Ακόμα ένα καλοκαίρι με μέδουσες;

Όταν το καλοκαίρι του 2021 άρχισαν οι πρώτες συζητήσεις των παραθεριστών για τις μωβ μέδουσες και τις παραλίες στις οποίες «έκαναν επίθεση», κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί πως το ζήτημα των pelagia noctiluca, όπως είναι η επιστημονική τους ονομασία, θα μας απασχολούσε και δύο χρόνια αργότερα.

«Ο κόσμος πρέπει να συνειδητοποιήσει πως στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, τις μέδουσες θα τις έχουμε εφεξής στη ζωή μας, άλλοτε σε περιόδους με εξάρσεις και άλλοτε με ηπιότερο τρόπο», σημειώνει μιλώντας στην «Κ» ο Χρήστος Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας.

Φέτος, έναν μήνα προτού ξεκινήσει το ελληνικό καλοκαίρι, το Ιόνιο πέλαγος και πιο συγκεκριμένα η Κέρκυρα, βρίσκονται ήδη αντιμέτωπα με τις μωβ μέδουσες, το τσίμπημα των οποίων είναι επώδυνο.

 

«Στο Ιόνιο το πρόβλημα επιμένει για δεύτερη χρονιά. Το οποίο σημαίνει, πως όπως όλα δείχνουν, ό,τι αντιμετώπισαν πέρυσι κυρίως Κέρκυρα και Παξοί θα το αντιμετωπίσουν και φέτος. Για την ώρα, το πρόβλημα εστιάζεται στη βόρεια και στην ανατολική πλευρά της Κέρκυρας. Υπενθυμίζω πως πέρυσι το καλοκαίρι, το νησί είχε περικυκλωθεί από μωβ μέδουσες, με τους κολυμβητές να αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα. Μάλιστα εκεί οι μωβ μέδουσες επέμειναν και τον χειμώνα», σημειώνει ο κ. Τακλής.

Για την ώρα, οι καταγραφές των πολιτών στην ψηφιακή, ειδική πλατφόρμα Jellyfish of Greece- iNaturalist είναι τέσσερις, όμως ο κ. Τακλής σημειώνει πως η διασταύρωση που κάνει ο ίδιος μαζί με συναδέλφους του αλλά και οι αναφορές που παρακολουθούν σε ομάδες στα κοινωνικά δίκτυα, δείχνει πως οι pelagia noctiluca θα αυξήσουν τις «εμφανίσεις» τους στο Ιόνιο πέλαγος το επόμενο διάστημα.

«Μάλιστα, στην περιοχή Ανεμόμυλος στις 19 Απριλίου, είδαμε νεαρές μωβ μέδουσες, πράγμα που σημαίνει ότι εκεί θα έχουμε δραστηριότητα όλο το καλοκαίρι, δεδομένου ότι έχουν γεννήσει», προσθέτει ο κ. Τακλής.

Τονίζει πάντως πως δεν μπορεί να απαντηθεί με ακρίβεια το προς τα που θα κινηθούν, αφού εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, με πιο βασικό την κατεύθυνση των ανέμων. «Μπορεί να πάνε προς Ηγουμενίτσα, μπορεί και προς Ζάκυνθο, μπορεί και ακόμα πιο κάτω», λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά.

Γιατί στο Ιόνιο

Όπως εξηγεί ο κ. Τακλής, η περίοδος έξαρσης των μωβ μεδουσών ενδέχεται να φτάσει και τα τέσσερα χρόνια, με τη δεύτερη χρονιά το πρόβλημα να επιμένει ή να γίνεται και ακόμα χειρότερο. Σε αυτή τη χρονική φάση βρίσκεται λοιπόν τώρα το Ιόνιο.

«Πέρυσι ήταν μια χρονιά που είδαμε μεγάλη μετακίνηση μεδουσών. Το φαινόμενο ήταν πολύ ενεργό σε όλη τη Μεσόγειο ταυτόχρονα. Αυτό ήταν κάτι που συνέβη για πρώτη χρονιά και προβλημάτισε τους ειδικούς», λέει ο κ. Τακλής εξηγώντας πως η κινητικότητα των μωβ μεδουσών είχε ραγδαίο χαρακτήρα, με τη μαζική μετακίνηση να ξεκινά από Ισπανία και να εξαπλώνεται με ρυθμό ντόμινο σε Γαλλία, Ιταλία, Μάλτα και Ιόνιο.

Η προηγούμενη έξαρση στην περιοχή της Μάλτας είχε τελειώσει μόλις δύο χρόνια πριν. Αυτή η σύντομη επανάληψη είναι σύμφωνα με τον κ. Τακλή ισχυρή ένδειξη της κλιματικής αλλαγής που αφήνει πια τα σημάδια της και στις θάλασσες (βλ. ολοένα και πιο ζεστά νερά, αλλαγές στα επίπεδα αλατότητας, ρύπανση από νιτρικά άλατα κ.τ.λ)

Άλλος ένας λόγος πάντως που το Ιόνιο βρίσκεται αντιμέτωπο με μια νέα πιθανή έξαρση μωβ μεδουσών, είναι πως το εν λόγω πέλαγος γειτνιάζει με την Αδριατική, όπου παρατηρείται συχνή έξαρση μεδουσών. Τα στοιχεία όμως από αυτή την περιοχή, σύμφωνα με τον θαλάσσιο βιολόγο, δεν είναι επαρκή έτσι ώστε να ξέρουμε σε πόσο μεγάλο βαθμό επηρεάζει το Ιόνιο. Σίγουρα όμως το επηρεάζει.

Επίσης, στο Ιόνιο υπάρχουν τοπικά υποθαλάσσια ρεύματα, τα οποία ο κόσμος αντιλαμβάνεται περισσότερο ως μια εναλλαγή ανάμεσα σε ζεστά και πιο κρύα νερά. Αυτά τα θαλάσσια ρεύματα “εγκλωβίζουν” εν μέρει τις μωβ μέδουσες σε σημεία και δεν τους επιτρέπει να διαφεύγουν εύκολα.

Τι συμβαίνει στο Αιγαίο

Στο Αιγαίο, αντιθέτως, η ένταση του φαινομένου ήταν διαφορετική και ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2020. Αυτή τη στιγμή φτάνουμε προς το τέλος της παρουσίας των pelagia noctiluca και όπως όλα δείχνουν, του χρόνου το καλοκαίρι, το Αιγαίο θα έχει απαλλαγεί εντελώς από αυτές, μέχρι την επόμενη φυσικά φορά.

«Oι 2-3 καταγραφές που έγιναν τον περασμένο Ιανουάριο στην Αττική δεν ανησύχησαν ιδιαίτερα τους ειδικούς, μιας και πρόκειται για ηλικιωμένες μέδουσες που δεν γέννησαν μια νέα αποικία», σημειώνει ο κ. Τακλής.

 

Ακίνδυνες οι aequorea forskalea στον Παγασητικό, επικίνδυνες όμως οι μέδουσες «πυξίδα»

Την ίδια στιγμή, μεγάλη έξαρση παρουσιάζουν οι αποικίες των aequorera forskalea στον Παγασητικό κόλπο. Σύμφωνα με τον κ. Τακλή πρόκειται για μέδουσες ακίνδυνες. «Ο Παγασητικός άλλωστε είναι μια περίπτωση από μόνος του», λέει ο ίδιος και εξηγεί: «Σχεδόν κάθε χρόνο περνάει από μια φάση έξαρσης, λόγω του σχήματός του, καθώς είναι ημίκλειστος κόλπος. Οι συγκεκριμένες πάντως, οι οποίες έχουν σκούρο χρώμα, από μπλε έως μαύρο, σε έναν μήνα από τώρα, θα έχουν φύγει».

Επικίνδυνες είναι όμως οι μέδουσες «πυξίδα» (chrysaora hysoscella), οι οποίες βρίσκονται επίσης σε έξαρση και σύμφωνα με τον θαλάσσιο βιολόγο, τις συναντά κανείς αυτή την περίοδο σε πολλά σημεία σε όλη την Ελλάδα- από την Εύβοια ως και τη Χαλκιδική. Τσιμπάνε με τρόπο παρόμοιο με αυτόν της μωβ μέδουσας, όμως επειδή είναι μεγάλες σε μέγεθος, οι κολυμβητές τις αντιλαμβάνονται εύκολα.

«Αν κάποιος τσιμπηθεί από μια “μέδουσα πυξίδα”, η φροντίδα πρέπει να είναι η ίδια με την περίπτωση της μωβ μέδουσας», λέει ο κ. Τακλής και συμπληρώνει: «Το καλό είναι πως μέχρι τέλος Μαΐου, το πολύ μέχρι την πρώτη εβδομάδα Ιουνίου, θα έχουν εξαφανιστεί».

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχει ένας κανόνας, σύμφωνα με τον κ. Τακλή, που ισχύει για όλες τις μέδουσες, σε όποιο είδος κι αν ανήκουν. Δεν κολυμπούν γρήγορα, το αντίθετο μάλιστα. Τα διαφανή τους πλοκάμια γύρω από την «καμπάνα» τους είναι που δεν αντιλαμβάνονται οι κολυμβητές και τα τρικυμιώδη νερά -όταν «έχει καιρό»- θολώνουν την εικόνα. Αυτά τα δύο είναι που τις φέρνουν κοντά μας, όταν κολυμπάμε στη θάλασσα.

Τι πρέπει να κάνουμε μετά το τσίμπημα με pelagia noctiluca ή chrysaora hysoscella

• Ξεπλενόμαστε με θαλασσινό νερό για να αφαιρέσουμε από το δέρμα μας τυχόν υπολείμματα από πλοκάμια της μέδουσας. Αν έχει μείνει και άλλο υπόλειμμα από το πλοκάμι προσπαθούμε να το αφαιρέσουμε με ένα τσιμπιδάκι.
• Στη συνέχεια, φτιάχνουμε ένα μίγμα θαλασσινού νερού και μαγειρικής σόδας σε αναλογία 1 προς 1 και το απλώνουμε στο τσίμπημα. Έπειτα, βάζουμε και κορτιζονούχο κρέμα για να μην επεκταθεί η δράση της νευροτοξίνης. Την ίδια μέρα μετά το τσίμπημα, είναι καλό να μην μπούμε ξανά στη θάλασσα.
• Αν η μέδουσα μας έχει «καταφέρει» πολλά τσιμπήματα, αν έχουμε φουσκάλες με πύον ή εμφανίσουμε συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, ζαλάδες, εμετό, πίεση αλλά και έντονη αίσθηση καψίματος, τότε πηγαίνουμε οπωσδήποτε στον γιατρό. Στον γιατρό πηγαίνουμε και αν η μέδουσα μας έχει τσιμπήσει στο πρόσωπο και ειδικά κοντά στα μάτια ή στα γεννητικά όργανα.