Μεγάλη Ελλάδα: Ο Ερως, το Δελφίνι και η ιστορία της Ποσειδωνίας

Ο Ερως καβάλα σε ένα δελφίνι. Πρόκειται για μια εικόνα που θυμίζει καταρχάς τη θάλασσα και, κατ’ επέκταση, τον θεό Ποσειδώνα, φέρνει, όμως, στον νου και την Αφροδίτη που γεννήθηκε μέσα στα κύματα. Περισσότερα από 15 αγαλματίδια με αυτή τη σκηνή ανακτήθηκαν στο Πέστουμ (πρώην Ποσειδωνία, Νότια της Νάπολης) στο πλαίσιο ανασκαφών που έφεραν στο φως τα απομεινάρια ενός δωρικού ναού κοντά στο τείχος της πόλης.

Πρόκειται για μια ανακάλυψη, μαθαίνουμε από το ρεπορτάζ του Αντόνιο Φεράρα της La Repubblica, που έκανε αμέσως την Τιτσιάνα Ντ’ Αντζελο, τη διευθύντρια του Αρχαιολογικού Πάρκου του Πέστουμ, να σκεφτεί ένα ρωμαϊκό νόμισμα του 3ου αιώνα π.Χ., που στη μία όψη απεικονίζει τον Ερωτα καβάλα σε ένα δελφίνι και στην άλλη τον Ποσειδώνα. «Τυχαίο; Η βρισκόμαστε, όντως, μπροστά σε ένα ιερό όπου λατρευόταν ο προστάτης θεός της ελληνικής αποικίας της Ποσειδωνίας, που αργότερα θα γίνει το Πέστουμ;», διερωτάται ο ιταλός δημοσιογράφος. «Στο τέλος θα το διαπιστώσουμε, αν και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τη σύνδεση του Ερωτα καβάλα στο δελφίνι με τη λατρεία της Αφροδίτης», απαντά η διευθύντρια του αρχαιολογικού πάρκου του Πέστουμ.

Advertisement

Η συνεχιζόμενη έρευνα (ο υπουργός Πολιτισμού της Ιταλίας Τζενάρο Σαντζουλιάνο κάνει λόγο για «εξαιρετικά ευρήματα») ενδέχεται όχι μόνο να αλλάξει την ιστορία αρχαίας ελληνικής αποικίας της Κάτω Ιταλίας (Magna Grecia) που ιδρύθηκε γύρω στο 600 π.Χ. από Δωριείς, αλλά και να προσφέρει νέα στοιχεία για τη δωρική αρχιτεκτονική. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τη βάση του ναού με διαστάσεις 15,6 μέτρα επί 7,5, την περίμετρο του ιερού, τους στυλοβάτες έντεκα κιόνων, 250 αντικείμενα μεταξύ των οποίων κιονόκρανα και μετόπες και 30 θραύσματα αρχιτεκτονικών διακοσμήσεων από τη στέγη, με δύο τεχνοτροπίες που μαρτυρούν την επισκευή-ανακατασκευή του ναού.

Φωτογραφία της τερακότας που εικονίζει τη μορφή του Ερωτα καβάλα σε ένα δελφίνι. Ανακαλύφθηκε πρόσφατα στο Πέστουμ (αρχαία Ποσειδωνία), στο πλαίσιο ανασκαφών που έφεραν στο φως τα απομεινάρια ενός δωρικού ναού κοντά στο τείχος της πόλης, και χρονολογείται στον 5 αι. (Paestum Velia Archeological Park Instagram) 

Στο φως ήρθε επίσης και ο μεγάλος κεκλιμένος βωμός. Μεταξύ της βάσης του ναού και του βωμού, σε έναν ορθογώνιο χώρο έκτασης 90 τετραγωνικών μέτρων βρέθηκαν διατεταγμένες πολλές προσφορές προς τους θεούς, όπως αγαλματίδια και μικρά κεραμικά (180 κιβώτια συνολικά), με ίχνη καύσης που συνδέονται με ένα τελετουργικό εγκατάλειψης και σφραγίσματος του κτιρίου που μπορεί να αναχθεί στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ.. Από τις κολώνες όμως δεν υπάρχει κανένας ίχνος. «Μπορεί ο ναός κατεδαφίστηκε; Δεν το γνωρίζουμε αυτό αλλά ξέρουμε ότι ένα μέρος των τειχών της πόλης κατέρρευσε πάνω στον ναό. Και όσον αφορά αυτό το γεγονός οι έρευνες συνεχίζονται», ανέφερε η ιταλίδα αρχαιολόγος.

Ο ναός χτίστηκε στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. σε δωρικό ρυθμό και σηματοδοτεί τη μετάβαση από την αρχαϊκή φάση του 6ου αιώνα, που μαρτυρείται στο Πέστουμ από τους δύο ναούς της Ηρας και της Αθηνάς, στη κλασική φάση του 5ου αιώνα με τον ναό του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με τον κορυφαίο γερμανό αρχαιολόγο Γκάμπριελ Ζουχτρίγκελ, ο οποίος πριν αναλάβει τη διεύθυνση του αρχαιολογικού πάρκου της Πομπηίας, ήταν επικεφαλής των ανασκαφών στο Πέστουμ, ο ναός που ανακαλύφθηκε είναι «σχεδόν ένα μικρό μοντέλο του μεγάλου ναού του Ποσειδώνα», ο κρίκος που λείπει στη δωρική αρχιτεκτονική μεταξύ του έκτου και του πέμπτου αιώνα. Ο δημοσιογράφος της La Repubblica σημειώνει στο ρεπορτάζ του πως εκείνη την περίοδο η Ποσειδωνία ήταν μια «πόλη-εργοτάξιο», γεγονός που επιβεβαιώνει μια ιδιαίτερη καλλιτεχνική και πολιτισμική αυτονομία των κατοίκων των πόλεων της Μεγάλης Ελλάδας.

Αρχιτεκτονική λεπτομέρεια με κεφάλι λιονταριού (Paestum Velia Archeological Park Instagram)

Η σημασία των πρόσφατων ανακαλύψεων έγκειται επίσης στο γεγονός ότι, σε αντίθεση με το παρελθόν, σήμερα είναι δυνατή η εφαρμογή τεχνικών έρευνας που επιτρέπουν την ανάκτηση πολύτιμων αρχαιολογικών δεδομένων. Στην προκειμένη περίπτωση οι αρχαιολόγοι στο Πέστουμ έχουν απέναντί τους έναν ιερό χώρο που βρισκόταν σε άμεση σύνδεση με τη θάλασσα (ίσως σε μια αρχική φάση να ήταν ορατή από την ακτή, σε μια υπερυψωμένη περιοχή στην πεδιάδα που δεν περιβαλλόταν ακόμη από τείχη) ο οποίος χρησιμοποιούταν αδιάκοπα για 500 χρόνια.

Μια κεφαλή βοδιού του 5ου αι. π.Χ (Paestum Velia Archeological Park Instagram)

«Ανάβει ένα πολύ ενδιαφέρον φως όσον αφορά την αρχαία θρησκευτική ζωή», ανέφερε από την πλευρά του ο Μάσιμο Οζάνα, γενικός διευθυντής όλων των κρατικών μουσείων της Ιταλίας. Μεταξύ των αναθημάτων που βρέθηκαν περιλαμβάνονται επτά κεφάλια ταύρου, μορφές της Αφροδίτης, του Απόλλωνα, της Αρτεμης και της Ηρας και οι Ερωτες καβάλα σε δελφίνια. Στόχος, πλέον, των αρχαιολόγων που εργάζονται στον αρχαιολογικό χώρο του Πέστουμ είναι να ανακαλύψουν σε ποια θεότητα ήταν αφιερωμένος ο ναός.