Αιγαιοπελαγίτικο τοπίο: Άνεμος, ευχή ή κατάρα;

Οπως ο ήλιος πέφτει πίσω από το νησάκι της Νικουριάς, απέναντι από τον κόλπο της Αιγιάλης, στην Αμοργό, το σκηνικό μοιάζει κάτι παραπάνω από «καρτποσταλικό». Είναι μια εικόνα γαλήνης και ταυτόχρονα άγριας αιγαιοπελαγίτικης ομορφιάς, από αυτές που λειτουργούν ως φυσικό γιατρικό για τα μάτια που έχουν εθιστεί στο γκρίζο της πόλης. Πόσο θα άλλαζε, άραγε, αν πάνω στον βράχο που σπάει τον ορίζοντα ήταν τοποθετημένες 10-15 ανεμογεννήτριες; Αυτό το ερώτημα θέτει η κοινότητα της Europa Nostra, μαζί με τον εταίρο της, το Ινστιτούτο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, εντάσσοντας ως σύνολο την Αμοργό, τη Σίκινο, τα Κύθηρα, την Κίμωλο και την Τήνο στον κατάλογο των «επτά υπό απειλή» περιοχών πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ευρώπη, για το 2021.

Η επιλογή των συγκεκριμένων τόπων, οι οποίοι βρίσκονται σε επτά διαφορετικές χώρες, έγινε, σύμφωνα με τις σχετικές ανακοινώσεις, «βάσει της εξαιρετικής σημασίας και πολιτιστικής αξίας κάθε τόπου, καθώς και βάσει του σοβαρού κινδύνου που αυτοί αντιμετωπίζουν». Στην περίπτωση των πέντε ελληνικών νησιών, ως απειλή ορίζεται η στόχευση της κυβέρνησης να εγκατασταθούν εκεί εκτεταμένα αιολικά πάρκα, ανεμογεννήτριες δηλαδή, σε διάφορες τοποθεσίες, που συχνά μάλιστα γειτονεύουν με αρχαιολογικούς χώρους, προστατευόμενες περιοχές Natura 2000 ή παραδοσιακά χωριά.

Η αλήθεια είναι πως δυσκολευόμαστε να φανταστούμε τη θαλασσινή ομορφιά του Αβλέμονα στα Κύθηρα ή τον μαρμαρόχτιστο Πύργο στην Τήνο να «διακόπτεται» από τις πελώριες ανεμογεννήτριες που, όπως και να το κάνουμε, έχουν μια βιομηχανική αισθητική τελείως ξένη προς το αρμονικό κυκλαδίτικο τοπίο. Πέραν, ωστόσο, της οπτικής δυσαρμονίας, σύμφωνα με τη Εuropa Nostra, οι ανεμογεννήτριες θα έχουν επίσης αρνητικές επιπτώσεις στα μορφολογικά και κλιματικά στοιχεία των νησιών, θέτοντας σε κίνδυνο τη χλωρίδα, την πανίδα και κατά συνέπεια τις ανθρώπινες δραστηριότητες της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και του τουρισμού.

Από την πλευρά της, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, επικαλούμενη πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, υποστηρίζει πως η Ελλάδα μπορεί να επιτύχει τον στόχο της Ε.Ε. για συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας χωρίς εγκατάσταση αιολικών πάρκων σε προστατευόμενες περιοχές. Γι’ αυτό και υπέβαλε πρόταση στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ώστε οι τελευταίες να εξαιρεθούν από τον σχετικό σχεδιασμό για τις ανεμογεννήτριες.

Το συγκεκριμένο ζήτημα, φυσικά, δεν είναι καινούργιο. Σχεδόν σε οποιοδήποτε νησί βρεθεί κάποιος το καλοκαίρι, ιδίως από τα μικρότερα, αν κάνει κουβέντα με τους ντόπιους, πολύ πιθανό είναι να αναφερθεί το θέμα των ανεμογεννητριών. Η πλειονότητα δεν τις θέλει, ιδιαίτερα όταν αυτές, πέρα από τις ενεργειακές ανάγκες του ίδιου του τόπου, προγραμματίζεται να καλύψουν κι εκείνες για άλλες περιοχές της χώρας. Από την άλλη, όλοι γνωρίζουμε την αξία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και το πόσο πίσω βρέθηκε τις τελευταίες δεκαετίες η Ελλάδα στην εκμετάλλευσή τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις, πάντως, η συνεργασία, η διαβούλευση με τις τοπικές κοινότητες και η αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων είναι συνήθως προτιμότερες από τις απόλυτου χαρακτήρα αποφάσεις, που μπορεί να φέρουν δυσάρεστα αποτελέσματα.