Πορτογαλία: Φορο-παράδεισος για νέους, μήπως να το σκεφτούμε;

Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση ενός νέου ανθρώπου στην Ελλάδα, που δεν έχει μπάρμπα στην Κορώνη και δεν θα κληρονομήσει την οικογενειακή επιχείρηση. Ενός νέου που μόλις τελείωσε τις σπουδές του και αναζητά τα πρώτα του βήματα στον επαγγελματικό του χώρο.

Η χώρα μας, μετά τη δεκαετία της χρεοκοπίας ανέκτησε την οικονομική αξιοπιστία της στις διεθνείς αγορές και καταγράφει ρυθμούς ανάπτυξης. Ωστόσο η τρίτη κρίση μέσα σε 15 χρόνια, αυτή του πληθωρισμού (σε συνδυασμό με το μοντέλο του real estate και την εκτίναξη των Airbnb) καθιστά απρόσιτη τη στέγη για τους νέους. Ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε κατά 27,7% σε σύγκριση με το 2019, από τα 650 στα 830 ευρώ, αλλά μεγάλο μέρος της αγοραστικής δύναμης έχει ήδη τρωθεί από τον τριετή πληθωρισμό.

Η ανεργία έχει μειωθεί από το εφιαλτικό 27% (το 2012) σε ποσοστό κάτω του 10%. Ωστόσο η μία στις δύο νέες θέσεις εργασίας αφορά μερική ή εκ περιτροπής απασχόληση (στοιχεία του συστήματος ΕΡΓΑΝΗ). Ο μέσος μισθός αυξήθηκε κατά 20% περίπου, από 1.046 ευρώ το 2019 σε 1.258 ευρώ μεικτά (περίπου 1.000 ευρώ καθαρά). Η πρόοδος είναι σημαντική, ωστόσο δεν είναι ακόμη ορατή στο επίπεδο της καθημερινότητας. Εξαιτίας του πληθωρισμού αλλά και των βραδυφλεγών επιπτώσεων της χρεοκοπίας στις υπηρεσίες του κράτους (Υγεία, Παιδεία, Μεταφορές), παρότι η κυβέρνηση πέτυχε μέσω του Gov.gr την ουσιαστική διευκόλυνση του πολίτη για σειρά διαδικασιών.

O προβληματισμός που προκύπτει είναι αν το ελληνικό κράτος επιστρέφει αρκετά στους νέους –στο πλαίσιο του κοινωνικού συμβολαίου– ως μέρισμα της ανάκαμψης μετά τη χρεοκοπία της περασμένης δεκαετίας. Αλλά και αν επαρκούν αυτά που προσφέρει ώστε να τους κρατήσει στην Ελλάδα και να φέρει πίσω όσους έφυγαν. Με άλλα λόγια: οι νέοι στην Ελλάδα, και όσοι θέλουν να επιστρέψουν, μπορούν, εφόσον εξασφαλίσουν εργασία, να ζήσουν με αξιοπρεπείς όρους στη χώρα μας;

Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν και άλλες χώρες της ΕΕ, αυτές που ονομάζουμε «κανονικές». Στην Πορτογαλία, όπως γράφουν οι Financial Times, η κεντροδεξιά κυβέρνηση επιδιώκει «να μετατρέψει τη χώρα σε φορολογικό παράδεισο για τους νέους ενήλικες, προσφέροντας μια δεκαετία φοροαπαλλαγών σε άτομα που ξεκινούν τώρα την καριέρα τους, για να σταματήσει το αυξανόμενο brain drain».

«Η κεντροδεξιά κυβέρνηση της χώρας θέλει να μειώσει τη φορολογική επιβάρυνση των νέων επί 10 χρόνια –συμπεριλαμβανομένου του μηδενικού φόρου κατά το πρώτο έτος– στο πλαίσιο ενός σχεδίου που έχει ελάχιστα προηγούμενα στην παγκόσμια φορολογική πολιτική» σημειώνει η οικονομική εφημερίδα.

Η νομοθετική πρόταση προβλέπει τα εξής:

—Οι νέοι που κερδίζουν έως 28.000 ευρώ ετησίως δεν θα πληρώνουν φόρο εισοδήματος για το πρώτο έτος εργασίας τους. Στη συνέχεια θα απαλλάσσονται από το 75% του φόρου από το δεύτερο έως το τέταρτο έτος εργασίας, από το 50% στο διάστημα από το πέμπτο έως το έβδομο έτος και από το 25% από τα οκτώ έως τα δέκα έτη.

—Το σχέδιο, αν εφαρμοστεί, υπολογίζεται ότι θα ωφελήσει 350.000 έως 400.000 φορολογούμενους έως 35 ετών.

—Η κυβέρνηση εκτιμά ότι οι φοροαπαλλαγές για τους νέους θα κοστίσουν στον προϋπολογισμό περίπου 650 εκατ. ευρώ ετησίως.

Δεν περνάει εύκολα

Η κυβέρνηση μειοψηφίας του κεντροδεξιού Λουίς Μοντενέγκρο παρουσίασε το σχέδιο των φοροελαφρύνσεων την Πέμπτη (10/10). «Επιδιώκει», υπογραμμίζουν οι FT, «να αντιμετωπίσει τον συνδυασμό υψηλών φόρων, χαμηλών μισθών και υψηλού κόστους στέγασης, που οδηγούν πολλούς νέους ενήλικες με υψηλό μορφωτικό επίπεδο εκτός της χώρας».

Θα «περάσει» όμως το σχέδιο από τη Βουλή της Πορτογαλίας και από τις αγορές; Εδώ τα πράγματα δυσκολεύουν. Ο Μοντενέγκρο δεν είναι βέβαιο ότι διαθέτει αρκετές ψήφους για την έγκρισή του στη Βουλή, ενώ αν αποτύχει, μπορεί να πέσει η κυβέρνηση.

Ο παράγοντας ΔΝΤ

Τη δυσκολία επιτείνει το ΔΝΤ (το οποίο ακούν με προσοχή οι αγορές και μπορεί να τις στρέψει εναντίον σου σε χρόνο dt), το οποίο εξέφρασε αμφιβολίες για το σχέδιο, σημειώνοντας ότι ο θετικός αντίκτυπος είναι «αβέβαιος». Το χειρότερο είναι, ωστόσο, η προειδοποίηση-έμμεση απειλή του ΔΝΤ ότι «οι μειώσεις των φορολογικών εσόδων είναι αντίθετες προς τις ανάγκες της Πορτογαλίας να αποπληρώσει το δημόσιο χρέος χρηματοδοτώντας παράλληλα τις δημόσιες επενδύσεις».

Τέτοιες αναφορές στο χρέος (που αυξάνουν τον κίνδυνο για επίθεση των αγορών – αν δεν δίνουν το σύνθημα), στην προκειμένη περίπτωσή από πλευράς ΔΝΤ για το χρέος της Πορτογαλίας, που βρίσκεται στο 100,4% του ΑΕΠ, θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν συζητούμε ανάλογες παρεμβάσεις στη χώρα μας. Διότι το δικό μας χρέος βρίσκεται πολύ ψηλότερα από εκείνο των Πορτογάλων: στο 159,8% του ΑΕΠ (παρότι σημαντικά μειωμένο από το 169,4% του 2023). Και το ΔΝΤ έχει αποσταθεροποιήσει κυβερνήσεις πολύ ισχυρότερων χωρών από την Πορτογαλία και την Ελλάδα: Η παραίτηση της πρωθυπουργού Λιζ Τρας στη Βρετανία τον Οκτώβριο του 2022, μετά από επίθεση των αγορών και ανακοίνωση του ΔΝΤ κατά των σχεδιαζόμενων φοροελαφρύνσεων, είναι το πιο πρόσφατο παράδειγμα.

Στη χώρα των λεφτόδεντρων

Στη χώρα μας, όπου στην πολιτική και στο Κοινοβούλιο υπάρχουν εύρωστα και πλατύφυλλα λεφτόδεντρα αλλά από τα κρατικά ταμεία δεν περισσεύουν λεφτά για τόσο μεγάλες παρεμβάσεις, μια συζήτηση όπως αυτή που άνοιξε στην Πορτογαλία μπορεί να μετατραπεί πανεύκολα (τσάμπα είναι) σε έναν διαγωνισμό λαϊκισμού και πλειοδοσίας.

Αλλωστε ο λαϊκισμός πατάει σε ένα πραγματικό πρόβλημα (όπως είναι το brain drain και οι χαμηλοί μισθοί των νέων) για να προτείνει μια ανεφάρμοστη λύση. Το ζήσαμε, το πληρώσαμε πανάκριβα την περασμένη δεκαετία, το πληρώνουμε ακόμη.

Ενας λόγος παραπάνω που η συζήτηση για την ανάγκη στήριξης των νέων πρέπει να απασχολήσει τον πολιτικό διάλογο με όρους πραγματικότητας και όχι πολιτικού τσαρλατανισμού. Αλλιώς, αν πέσει το ζήτημα στα χέρια των δημαγωγών, θα είναι σαν να μην το συζητάμε καν και να αγνοούμε το πρόβλημα.

Η πορεία της «διαπραγμάτευσης» που εμμέσως διεξάγεται ανάμεσα στην κυβέρνηση της Πορτογαλίας και το ΔΝΤ (άρα και τις αγορές) θα μας δείξει ενδεχομένως και τα όρια που υπάρχουν. Αν βρεθεί μια μέση λύση, θα δημιουργηθεί ένα θετικό προηγούμενο για τις χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα ανάλογα με τα δικά μας.

Αλλωστε κάθε υπεύθυνη κυβέρνηση στην Ελλάδα (δεν κρέμονται και από τα δέντρα), μετά την ταπεινωτική εμπειρία της δεκαετίας των μνημονίων οφείλει να προχωρά με σύνεση σε ό,τι αφορά τα δημόσια οικονομικά. Οφείλει όμως και να εξαντλεί τα περιθώρια, ειδικά σε τόσο ευαίσθητα θέματα όπως οι προοπτικές των νέων – που είναι, δικαίως, πολύ απογοητευμένοι από τη χώρα τους.