Ο οικισμός Γερακάρι

Μικρός οικισμός στο Β τμήμα του νησιού, κοντά στον Καραβά. Η περιοχή δεν ήταν κατοικημένη παλαιότερα και είχε μόνο ποιμνιοστάσια. Αναφέρεται ότι είχε ποιμνιοστάσιο εκεί από το 1620 ένας Κατσούλης ή Μαυρίγιαννης, από τον οποίο κατάγονται οι σημερινοί κάτοικοι της περιοχής με το επώνυμο Σουρής[1]. Αυτός καταγόταν με βεβαιότητα από κλάδο της οικογενείας Λογοθέτη από τα σημερινά Λογοθετιάνικα.

Δεν είναι γνωστό από ποία εποχή αναφέρεται η ονομασία Γερακάρι, αφού η πρώτη γραπτή αναφορά είναι από το τέλος του 18ου αι. και δεν αφορά περιοχή, αλλά αποτελεί παρωνύμιο ενός κλάδου της μεγάλης οικογενείας Κορωναίου. Η τελευταία είναι γνωστό ότι ήταν από τις πρώτες οικογένειες του Ποταμού που κατοίκησε στην περιοχή του Καραβά, επίσης κατά το τέλος του 18ου αι. Είναι εξάλλου γνωστό ότι από αυτήν κατάγονται οι σημερινοί κλάδοι των οικογενειών με τα επώνυμα Διακόπουλος, Τζωρτζόπουλος, Μαυρογιώργης, Βενάρδος[2] κ.ά.

Η υπόθεση που θα μπορούσε να διατυπωθεί είναι ότι η ονομασία Γερακάρι προέρχεται από το παρωνύμιο Γερακάρης, μάλλον από εγκατάσταση στην περιοχή ενός κατοίκου με το παρωνύμιο αυτό. Είναι αλήθεια ότι δεν είναι συνηθισμένο στα Κύθηρα να λαμβάνει μία περιοχή την ονομασία της από ένα επώνυμο ή παρωνύμιο, χωρίς αλλαγή στην κατάληξη (όπως π.χ. την προσθήκη -άδες παλαιότερα ή -ιάνικα από τον 17ο αι. κυρίως και μετά), έχουμε όμως μερικά παραδείγματα μικροτοπωνυμίων που προέρχονται από επώνυμα και δεν έχουν αλλάξει κατάληξη, έτσι ώστε να ενισχύεται η υπόθεση (π.χ. Βασκινάρι από το Βασκηνάρης, Πορτάρι από το Πορτάρης κ.ά.). Μάλιστα και τα δύο παραδείγματα αναφέρονται σε κατάληξη -άρι, όπως το Γερακάρι και είναι λίγα μόνο από τα παραδείγματα βυζαντινής καταγωγής τοπωνύμια με κατάληξη -άρι στα Κύθηρα.

Έχουμε, επίσης, παρωνύμιο Γερακάρης από τον 18ο αι. σε κλάδο του επωνύμου Κορωναίος[3], από το οποίο δεν έχει δημιουργηθεί επώνυμο, όπως έγινε με τις προαναφερόμενες περιπτώσεις. Όσον αφορά την ετυμολογία: Γερακάρης σημαίνει τον κυνηγό και εκπαιδευτή γερακιών, επάγγελμα πολύ διαδεδομένο κατά τα μεσαιωνικά χρόνια λόγω της υψηλής ζήτησης για κυνηγετικά γεράκια στις αυλές των ισχυρών μοναρχών της Ευρώπης κατά την εποχή αυτή. Το Γερακάρης επομένως είναι ένα επαγγελματικό επώνυμο (στα Κύθηρα παρωνύμιο). Ειδικά για τα Κύθηρα είναι γνωστό ότι γίνονταν, με την παρότρυνση και των Ενετικών αρχών του νησιού, εξαγωγές εκπαιδευμένων γερακιών, τα οποία συνελάμβαναν οι ντόπιοι γερακάρηδες στους απότομους βράχους, στους οποίους φώλιαζαν τα αρπακτικά αυτά πουλιά[4].

Για μικρό χρονικό διάστημα κατά τον 20ό αι. ο οικισμός αυτός απέκτησε ικανό αριθμό κατοίκων, ώστε να γίνει και έδρα κοινότητος, γύρω στο 1920 μάλιστα διαθέτει και Δημοτικό Σχολείο, επλήγη όμως σφοδρά από τα μεταναστευτικά ρεύματα κατά τον αιώνα αυτόν, με αποτέλεσμα να φθάσει σχεδόν στην πλήρη ερήμωση. Κατά την τελευταία δεκαετία παρατηρείται επιστροφή κάποιων κατοίκων, αλλά και εμφάνιση νέων, κυρίως ξένων, που ελκύονται από το τοπίο, καθώς η γύρω περιοχή είναι από τις πλέον πράσινες στα Κύθηρα, εξαιτίας, κυρίως, του κλίματος, αλλά και των εντατικών αναδασώσεων της δεκαετίας του 1960.

[1] Παν. Σουρής ή Τσιτσίλιος. Κύθηρα, τα μαρτύρια των χωρικών και η τυραννία των αρχόντων. Προς χρήσιν των συμπατριωτών μας, Εν Πειραιεί, 1895, σ. 5. Τα αναφερόμενα για την περιοχή και τους κατοίκους της επιβεβαιώνονται και από άλλες πηγές, ειδικά για την καταγωγή της οικογενείας Σουρή και την εποχή κατοίκησής της. Βλ. επόμενη σημείωση.
[2] Εμμ. Καλλίγερος, Κυθηραϊκά επώνυμα… Βλ. αντίστοιχα επώνυμα, όπως και τα Σουρής, Λογοθέτης, Κατσούλης κ.ά.
[3] Πρόκειται για τον Mina Coroneo Gerakari, που απογράφεται στον Ποταμό το 1721. Βλ. Απογραφές…, τόμ. Α΄, 1088 και Ευ. Μπαλτά, Η οθωμανική…, σ. 228.
[4] Χρ. Μαλτέζου, «Τόποι γερακιών (luoghi di falconi) στα Κύθηρα (15ος-16ος αι.)», στο Όψεις κοινωνικής δυναμικής. Μελέτες χαριστήριες στην Κούλα Κασιμάτη, Gutenberg, Αθήνα 2011.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Τα κείμενα για τα επώνυμα και τοπωνύμια, τα οποία δημοσιεύονται εδώ, είναι τα ίδια με όσα έχουν δημοσιευθεί στα αντίστοιχα βιβλία μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ, ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ και ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, τα οποία έχουν εκδοθεί από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (κυκλοφορούν και στα αγγλικά από:  Kytherian Association of Australia,  Kyhterian World Heritage Fund και Kytherian Publishing and Media). Από τις αναδημοσιεύσεις εδώ απουσιάζουν συνήθως οι βιβλιογραφικές και λοιπές σημειώσεις, είναι δε ευνόητον ότι για να αποκτήσει ο αναγνώστης πλήρη εικόνα για κάθε επώνυμο ή τοπωνύμιο είναι απαραίτητο να διαβάσει και τις εκτενείς αναφορές στα εισαγωγικά σημειώματα των παραπάνω βιβλίων, καθώς, χωρίς αυτά, οι γνώσεις του για το θέμα θα παραμένουν ελλιπείς.

Οι εκδόσεις στα Ελληνικά διατίθενται από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών (βλ. στοιχεία στο σχετικό link σε αυτόν εδώ τον ιστότοπο) και στα Κυθηραϊκά βιβλιοπωλεία.