Κυθηραϊκές σφραγίδες

Οι σφραγίδες, οι οποίες τίθενται πάνω στα Δημόσια έγγραφα αποτελούν σημαντικό ιστορικό στοιχείο κάθε εποχής και έχουν γίνει και αντικείμενο πολλών συλλογών. Δεν γνωρίζουμε αν κάτι παρόμοιο έχει γίνει και στα Κύθηρα. Εκείνο που σημειώνουμε εδώ είναι ότι πριν περίπου 15-20 χρόνια είχαν σημειωθεί κρούσματα με προσπάθειες αφαίρεσης τμημάτων εγγράφων από το Αρχείο Κυθήρων με σκοπό την  αφαίρεση των σφραγίδων προφανώς για κάποιες συλλογές.

Εδώ επιχειρούμε μία επανακαταγραφή μερικών σφραγίδων από έγγραφα, τις οποίες είχαν συγκεντρώσει φίλοι στο παρελθόν κρατώντας σχετικές φωτοτυπίες από τα πρωτότυπα. Μερικές είχαν δημοσιευθεί  σε άρθρο του Κοσμά Μεγαλοκονόμου, συμπληρωμένο από τον υπογράφοντα το Μάρτιο του 1992.

Εδώ κάνουμε μία προσπάθεια να καταγράψουμε απλά τις σφραγίδες αυτές και να τις αποτυπώσουμε σε ηλεκτρονική μορφή, καθώς οι αντίστοιχες προσπάθειες για εκτύπωση στην εφημερίδα δεν απέδωσαν εξ αιτίας της ποιότητος των περισσότερων φωτοτυπιών.

1. Σφραγίδα με κυκλοτερή επιγραφή (διατηρείται η ορθογραφία): Ο ΟΣΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΩΤΑΤΗΣ ΕΠΗΣΚΟΡΙΣ ΚΟΙΘΙΡΩΝ. Σε έγγραφο του 1802. Παρουσιάζει την εικόνα του αγίου.
2. Σφραγίδα της ΥΠΑΡΧΙΑΣ ΚΥΘΗΡΩΝ σε έγγραφο της 21^ης Ιανουαρίου 1829 (Αγγλοκρατία). Παρουσιάζει την Αφροδίτη σε κοχύλι.
3. Σφραγίδα του συμβολαιογράφου Κυθήρων Ιωάννου Δαρμάρου με κυκλοτερή επιγραφή: ΝΗΣΟΣ ΚΥΘΥΡΩΝ.Ι.Δ. ΝΟΤΑΡΗΟΣ ΧΟΡΑΣ. Σε έγγραφο της 7^ης Ιανουαρίου 1829. (Η σφραγίδα αυτή με άτεχνη απεικόνιση Αφροδίτης σε κοχύλι, αποτελεί το σήμα της εφημερίδας ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ σε ελεύθερη καλλιτεχνική απεικόνιση του ζωγράφου Βασίλη Χάρου).
4. Σφραγίδα του συμβολαιογράφου Κυθήρων Λεονάρδου Καλούτζη σε έγγραφο της 10^ης Οκτωβρίου 1827 με κυκλοτερή επιγραφή: ΝΙΣΟΣ ΚΥΙΘΗΡ[ΩΝ] Λ.Κ. ΝΟΤΑΡΙΟΣ ΧΟΡΑΣ Κι εδώ εμφανίζεται το έμβλημα της νήσου, η Αφροδίτη σε κοχύλι, επίσης σε άτεχνη απόδοση.
5. Μία από τις καλλίτερες καλλιτεχνικά σφραγίδες των Κυθήρων είναι αυτή της Κοινότητος Καραβά με κυκλοτερή επιγραφή: ΚΟΙΝΟΤΗΣ ΚΑΡΑΒΑ (ΚΥΘΗΡΩΝ) και απεικόνιση αρχαίου πλοίου, πιθανότατα τριήρους. Η σφραγίδα πρέπει να είναι του 1917.
6. Ίσως η πλέον ενδιαφέρουσα σφραγίδα των Κυθήρων. Εμφανίζεται σε μικρό αριθμό εγγράφων και αποτελεί τη σφραγίδα της εποχής της αυτονομίας (Φεβρουάριος-Μάιος 1917). Φέρει κυκλοτερή επιγραφή: ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΚΥΘΗΡΩΝ και κλαδί δάφνης.
7. Σφραγίδα με τον Ενετικό λέοντα και τον Ευαγγελιστή Μάρκο. Η σφραγίδα αυτή σε διάφορες μορφές είχε χρησιμοποιηθεί καθ’ όλη την Ενετοκρατία και ήταν ένδειξη γνησιότητος των εγγράφων, πολλά των οποίων έφεραν τη σφραγίδα σε ανάγλυφη μορφή ή σε υδατογράφημα της εποχής. Χρησιμοποιήθηκε και από τους Άγγλους κατά την αγγλοκρατία και εδώ είναι από αυτή την περίοδο και αφορά αξία (κάτι σαν χαρτόσημο) 3,10 πέννες.
8. Ίδια με την προηγούμενη αλλά με αξία έξι πέννες.
9. Σφραγίδα της Κοινότητος Κυθήρων με δύο δελφίνια και κεφαλή, την οποία στεφανώνει ο έρωτας.
10. Μεταγενέστερη σφραγίδα, μετά την Ένωση, του Επαρχείου Κυθήρων και το εθνόσημο. Ενδιαφέρον εδώ ότι είχαν παραλείψει στην παραγγελία να αναφέρουν τη φράση ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ και την προσέθεσαν με το χέρι! Από ληξιαρχικό βιβλίο στα Τριφυλλιάνικα το 1866.
11. Σφραγίδα της εποχής που υπήρχε Υπαρχείον στα Κύθηρα. Φέρει κυκλοτερή επιγραφή: ΥΠΑΡΧΕΙΟΝ ΚΥΘΗΡΑΣ και ωραία απεικόνιση Τρίτωνος. Είναι από ληξιαρχικό βιβλίο της Ιλαριωτίσσης στον Ποταμό της 21^ης Ιουνίου 1856.
12. Σφραγίδα του Δήμου Ποταμίων του 1887 επί δημαρχίας Α. Ζαγλανίκη. Η απεικόνιση εμφανίζει περιστέρι σε κλαδί ελιάς.
13. Σφραγίδα της Κοινότητος Ποταμού, που διαδέχθηκε το δήμο, με παρόμοια με την προηγούμενη απεικόνιση περιστεριού.
14. Σφραγίδα συμβολαιογράφου του Ποταμού του 1847 με την πλέον δυσανάγνωστη επιγραφή. Αναφέρει κυκλοτερώς: ΝΟΤΑΡΗΟΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΝΣ ΚΘΙΡΩν ΔΜΑΣ. (Πιθανότατα πρόκειται για το συμβολαιογράφο Δημ. Μασσέλο). Στο κέντρο παράσταση Αφροδίτης σε κοχύλι από τις πλέον κακότεχνες που συναντώνται σε σφραγίδα.

Σημείωση: Αν κάποιος διαθέτει έγγραφα με σφραγίδες από αυτές που δεν αναφέρονται παραπάνω παρακαλούμε να μας διαθέσουν ένα αντίγραφο για ενδεχόμενη συμπλήρωση αυτού του θέματος.

Ε. Π. ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ