Φρατσιώτισσα ή Φρατζιώτισσα. Η Ελεούσα των Φρατσίων

Μέχρι πριν λίγα χρόνια, όταν άκουγες τη λέξη Φρατσιώτισσα ήταν βέβαιο ότι γινόταν αναφορά σε μία γυναίκα από τα Φράτσια. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι ήταν κάτι αντίστοιχο με τη Μυρτιδιώτισσα και ένα ακόμη προσωνύμιο της Παναγίας. Ας τα δούμε με τη σειρά.

Τα Φράτσια είναι ένα από τα παλαιότερα αναφερόμενα χωριά των Κυθήρων, όπως έχουμε αποδείξει από σειρά ερευνών, καθώς οι παλαιότερες γραπτές αναφορές στην ονομασία αυτή ανάγονται στο 15^ο αι., άρα πρόκειται για ακόμη παλαιότερη ονομασία ενός χωριού των Κυθήρων. (Περισσότερα πάνω στο θέμα στο βιβλίο μας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, Ιστορική Γεωγραφία των Κυθήρων).

Στην ιστορική Διανομή των Βενιέρων έχουμε τοπογραφική αναφορά σε όριο ενός τιμαρίου που αναφέρει τη λ. «Φρατζιώτισσα». Είναι γνωστό ότι κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας στα Κύθηρα, τα όρια των μεγάλων περιουσιών των Ενετών φεουδαρχών του νησιού αναφέρονταν με σπίτια, ναούς, μεγάλα χωράφια, ακόμη και δέντρα! Η Διανομή των Βενιέρων, ήταν γνωστή στους ερευνητές από παλαιότατες αναφορές και είχε γίνει ανάμεσα στους 4 αδελφούς-κυριάρχους των Κυθήρων το 1310, όμως τα όρια των κτημάτων δεν είχαν φθάσει στις μέρες μας μέχρι που βρέθηκε μία καταγραφή, η οποία αποτελεί, σύμφωνα με τις περισσότερες πιθανότητες, ένα ακριβές αντίγραφο που εξέδωσε ο Ενετός Προβλεπτής στα τέλη του 17^ου αι. Σε αυτά τα έγγραφα, τα οποία παραμένουν αδημοσίευτα σχεδόν στο σύνολό τους, πλην μίας σειράς αναφορών της Καθηγήτριας και Ακαδημαϊκού κυρίας Χρύσας Μαλτέζου σε βιβλία της και αναφορές της  σε εργασίες, έχουμε την προαναφερόμενη αναφορά στο τοπογραφικό σημείο Φρατζιώτισσα. (Η γραφή με ζήτα αντί με σίγμα ήταν συνηθισμένη σε ενετικά έγγραφα). Το ερώτημα που είχαμε την εποχή της έρευνας ήταν σε ποίο ναό αναφερόταν, καθώς είμαστε βέβαιοι ότι επρόκειτο για ναό, όμως στα Φράτσια έχουμε δύο ναούς αφιερωμένους στην Παναγία. Την Ελεούσα ή Τσιγκουριώτισσα στη συνοικία Παυλακιάνικα και την Παναγία Μανωλίτισσα στη συνοικία Ραϊσιάνικα. Και οι δύο αναφέρονται το 17^ου αι.,  όμως είναι γνωστό ότι πολλοί ναοί χτίζονταν πάνω ή δίπλα σε άλλους και για πολλούς έχουν χαθεί τα στοιχεία της πρώτης κατασκευής ή απλά δεν έχουν μελετηθεί από ειδικούς όσα υπάρχουν και σήμερα.  Σύμφωνα με την υπόθεση που έχουμε κάνει και μάλλον θα πρέπει να θεωρείται ασφαλής, στη διανομή των Βενιέρων που γνωρίζουμε για το 17^ο αι, οι σχετικές αναφορές ανάγονται στη διανομή του 1310 (βλ. σχετικό συλλογισμό στα ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ, Εισαγωγή). Πιθανόν τότε να χτίστηκε ο  ναός της Ελεούσας, ο οποίος σήμερα υπάρχει ακόμη δίπλα στον νέο, αλλά και αυτός πρέπει μετά βεβαιότητος να είχε κτιστεί στη θέση παλαιότερου αν δεχθούμε ότι η  αναφορά στη διανομή των Βενιέρων ανάγεται στο 1310, οπότε και έγινε ιστορικά αυτή η διανομή.

Θα καταλήξουμε με έναν ακόμη συλλογισμό, ο οποίος εδράζεται σε ιστορικά δεδομένα. Το χωριό Φράτσια είναι από τα παλαιότερα των Κυθήρων, όπως προαναφέρθηκε και έχουμε γραπτές αναφορές που φθάνουν στα μέσα του 15^ου αι., άρα είναι προφανές ότι έχει ακόμη μεγαλύτερη «ηλικία» που  δικαιολογεί τη βεβαιότητα για την αναφορά στις αρχές του 14^ου αι. Έχουμε μία ακόμη ενδιαφέρουσα ένδειξη, ότι το χωριό είναι πολύ παλαιό, αφού σε σειρά συμβολαίων του 16^ου αι. είναι πολυάνθρωπο και κατοικούν σε αυτό πολλοί κλάδοι γνωστών και σήμερα οικογενειών. (Και για το θέμα αυτό βλ. ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ).  Τα παραπάνω, μαζί με τοπωνυμικά και ανθρωπωνυμικά δεδομένα από τις πολυετείς έρευνες του γράφοντος, θα αναλυθούν διεξοδικά όποτε υλοποιηθεί η ιδέα-πρόταση του ιερώς του οικισμού π. Ιω. Παπανδρόπουλου, ο οποίος ήδη έχει προτείνει να γίνει μία σχετική ομιλία στο Πνευματικό Κέντρο, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες της πανδημίας.