Μία αεροπορική καταδίωξη από τον Β’ ΠΠ στον βυθό των Αντικυθήρων

Τα «κουφάρια» τους παραμένουν άκαμπτα χιλιόμετρα κάτω από το νερό παρ΄ότι η διύλιση του αλατιού έχει διαβρώσει τη στιλπνή όψη τους. Ακούνητα και αθόρυβα, τα ναυάγια αναμένουν -όσο το θαλασσινό νερό τραχύνει την όψη τους- κάποιον να τα ανακαλύψει, φέρνοντας έτσι στο φως την τραγωδία πριν τον καταποντισμό. Το κουβάρι της ιστορίας όμως δεν ξετυλίγεται πάντα μέσα από την αναζήτηση του ναυαγίου, αλλά και από τις συνομιλίες με όσους γνωρίζουν καλά την ιστορία του τόπους τους, μαζί και τα μυστικά του.

Ηταν Αύγουστος του 2017 όταν ο Γεώργιος Καρέλας, ιστορικός ερευνητής και ερασιτέχνης δύτης, μαζί με τον εκπαιδευτή καταδύσεων Νίκο Καρατζά, επισκέφτηκαν τα Αντικύθηρα για τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Μία συζήτηση με τους ντόπιους όμως διέκοψε τη θερινή ραστώνη. «Υπάρχει ένα ναυάγιο εδώ ενός αεροσκάφους που έριξαν οι Γερμανοί στον Δεύτερο Παγκόσμιο, αλλά δεν το έχει βρει κανείς», τους είπαν.

Οι υπόλοιπες ημέρες «ξοδεύτηκαν» στη μελέτη ιστορικών αρχείων που θα τους οδηγούσαν στα ίχνη του αναγνωριστικού αεροσκάφους τύπου Baltimore που κατέπεσε κοντά στις βόρειες ακτές του νησιού τον Δεκέμβριο του 1943.

Η ενδελεχής και στοχευμένη έρευνα στα προσωπικά τους αρχεία, σε καταγραφές της εναέλιας αεροπορικής αρχαιολογίας και της Βασιλικής Πολεμικής Αεροπορίας της Αυστραλίας, τους οδήγησαν πιο μακριά απ΄όσο περιμέναν.

Καταδίωξη πάνω από το Αιγαίο

Το ναυάγιο που έψαχναν ήταν το αναγνωριστικό αεροσκάφος της 454Sqn. της Βασιλικής Αυστραλιανής αεροπορίας με πιλότο τον Γουίλιαμ Αλρόι Χιου Αλαν. Το πλήρωμα πραγματοποιούσε αναγνωριστική πτήση πάνω από τα νησιά του Αιγαίου ώστε να τραβήξει φωτογραφίες από τις θέσεις πλοίων του Αξονα όταν έγινε αντιληπτό από δύο Γερμανικά Me 109. Τότε ξεκίνησε η καταδίωξη.

Σύμφωνα με τα ευρήματα των κ. Καρέλα και Καρατζά το αναγνωριστικό αεροσκάφος κατάφερε να γλιτώσει από την καταδίωξη και άρχισε να πετά σε χαμηλό ύψος αλλάζοντας πορεία κοντά στη Σέριφο για να διαφύγει από τους Γερμανούς.

Επόμενος σταθμός ήταν η περιοχή των Αντικυθήρων όπου ο πιλότος βλέποντας το νησί θα έπαιρνε σίγουρη πορεία για την επιστροφή του στη βάση στην Amiriya της Αιγύπτου. Πλησιάζοντας σε αυτό το σημείο αναφοράς, δύο γερμανικά Μe 109 εμφανίζονται μπροστά στο μοναχικό αεροπλάνο και ακόμη μία καταδίωξη με σκοπό την αναχαίτιση του Baltimore ξεκινά.

Σύμφωνα με όλα τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί έως τώρα το Baltimore χτυπήθηκε από ένα Messerschmitt της Jg 27 μοίρας από την Κρήτη. Μετά από επτά επιθέσεις το αριστερό φτερό του άρχισε να φλέγεται, η ενδοεπικοινωνία διακόπηκε και η απόφαση για αναγκαστική προσγείωση έγινε γνωστή στα μέλη του πληρώματος από τον πιλότο με οπτικά σήματα και χειρονομίες.

Οι δύο ερευνητές είχαν στα χέρια τους ακόμη και την αναφορά του πιλότου μετά την αιχμαλωσία του από τη γερμανική φρουρά, όπου ο ίδιος περιγράφει αναλυτικά πώς διασώθηκε από τη συντριβή, ενώ το υπόλοιπο πλήρωμα τραυματίστηκε από τα πυρά.

«Είχα δύο επιλογές, να επιχειρήσω αναγκαστική προσγείωση στο νησί (που λόγω της μορφολογίας του αυτό θα ισοδυναμούσε με αυτοκτονία) ή να προσθαλασσωθώ. Προτίμησα το δεύτερο» είχε αναφέρει ο πιλότος που κατέληξε αιχμάλωτος των Γερμανών.

«Είχα δύο επιλογές, να επιχειρήσω αναγκαστική προσγείωση στο νησί (που λόγω της μορφολογίας του αυτό θα ισοδυναμούσε με αυτοκτονία) ή να προσθαλασσωθώ. Προτίμησα το δεύτερο καθώς είδα ένα σημείο που η ακτογραμμή φαινόταν κομμένη (σ.σ.προφανώς για να υπάρξει επιλογή πρόσβασης στο εσωτερικό του νησιού). Αμέσως σήκωσα την καλύπτρα μπροστά μου διακρίνοντας ότι και ο σμηναγός είχε σηκώσει τη δική του καλύπτρα. Κατά την προσθαλάσσωση έχασα τις αισθήσεις μου και όταν τις ανέκτησα το αεροπλάνο βυθιζόταν. Το νερό είχε φτάσει στο ύψος του λαιμού μου και δεν διέκρινα κανέναν από το πλήρωμά μου στην επιφάνεια(…).Κολύμπησα στην ακτή όπου με εντόπισαν ψαράδες από τα Αντικύθηρα και με πήγαν στον Ποταμό όπου παραδόθηκα στη Γερμανική φρουρά και κατέληξα αιχμάλωτος…», είχε περιγράψει ο πιλότος το 1943.

Από την έρευνα στην κατάδυση

Εδώ και επτά χρόνια οι δύο ερευνητές μαζί με την ομάδα της AegeanTec, υπό τον εκπαιδευτή κατάδυσης Μαρίνο Γιούργα, σε συνεργασία με το καταδυτικό κέντρο Kythera Dive Center του Γ. Λάμπογλου, προσπαθούν να ενώσουν τα κομμάτια του παζλ της αεροπορικής καταδίωξης πάνω από το Αιγαίο, βρίσκοντας τελικά στις 14 Ιουλίου του 2024 το βυθισμένο αεροσκάφος στη θαλάσσια περιοχή των Αντικυθήρων.

«Είχαμε προσπαθήσει και το 2017 να καταδυθούμε στην περιοχή αλλά δεν τα καταφέραμε εξαιτίας της κακοκαιρίας. Επιστρέψαμε φέτος ώστε να εφαρμοσουμε τη θεωρία στην πράξη και να ανακαλύψουμε για πρώτη φορά το ναυάγιο. Πριν καταδυθούμε χρειάστηκε να προετοιμαστούμε καταλλήλως. Εξοπλιστήκαμε με βυθόμετρα και οργανώσαμε λεπτομερώς το σχεδιάγραμμα της περιπλάνησης στο βυθό», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Γιούργας.

Η ομάδα καταδύθηκε στην περιοχή Βορειοδυτικά του Λιμανιού Ποταμός των Αντικυθήρων και μετά από υποβρύχια έρευνα στο βάθος των 62 μέτρων, το αυστραλιανό αεροσκάφος τύπου Baltimore που κατέπεσε στην περιοχή το Δεκέμβριο του 1943 εμφανίστηκε μπροστά στην καταδυτική ομάδα και στον φακό του έμπειρου υποβρύχιου φωτογράφου, Βασίλη Σπυρόπουλου.

Η κατάδυση δεν θα είχε συμβεί χωρίς την πολύτιμη βοήθεια των ψαράδων των Αντικυθήρων που γνωρίζουν τον βυθό του καλύτερα από το σπίτι τους, ακόμη και αν δεν έχουν δει ποτέ τι κρύβεται στον πάτο του.

«Διαπιστώσαμε ότι η άτρακτος ήταν σε σχετικά καλή κατάσταση παρά την παραμονή της στον
βυθό για 81 χρόνια. Από την πρόσκρουση το μπροστινό τμήμα του αεροπλάνου έχει αποκολληθεί ενώ η καλύπτρα του πιλοτηρίου δε βρίσκεται στην θέση της συμφωνώντας με την περιγραφή του πιλότου της Αυστραλιανής Βασιλικής Αεροπορίας. Επίσης τα πολυβόλα από τον πυργίσκο πίσω βρίσκονται στη θέση τους υπενθυμίζοντας ότι πριν 81 χρόνια σημάδευαν τα εχθρικά Γερμανικά αεροπλάνα που καταδίωκαν το Martin Baltimore», διηγείται ο δύτης.

Η κατάδυση διήρκησε δύο ημέρες με την ομάδα να προσθέτει ακόμη μία ανακάλυψη στα επιτεύγματά της, η οποία όμως δεν θα είχε συμβεί χωρίς την πολύτιμη βοήθεια των ψαράδων των Αντικυθήρων που γνωρίζουν το βυθό τους καλύτερα από το σπίτι τους, ακόμη και αν δεν έχουν δει ποτέ τι κρύβεται στον πάτο του.