H «άκαπνη» πόλη καινοτομεί παντού

Παραμονές Πρωτοχρονιάς στα Τρίκαλα το κρύο ήταν τσουχτερό, ο χιονιάς ήταν προ των πυλών. Η παρέα, μετά τη βόλτα στα μαγαζιά, και βέβαια την απαραίτητη επίσκεψη στον περίφημο Μύλο των Ξωτικών, αναζητούσε εναγωνίως ένα ταβερνάκι για γαστρονομική«περίθαλψη».

Στη συνοικία Μανάβικα στην Παλιά Πόλη, τα περισσότερα μεζεδοπωλεία ήταν ήδη γεμάτα από αυτούς που είχαν προνοήσει να κλείσουν τραπέζι. Ωστόσο, σε μια στροφή του δρόμου, ανέτειλε η ελπίδα. «Τραπέζι για οκτώ; Αμέσως!» είπε ο σερβιτόρος. «Επιτρέπεται το κάπνισμα;» ρώτησε κάποιος. «Οχι βέβαια!» απάντησε ο άλλος, με έκδηλη στο πρόσωπό του την απορία για την ερώτηση. Τελικά το φαγητό δεν ήταν αξιομνημόνευτο. Ηταν όμως εκείνη η απορία στο βλέμμα.

Στις λίγες ημέρες της παραμονής μας στην πόλη, ύστερα από χρόνια, έγινε απόλυτα φανερό: δεν είναι ότι «απαγορεύεται» το κάπνισμα στα Τρίκαλα. Είναι ότι… «προφανώς απαγορεύεται» το κάπνισμα στα Τρίκαλα. Στο τηλέφωνο, ο δήμαρχος Τρικκαίων Δημήτρης Παπαστεργίου δεν κρύβει την ικανοποίησή του όταν του αναφέρουμε την προσωπική μας εμπειρία. Δεν χαίρεται επειδή κατάφερε να εφαρμόσει έναν νόμο («καθόμαστε και συζητάμε το αυτονόητο» θα πει σε άλλη στιγμή), αλλά γιατί κατάφερε να συνεννοηθεί με την κοινωνία, τους δημότες, τους επιχειρηματίες, τους εργαζόμενους της πόλης. «Το θέμα δεν είναι πως εφαρμόζεις έναν νόμο που έτσι κι αλλιώς υπάρχει. Είναι πως αρχίζεις να πλάθεις την κοινωνία» λέει. Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο, εν ολίγοις. (Εντάξει και λίγο κόπο).

Το πρώτο βήμα

Ολα άρχισαν χάρη στα πολύ καλά τμήματα φυσικής αγωγής που βρίσκονται στα Τρίκαλα. Οι παραινέσεις των καθηγητών αλλά και των σπουδαστών «να γίνει επιτέλους κάτι με το κάπνισμα» ήταν το έναυσμα που περίμενε ο έτσι κι αλλιώς αντικαπνιστής δήμαρχος να βάλει μπροστά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο. «Το πρώτο που κάναμε ήταν να καθίσουμε στο τραπέζι με τους καταστηματάρχες της πόλης, οι οποίοι είναι πλέον οι “συνεργοί” μας». Στην αρχή, οι επιχειρηματίες είχαν τις επιφυλάξεις τους. «Ευτυχώς όμως στο σωματείο τους υπήρχαν άνθρωποι και προνοητικοί και γενναίοι που έκαναν τη διαφορά», λέει ο κ. Παπαστεργίου.

Μεγάλο ρόλο διαδραμάτισε και ο Μύλος των Ξωτικών, το χριστουγεννιάτικο θεματικό πάρκο στον χώρο του Μύλου Ματσόπουλου, που σταδιακά μετέτρεψε τα Τρίκαλα στον απόλυτο χριστουγεννιάτικο προορισμό για τις οικογένειες – και όχι μόνον. «Ο Μύλος είναι ο μεγαλύτερος οικογενειακός προορισμός στην Ελλάδα. Μια πόλη που φιλοξενεί ένα τέτοιο θεματικό πάρκο, δεν θα μπορούσε να είναι μια πόλη με καπνό».

Η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου ξεκίνησε τον Νοέμβριο του ’17. «Είχαμε πει στους μαγαζάτορες: “Δεν θα επιβάλουμε πρόστιμα, αλλά θα ελέγχουμε. Ενημερώστε τους πελάτες σας ότι πια απαγορεύεται το κάπνισμα στους εσωτερικούς χώρους”». Ο πρώτος εκείνος μήνας στέφθηκε με επιτυχία, οπότε μετά ξεκίνησε η φάση της απαρέγκλιτης εφαρμογής του νόμου. Στον έναν χρόνο που έχει μεσολαβήσει από τότε, έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 700 έλεγχοι σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και έχουν επιβληθεί τουλάχιστον 50 πρόστιμα. Τα πρόστιμα ξεκινούν από 600 ευρώ για κάθε παράβαση, 1.200 ευρώ τη δεύτερη φορά, 2.400 ευρώ την τρίτη φορά. Στην τέταρτη υποτροπή ανακαλείται προσωρινά η άδεια λειτουργίας του καταστήματος για 10 ημέρες, ενώ στην πέμπτη υποτροπή ανακαλείται οριστικά η άδεια λειτουργίας.

Ωστόσο, οι παραβάσεις είναι πια σπάνιες. «Τα φετινά Χριστούγεννα διαπιστώσαμε ότι η κοινωνία έχει πια αντιληφθεί το μέτρο και το νόημά του. Ακόμα και αυτοί που καπνίζουν εκφράζουν τη στήριξή τους, έχοντας διαπιστώσει ότι έτσι και αυτοί καπνίζουν λιγότερο. Εχουμε καταγγελίες από πολίτες που διεκδικούν το δικαίωμά τους να βρίσκονται σε χώρους χωρίς καπνό». Για να στηρίξει την αγορά και τις επιχειρήσεις στην απαιτητική τουριστική σεζόν, ο δήμος έχει επιτρέψει στους νόμιμα κατειλημμένους εξωτερικούς χώρους των μαγαζιών να μπουν νάιλον με σόμπες για τους θεριακλήδες πελάτες. «Αρχισε να χαίρεται η κοινωνία γιατί βλέπει ότι αποδίδουν οι πρωτοβουλίες μας», λέει ο δήμαρχος.

To κάπνισμα στις επιχειρήσεις καφεστίασης των Τρικάλων «προφανώς απαγορεύεται», όπως λένε ακόμα και οι ίδιοι οι καταστηματάρχες. Η πόλη, μολονότι χτυπήθηκε από την κρίση όπως όλη η Ελλάδα, αποπνέει αέρα αισιοδοξίας. Σημαντικό ρόλο στην αλλαγή κλίματος έχει παίξει η επιτυχία του Μύλου των Ξωτικών, εξασφαλίζοντας πόρους για προγράμματα του δήμου. ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΧΑΣΙΑΛΗΣ ΒΑΪΟΣ 

Αίσθηση αισιοδοξίας

Δεν είναι, πάντως, μόνο η απαγόρευση του καπνίσματος που κάνει εντύπωση στον επισκέπτη. Κάτι… παράξενο συμβαίνει στα Τρίκαλα γενικότερα. Τα αυτοκίνητα σταματούν στις διαβάσεις για να περάσουν οι πεζοί. Παντού βλέπεις ποδήλατα. Οι δρόμοι είναι καθαροί και περιποιημένοι. Οι εργαζόμενοι ευγενικοί παρά τον φόρτο εργασίας. Η αίσθηση που βγάζει η πόλη –μια πόλη που έχει αγγίξει πολύ η κρίση, όπως ολόκληρο τον θεσσαλικό κάμπο– είναι αυτή της αισιοδοξίας. Σημαντικό ρόλο στην αλλαγή του κλίματος έχει παίξει ο Μύλος των Ξωτικών, η επιτυχία του οποίου (πέρυσι σημείωσε ρεκόρ με 1.122.345 επισκέπτες, αριθμό που ίσως ξεπεραστεί φέτος) εξασφαλίζει πόρους για άλλα προγράμματα του δήμου.

«Πέρυσι με τα κέρδη εξοπλίσαμε με κιτ ρομποτικής και προγραμματισμού τα σχολεία. Πουλώντας… καραμέλες δηλαδή καταφέραμε να ανοίξουμε νέους ορίζοντες για τους μαθητές. Παράλληλα εξοπλίσαμε το κέντρο καινοτομίας της πόλης, μια δομή που θα εμπνέει και θα συμβουλεύει όσους έχουν ιδέες για την ανάπτυξη εφαρμογών ή προϊόντων με έμφαση στον αγροτικό τομέα. Στόχος μας είναι να ωριμάσουμε την αγορά της καινοτομίας, ώστε να “κατέβει” στις θερμοκοιτίδες της Αθήνας».

Τα καινοτόμα προγράμματα του Δήμου Τρικκαίων έχουν γίνει πολλές φορές είδηση: από τα λεωφορεία χωρίς οδηγό στο πλαίσιο του πιλοτικού προγράμματος CityMobil2, το πρόγραμμα Smart Trikala με εφαρμογές όπως ο «έξυπνος» φωτισμός, η παρακολούθηση συστήματος στάθμευσης με αισθητήρες, έλεγχος διαδρομών απορριμματοφόρων ώς το ηλεκτρονικό ΚΕΠ ή αλλιώς το «ΑΤΜ» πιστοποιητικών. «Ολα αυτά δεν τα κάνουμε για να πει κάποιος “ουάου”, αλλά για να έχουν άμεση επίδραση στη ζωή των Τρικαλινών. Η τεχνολογία είναι το μέσο, όχι ο προορισμός», υποστηρίζει ο κ. Παπαστεργίου.

Σε λίγες ημέρες, τα χριστουγεννιάτικα φώτα θα σβήσουν στα Τρίκαλα και στον Μύλο των Ξωτικών. Τι μένει; «Οταν κλείνουν τα φώτα μένει μια καλή αύρα, μια καλή φήμη που βοηθά τα Τρίκαλα κάθε χρόνο να μεγαλώνει τον θεσμό του Μύλου και κατά συνέπεια να διοργανώνει καλύτερες δράσεις για την κοινωνία. Θα μπορούσαμε απλώς με τα έσοδα να φτιάχνουμε πλατείες, αλλά δεν είναι η προτεραιότητά μας. Ο στόχος μας είναι πάντα να ανοίξουμε νέες θέσεις εργασίας σε μια Θεσσαλία που συνεχίζει να τρέχει με ανεργία 25%».