Ιστιοφόρα – φαντάσματα με πλώρη για Ιταλία

Παραδομένο στους ισχυρούς ανέμους το λευκό ιστιοφόρο με την επιγραφή «Just Time» και μια λεπτή μπλε γραμμή στις παρειές του προσάραξε ακυβέρνητο σε βραχώδη ακτή των Κυθήρων το πρωί της 17ης Αυγούστου. Είχε αποπλεύσει από τα τουρκικά παράλια με 97 ανθρώπους, εκ των οποίων οι 55 ήταν παιδιά, με προορισμό τις ιταλικές ακτές. Δεν ήταν το μόνο. Λίγες ώρες αργότερα παρόμοιο σκάφος με 73 επιβαίνοντες εντοπίστηκε στον μώλο Καψαλίου, ενώ τα ξημερώματα ακόμη ένα ιστιοφόρο-φάντασμα σημαίας ΗΠΑ, δίχως άλλα στοιχεία στην πλώρη και την πρύμνη του, βρέθηκε στον Λιμνιώνα Κυθήρων. Και σε αυτό είχαν στριμωχτεί 71 άτομα, κουλουριασμένα στην καμπίνα του.

Είχαν διασχίσει το Αιγαίο στο επικίνδυνο δρομολόγιο που χαράσσουν όλο και πιο συχνά τον τελευταίο χρόνο τα κυκλώματα των διακινητών, αποκαλούμενο και ως «η διαδρομή της Καλαβρίας». Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, τους πρώτους επτά μήνες του 2022 έφτασαν στις ιταλικές ακτές 6.468 άνθρωποι απευθείας από την Τουρκία σε 83 περιστατικά αναχωρήσεων σκαφών. Την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι όσοι είχαν αποβιβαστεί στις ιταλικές ακτές με σημείο εκκίνησης τα τουρκικά παράλια ανήλθαν σε 3.295. Τον φετινό Ιούλιο εκτιμάται ότι το 58% όσων πραγματοποίησαν επιτυχώς αυτό το ταξίδι είναι Αιγύπτιοι και Σύροι. Αντί να προσεγγίσουν τις πιο κοντινές ακτές στην Ελλάδα προσπαθούν να τις προσπεράσουν, για να αποφύγουν πιθανή αποτροπή.

Αρκετά υπερφορτωμένα σκάφη, όμως, όπως συνέβη και πρόσφατα στα Κύθηρα, είτε λόγω μηχανικής βλάβης είτε εξαιτίας έλλειψης επαρκών γνώσεων ναυσιπλοΐας από άτομα που συνήθως τοποθετούνται από τα κυκλώματα ως αναλώσιμοι τιμονιέρηδες, προσαράζουν ή ναυαγούν προτού καλύψουν τα μισά του δρόμου. Μελετώντας δικαστικούς φακέλους από τις υποθέσεις παρόμοιων σκαφών, τα οποία ακολούθησαν τους τελευταίους έξι μήνες αντίστοιχο δρομολόγιο, η «Κ» παρουσιάζει πώς λειτουργούν οι διακινητές στα τουρκικά παράλια.

Το ναυάγιο

Ηταν 22.15 της 18ης Ιουνίου 2022, όταν κυβερνήτης ιδιωτικού σκάφους αναψυχής που ήταν αγκυροβολημένο νότια της θαλάσσιας περιοχής της νήσου Ρήνειας ενημέρωσε το Λιμεναρχείο Μυκόνου για εκπομπή σήματος κινδύνου μέσω VHF από ιστιοφόρο που έπλεε ακυβέρνητο με περισσότερους από 100 επιβάτες. Τρία ταχύπλοα και το ρυμουλκό «Καραπιπερής» έσπευσαν στο σημείο και στη μία τα ξημερώματα ξεκίνησε η προσπάθεια ρυμούλκησης. Τρεις ώρες αργότερα, όμως, έσπασε ο κάβος ρυμούλκησης βόρεια της νησίδας Αγιος Γεώργιος Μπάος. Βόρειοι άνεμοι τοπικής έντασης 7 μποφόρ και με ισχυρές ριπές μαστίγωναν το σκάφος. «Το ιστιοφόρο είχε κολλήσει στα βράχια, τα κύματα το χτυπούσαν ακατάπαυστα, μέχρι που λίγα λεπτά μετά διαλύθηκε σε μικρά κομμάτια», ανέφερε στην κατάθεσή του ένας λιμενικός. Με τον προβολέα τους φώτιζαν το σημείο προσάραξης για να διευκολύνουν την αποβίβαση των διακινούμενων. Η καταμέτρηση έδειξε ότι υπήρχαν οκτώ αγνοούμενοι, εκ των οποίων οι τρεις ανήλικοι. Είχαν προηγηθεί τον Δεκέμβριο του 2021 τρία πολύνεκρα αντίστοιχα ναυάγια στις Κυκλάδες.

«Χάλασε ο καιρός, είπαμε να μην πάμε Ιταλία, αλλά να πλησιάσουμε κάποιο ελληνικό νησί. Αλλάξαμε πορεία, είδα το πανί του σκάφους σκισμένο, μείναμε ακυβέρνητοι», ανέφερε ένας από τους διασωθέντες της Μυκόνου. «Επειδή δεν ξέρω κολύμπι και δεν φορούσα σωσίβιο φοβήθηκα ότι θα πεθάνω. Το σκάφος ήταν πολύ μικρό και ήμασταν ο ένας πάνω στον άλλον. Βγήκα από ένα παράθυρο με τη βοήθεια άλλου επιβάτη, ανέβηκα στα βράχια και σώθηκα», είπε μία διασωθείσα. «Είδα δύο ή τρία παιδιά να πνίγονται την ώρα που χτυπήσαμε τα βράχια, αλλά ήταν πολύ μακριά και δεν μπόρεσα να τα σώσω. Μια γυναίκα τραυματίστηκε θανάσιμα την ώρα της σύγκρουσης, την έκοψε το πτερύγιο που βρίσκεται κάτω από το σκάφος», κατέθεσε άλλος διασωθείς.

Η μεταφορά

Στο σκάφος επέβαιναν, μεταξύ άλλων, μια οικογένεια που είχε εγκαταλείψει το Αφγανιστάν πριν από επτά μήνες, μια γυναίκα από την ίδια χώρα που εργαζόταν ως νοσηλεύτρια δήλωσε ότι την κακοποιούσε και την απειλούσε ο αρραβωνιαστικός της και σκόπευε να μεταβεί στη Γερμανία, και μια ακόμη γυναίκα από το Ιράν που είχε φύγει από την πατρίδα της πριν από τέσσερις μήνες. Πλήρωσαν έως 9.000 ευρώ έκαστος για τη μεταφορά.

Ορισμένοι τοποθετήθηκαν αρχικά σε φορτηγό στην Κωνσταντινούπολη και παρέδωσαν τα κινητά τους στους διακινητές. Τα φύλαξαν σε ένα αυτοσχέδιο κουτί, τυλιγμένα με κάποιο υλικό που τους είπαν ότι εμποδίζει τον εντοπισμό και κόβει το σήμα. Δεν είναι ξεκάθαρο το σημείο του απόπλου. Μια μαρτυρία τον τοποθετεί στο Τσεσμέ, άλλη στο Καραμπουρούν. Στην παραλία οι διακινητές χώρισαν από τη μια μεριά τους άντρες που θα ταξίδευαν μόνοι και από την άλλη τις οικογένειες. Δύο άτομα με καλυμμένα χαρακτηριστικά ανέφεραν ότι το πλοίο είναι έτοιμο, είπαν ότι θα τους έπαιρνε μία με δύο ημέρες για να φτάσουν Ιταλία. Από τις διαθέσιμες μαρτυρίες προκύπτει ότι όσοι πληρώθηκαν για τη διακίνηση δεν επιβιβάστηκαν στο σκάφος.

Υπήρξαν διασωθέντες που κατονόμασαν ένα από τα βασικά μέλη του κυκλώματος στην Τουρκία, αφγανικής καταγωγής. Ενας μάλιστα ανέφερε στις λιμενικές αρχές και τον αριθμό κινητού τηλεφώνου του διακινητή που έχει βρετανικό κωδικό κλήσης. Διασωθείσα κατέθεσε ότι μετά το ναυάγιο η μητέρα της επικοινώνησε με τον ίδιο διακινητή στην Τουρκία και ζήτησε να επιστραφούν οι 9.000 ευρώ που είχε πληρώσει. «Δεν υπάρχει περίπτωση, έχει δύο επιλογές, ή να γυρίσει Τουρκία και να προσπαθήσει ξανά για Ιταλία, ή να μείνει στην Ελλάδα», φέρεται εκείνος να απάντησε. Συνελήφθησαν έξι επιβάτες για τη διακυβέρνηση του σκάφους, εκ των οποίων προφυλακίστηκαν τρεις. Ολοι τους υποστηρίζουν ότι ήταν διακινούμενοι, είχαν πληρώσει για τη μεταφορά τους και δεν είχαν σχέση με το κύκλωμα. Στις απολογίες τους έχει αναφερθεί ότι υπήρχε και ένας Τούρκος κυβερνήτης που φέρεται να εγκατέλειψε με βοηθητική λέμβο το σκάφος όταν ξεκίνησε η θαλασσοταραχή.

Οι πληροφορίες

Ο δικηγόρος Αλέξανδρος Γεωργούλης που έχει χειριστεί αντίστοιχες υποθέσεις, επισημαίνει ότι οι πραγματικοί υπαίτιοι της διακίνησης, οι επικεφαλής και μεσάζοντες των κυκλωμάτων στην Τουρκία, διαφεύγουν της σύλληψης, παρότι σε διάφορες περιπτώσεις υπάρχουν πληροφορίες από μαρτυρίες που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Στις 13 Μαρτίου 2022 διασώθηκαν 101 άτομα από ακυβέρνητο ιστιοφόρο στην Πάρο. Συνελήφθησαν τρεις επιβαίνοντες, κατηγορούμενοι για την πλοήγησή του. Στην απολογία του ένας εξ αυτών περιγράφει με ακρίβεια πρόσωπα του κυκλώματος. Δίνει τον τηλεφωνικό αριθμό, το πραγματικό όνομα, καθώς και το προφίλ στο Facebook ενός Τούρκου που φέρεται να έχει κεντρικό ρόλο. Λέει ότι αυτός ο άντρας είχε ζητήσει από τον ίδιο 9.000 ευρώ για το ταξίδι και του είχε δείξει στο Κουσάντασι δύο ιστιοφόρα ιδιοκτησίας του. Δεν προκύπτει από τον σχετικό δικαστικό φάκελο εάν έγινε ποτέ κάποια περαιτέρω ενέργεια για τον εντοπισμό του.

6.468 άνθρωποι έφτασαν στις ιταλικές ακτές το επτάμηνο του 2022 απευθείας από την Τουρκία, ενώ πέρυσι την αντίστοιχη περίοδο ανήλθαν σε 3.295.
83 σκάφη υπολογίζεται ότι αναχώρησαν από τουρκικές ακτές και οι επιβάτες τους έφτασαν στην Ιταλία το πρώτο επτάμηνο του 2022.
16% είναι το ποσοστό των φετινών θαλάσσιων αφίξεων στην Ιταλία που προέρχονται απευθείας από την Τουρκία, το 55% των αντίστοιχων αφίξεων έχει ως αφετηρία τη Λιβύη.
58% όσων έφτασαν από την Τουρκία στην Ιταλία τον Ιούλιο ήταν Αιγύπτιοι και Σύροι.