Ψωμί; Έχουμε! Ελευθερία; Παραέχουμε! Παιδεία; Δεν έχουμε!

Ακούω εδώ και πολλές δεκαετίες να μηρυκάζεται η φράση «το μήνυμα του Πολυτεχνείου παραμένει επίκαιρο». Μια φθαρμένη κασέτα που παίζεται σε κασετόφωνα της δεκαετίας του 70, στην εποχή που τα πάντα είναι ψηφιακά. Άλλωστε, όλη η Αριστερά είναι μια φθαρμένη κασέτα, με ελάχιστες προσωπικές εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Το εμβληματικό σύνθημα του Πολυτεχνείου ήταν «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία». Ας δούμε από αυτό το τρίπτυχο τι έχουμε κατακτήσει όλες αυτές τις δεκαετίες. Ψωμί σίγουρα έχουμε. Άλλοι λιγότερο και με στερήσεις, άλλοι περισσότερο, κάποιοι έχουν και παντεσπάνι και δεν είναι λίγοι. Στα χρόνια που κύλησαν από το 1974 το βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων έκανε άλματα. Άλλοι με σκληρή δουλειά, άλλοι με κομπίνες και οι πολλοί κλέβοντας και την Εφορία, ασκώντας το εθνικό σπορ της φοροδιαφυγής.

Ελευθερία, έχουμε και με το παραπάνω. Αγγίζουμε τα όρια της ασυδοσίας, καθώς ο καθένας κάνει ό,τι θέλει, τις περισσότερες φορές χωρίς συνέπειες. Αυτή η κουλτούρα της ασυδοσίας, είναι η φυσική συνέχεια του μεταπολιτευτικού πνεύματος για την ελευθερία. «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» και οι καταλήψεις χώρων, ιδιωτικών και δημόσιων, θεωρούνται κοινωνικό κεκτημένο. Συνεπώς, από ελευθερία παραπάμε καλά, ανησυχητικά «καλά».

Και άφησα για το τέλος την Παιδεία. Εδώ τα κάναμε μαντάρα. Πλήρης αποτυχία. Δεν έχουμε Μέση Εκπαίδευση και υστερούμε και στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Φωλιές παραγωγής έργου υπάρχουν, αλλά είναι οι εξαιρέσεις. Είναι μάταιο να αναζητήσουμε υπευθύνους για αυτό το χάλι. Ο βασικός υπεύθυνος είναι το πνεύμα που επικράτησε μετά τη Μεταπολίτευση που επιβράβευε την ήσσονα προσπάθεια και επέβαλε την ισοπέδωση. Το πρώτο μέλημα της Αλλαγής ήταν η κατάργηση κάθε ελέγχου στη Μέση Εκπαίδευση που ήταν και παραμένει ο μεγάλος ασθενής. Μια κοινωνία με μια Παιδεία που νοσεί εδώ και πολλές δεκαετίες είναι θαύμα πώς επιβιώνει. Φαίνεται, όντως υπάρχει ο Θεός της Ελλάδας, για να το ευθυμήσω.

Άρα το σύνθημα του Πολυτεχνείου πέτυχε στα 3 τα 2. Δεν είναι και κακή επίδοση. Βέβαια, υπάρχουν πολλές σκιές στο πώς επιτεύχθηκαν αυτοί οι στόχοι, αλλά το αποτέλεσμα μετρά.

Όλα τα υπόλοιπα «τι θα γινόταν αν» είναι εκτός ύλης και άνευ νοήματος. Ούτε θα πρέπει να μας παραξενεύει ή πολύ περισσότερο να μας θυμώνει το γεγονός ότι κάποιοι εκ των πρωταγωνιστών του Πολυτεχνείου πρωταγωνίστησαν στη συνέχεια στην κεντρική πολιτική σκηνή. Είναι μια φυσιολογική εξέλιξη, μακριά από κραυγές και ηθικούς εξορκισμούς. Το γεγονός ότι κάποιοι άλλοι επέλεξαν την ιδιώτευση και τη διακριτικότητα, αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει μομφή για τους πρώτους οι οποίοι εκτέθηκαν στη δημόσια σφαίρα.

Συμπερασματικά, το μήνυμα του Πολυτεχνείου –στον βαθμό που το συμπυκνώνουμε στο γνωστό τρίπτυχο– μάλλον δεν είναι επίκαιρο. Έχει ικανοποιηθεί στα 2/3 και για το ανεκπλήρωτο μέρος, την κατάντια της Παιδείας, την ευθύνη φέρνει για αυτό, το κλίμα που αναδύθηκε μέσα από πνεύμα της Μεταπολίτευσης. Ένα σύνθημα που ακούστηκε πριν από μισόν αιώνα και κάτω από τις ειδικές συνθήκες της δικτατορίας, είναι παρανοϊκό να θεωρείται επίκαιρο.