολιτεία να τη νομιμοποιήσει με επεκτάσεις σχεδίου πόλης. Οι πρώτες, όμως, τη δεκαετία του ’80 ακυρώθηκαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Στη συνέχεια, όμως, έξι περιοχές (πολεοδομικές ενότητες) εντάχθηκαν από το 1987 έως το 2001, χωρίς η διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί για όλες.

Με τον τρόπο αυτό, ολόκληρη η περιοχή από προσφυγική μετετράπη σταδιακά σε παραθεριστική και τελικά σε αστική. Το δάσος «εξαφανίστηκε» ή «υποχώρησε» προς το εσωτερικό, αρχικά μέσα από τους οικοδομικούς συνεταιρισμούς που κατάφεραν να εξασφαλίσουν την απαραίτητη έγκριση μέχρι και την περίοδο της δικτατορίας και κατόπιν από τη «σάρωση» της περιοχής από τα αυθαίρετα. Το αποτέλεσμα είναι σήμερα το υπουργείο Περιβάλλοντος να προαναγγέλλει την πολεοδόμηση της περιοχής, ως αποκατάσταση μιας «εκκρεμότητας» (όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο αναπληρωτής υπουργός Σωκράτης Φάμελλος).

Το ερώτημα είναι αν η καταστροφή στο Μάτι θα ανακόψει ή θα επιταχύνει τη νομοθετική απόπειρα του υπουργείου Περιβάλλοντος να νομιμοποιήσει τις λεγόμενες «οικιστικές πυκνώσεις», δηλαδή τους οικισμούς αυθαιρέτων μέσα σε δάση και δασικές εκτάσεις. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», το σχέδιο νόμου που προετοιμάζει το υπουργείο θα δώσει οριστικό «συγχωροχάρτι» σε όλους τους παράνομους οικισμούς που έχουν ανεγερθεί πριν από το 1975 (μια πρόνοια πολύ σχετική, μιας και η δόμηση προφανώς… δεν ήταν οργανωμένη) και μάλιστα με ευκολίες πληρωμής. Η πρόταση στην οποία κατέληξε η δεκαπενταμελής ομάδα εργασίας που συστάθηκε από το υπουργείο στο τέλος της προηγούμενης χρονιάς προβλέπει δυνατότητα νομιμοποίησης και για τα αυθαίρετα σε δάση μετά το 1975 και έως τις 28.7.2011 (η ημερομηνία «κόκκινη γραμμή» για τις νομιμοποιήσεις των «κοινών» αυθαιρέτων) αλλά μόνο για 25 έτη (μετά την παρέλευση των οποίων, τα εν λόγω αυθαίρετα… θα εξαφανιστούν). Κοινώς, κανείς δεν θα μείνει παραπονεμένος…