Κισσός,  ένα χρήσιμο αναρριχώμενο.

Ο κισσός είναι αειθαλής θάμνος, μακρόβιος, αναρριχώμενος ή έρπων και σπάνια δενδρύλλιο. Τα φύλλα του είναι τοποθετημένα εναλλάξ, με μακρύ μίσχο, ωοειδή, τριγωνικά, ρομβοειδή και καρδιόσχημα. Συχνά εμφανίζουν το φαινόμενο της ετεροφυλλίας. Αυτό σημαίνει ότι πάνω στο ίδιο φυτό υπάρχουν φύλλα με διαφορετικό σχήμα (ρομβοειδή και τρίλοβα ή πεντάλοβα). Ο αναρριχώμενος κισσός δημιουργεί μικρές εναέριες ρίζες (τις λεγόμενες απτικές ρίζες) , που συντελούν στη συγκράτηση του φυτού κατά την αναρρίχηση σε διάφορα υποστηρίγματα.

Ο κισσός ήταν γνωστός στην Ελλάδα από την εποχή του Ομήρου και ονομαζόταν «Διονύσιον», επειδή ήταν αφιερωμένος στο θεό Διόνυσο. Οι αρχαίοι Έλληνες στεφάνωναν με κισσό τα αγάλματα του Διονύσου, τους ποιητές και τους πότες, επειδή τον θεωρούσαν σύμβολο της αθανασίας και αντίδοτο για τον πονοκέφαλο από τη μέθη. Σε ορισμένες τελετές έδιναν στο Διόνυσο και το επώνυμο «Κισσός», επειδή, όταν ήταν μωρό, του φορούσαν ένα στεφάνι από κισσό.

Κισσός ο κανάριος, είναι το είδος που έχουμε και στα Κύθηρα, αν και υπάρχουν και άλλα είδη.

Εκτεταμένες αναφορές στον κισσό κάνει ο Θεόφραστος στο έργο Περί Φυτών Ιστορίαι, καθώς επίσης και ο Διοσκουρίδης, που τον θεωρεί πανάκεια για πολλές ασθένειες. Ο Θεόφραστος περιγράφει λεπτομερώς και ακριβέστατα τον κισσό. Μεταξύ άλλων τον χαρακτηρίζει φυτόν αείφυλλον, θαμνώδες, αποδενδρούμενον, αερόρριζον, οψίκαρπον, φιλόψυχρον, έμβιον, επαλληλόκαυλον… Αναφέρει επίσης ότι ο κισσός είναι πολυειδής, γράφοντας χαρακτηριστικά: «Τρία δε ουν φαίνεται τα μέγιστα, ο τε λευκός και ο μέλας, και τρίτον η έλιξ… η δε έλιξ εν μεγίσταις διαφοραίς… και ο κιττός, όταν άρχηται σπερμούσθαι μετέωρον έχει και ορθόν τον βλαστόν. Πολύρριζος μεν ουν άπας κιττός, συνεστραμμένος ταις ρίζαις και παχείαις… παραφύεται πάσι τοις δένδροις και αφαυαίνει παραιρούμενος την τροφήν. Λαμβάνει δε μάλιστα πάχος ούτος και αποδενδρούται και γίνεται αυτό καθ΄ αυτό κιττού δένδρον…»

Πώς  θυμηθήκαμε το φυτό αυτό, αφού στα Κύθηρα, έχουμε μεν αρκετούς, δεν είναι όμως ιδιαίτερα διαδεδομένος; Σε πρόσφατη επίσκεψή μας στο Ίδρυμα Στ. Νιάρχος είδαμε δύο είδη αναρριχώμενων κισσών στους τοίχους του εντυπωσιακού κτηρίου ακούσαμε ότι ο διάσημος αρχιτέκτων και σχεδιαστής του κτηρίου ενέταξε τους κισσούς σε τοίχους έτσι ώστε να δώσει μία άλλη αίσθηση του πράσινου τοίχου σαν έναν «ζωντανό» τοίχο. Εκτός από το υπέροχο πράσινο που δίνει αυτό το αναρριχώμενο έχει και μία άλλη ιδιότητα, την οποία αξιοποιούν εδώ και χρόνια στην Ιταλία. Ένας τοίχος κισσού είναι άριστο ηχομονωτικό και τον χρησιμοποιούν ακόμα και στους δρόμους, καθώς έχει την ιδιότητα να απορροφά μεγάλο μέρος του θορύβου, όπως τα σύγχρονα πλαστικά ηχοπετάσματα, τα οποία όμως είναι τόσο αντιαισθητικά σε αντίθεση με έναν τοίχο κισσού. Όπως ο Ρέντζο Πιάνο πολλοί αρχιτέκτονες εντάσσουν το αναρριχώμενο αυτό στα σχέδιά τους, στα Κύθηρα όμως το βλέπουμε πολύ σπάνια.

Οι ειδικοί επιστήμονες θεωρούν τον κισσό ευλογημένο φυτό, που δίνει έντονο πράσινο, θεωρείται προστατευτικό της φύσης, ανανεώνεται εύκολα και συνεχώς, δεν βλάπτει καθόλου τα μεγάλα δένδρα πάνω στα οποία αναρριχάται, αλλά χρειάζεται συχνό κλάδεμα και καθάρισμα από κάτω για να μην μαζεύει ξερά κλαδιά και να μην βρίσκουν εκεί καταφύγιο και κρυψώνα τα ποντίκια. Το Φθινόπωρο που ανθίζει τα άνθη του συγκεντρώνουν πλήθος εντόμων με το έντονο άρωμά τους, ενώ τα συμπαθούν ιδιαίτερα μέλισσες και σφήκες.

Το φυτό πολλαπλασιάζεται εύκολα με σπόρια, ενώ αν φυτέψει κανείς κομμάτι σπάνια αστοχεί, αναπτύσσεται δε πολύ γρήγορα και δεν απαιτεί καμία φροντίδα πλην από το κλάδεμα.