Ακούσαμε καλά; Κάνει στροφή ο τουρισμός;

Πού πήγαν τα κλισέ των στόχων για ακόμα περισσότερες διεθνείς αφίξεις; Του τύπου: «η Ελλάδα να γίνει ο κορυφαίος παγκόσμιος προορισμός». Αντ’ αυτού: βιωσιμότητα, αυθεντικότητα, ανθεκτικότητα. Κάτι άλλαξε στις προγραμματικές δηλώσεις

Αν μη τι άλλο, οι προγραμματικές δηλώσεις για την επόμενη μέρα στον τουρισμό ήταν μια έκπληξη. Οχι μόνο γιατί ήταν φιλόδοξες. Αλλά και γιατί ο υπουργός Τουρισμού Χάρης Θεοχάρης διέγραψε μια στροφή 180 μοιρών σε σχέση με το (και πρόσφατο) παρελθόν.

«Εάν δεν καταφέρουμε να αυξήσουμε το τουριστικό ΑΕΠ κρατώντας σταθερές τις αφίξεις, θα έχουμε πρόβλημα», είπε στην αρχή της ομιλίας του.

Ακούσαμε καλά; Πού πήγαν τα κλισέ για ακόμα περισσότερα ρεκόρ τουριστικών αφίξεων; Του τύπου: «η Ελλάδα να καταστεί ο κορυφαίος παγκόσμιος προορισμός»;  Ασχετο το ότι αυτός ο στόχος δεν διευκρινίστηκε ποτέ στο παρελθόν αν μιλά για «κορυφαίο προορισμό» σε αφίξεις, σε έσοδα, σε ποιότητα τουριστικού προϊόντος ή σε ανταγωνιστικότητα.

Από την αρχή της κρίσης, ο τομέας του τουρισμού έχει παράξει 125 δισ. ευρώ, με 230 εκατομμύρια τουρίστες να έχουν έρθει στη χώρα. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια, χρόνια και γεωπολιτικής αστάθειας σε ανταγωνιστικούς προορισμούς στην Ανατολική Μεσόγειο, τα έσοδα είχαν δυσανάλογη αύξηση σε σχέση με τις αφίξεις.

Κάτι άλλαξε λοιπόν στις προγραμματικές δηλώσεις για τον τουρισμό.

Εξάλλου ο νέος υπουργός κλήθηκε μέσα σε μια εβδομάδα από την ανάληψη των καθηκόντων του να διαχειριστεί δύο κρίσεις: τη θεομηνία στη Χαλκιδική με τραγικό απολογισμό τον θάνατο επτά ανθρώπων, εκ των οποίων οι έξι ήταν ξένοι τουρίστες και τον σεισμό στην Αττική. Ενα γερό crash test που δείχνει πόσο ευαίσθητο και σύνθετο είναι το χαρτοφυλάκιό του. Και κατ’ επέκταση, ότι η σωστή δουλειά είναι αυτή που δεν «φωνάζει», αλλά σε θωρακίζει στη δύσκολη στιγμή.

«Κάθε τουρίστας να μένει περισσότερες ημέρες και να αφήνει περισσότερα χρήματα», συνέχισε ο κ. Θεοχάρης, υπογραμμίζοντας ότι ο τουρισμός δεν είναι μόνο ποσοστά και αριθμοί. Είναι και αυτά -τα δεδομένα- ειδικά όταν αξιοποιούνται για στατιστική ανάλυση. Αρκεί να συλλέγονται και να αναλύονται. Οπως οι δορυφόροι λογαριασμοί του τουρισμού που συζητιούνται στη χώρα μια 15ετία.  Με την ενεργοποίησή τους να είναι μία από τις δεσμεύσεις της νέας πολιτικής ηγεσίας. «Δεν μπορούμε να κάνουμε μάρκετινγκ με τη διαίσθηση», είπε. Αναγκαία τα big data και για το rebranding που θα (ξανα)γίνει.

Οι εκπλήξεις συνεχίζονται. Οταν μίλησε για τη Σαντορίνη. Οχι ως τον κορυφαίο τουριστικό προορισμό της χώρας στο εξωτερικό. Αλλά ως παράδειγμα προς αποφυγήν του υπερτουρισμού. Καθώς 18.372 επιβάτες κρουαζιεροπλοίων καταφθάνουν στο νησί στις 6 Αυγούστου. «Δεν μπορούμε να ονομάζουμε τουριστικό προϊόν την ταλαιπωρία επισκεπτών και κατοίκων», σημείωσε ο υπουργός Τουρισμού.

Μίλησε και για την Κέρκυρα και τα σκουπίδια της, μια και το πρόβλημα παραμένει. Ισως το πιο εξόφθαλμο παράδειγμα αδυναμίας διαχείρισης απορριμμάτων. Όχι το μόνο, μια και άλλοι προορισμοί το αντιμετωπίζουν. Με πρώτη την Αττική.

Μίλησε επίσης για ποιοτικά καταλύματα και συγκροτήματα με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα άνθρακα. Καθώς ήδη στις σκανδιναβικές χώρες και γενικότερα στη Δυτική Ευρώπη διευρύνεται η τάση οι ταξιδιώτες και δη οι υψηλού εισοδήματος, να επιλέγουν μόνο πράσινους προορισμούς.

Οι στρατηγικοί στόχοι του υπουργείου αποτυπώθηκαν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, της ποιότητας και της αυθεντικότητάς του, της ανθεκτικότητάς του και της βιωσιμότητάς του.

Και πώς θα επιτευχθούν όλα αυτά; Με καλύτερο συντονισμό μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων και μεταξύ κράτους και τοπικής αυτοδιοίκησης, σημείωσε ο κ. Θεοχάρης.

Δύσκολο στοίχημα. Δεν έχει επιτευχθεί στο παρελθόν. Γιατί η διάσταση του τουρισμού, ή των επιπτώσεων στον τουρισμό, δεν φάνηκε να απασχολεί τα «βαριά» χαρτοφυλάκια. Και γιατί η Τοπική Αυτοδιοίκηση κινείται στο δικό της «παράλληλο σύμπαν», σε προτεραιότητες, πρωτοβουλίες και διαχείριση κονδυλίων. Από την άλλη, ποτέ μη λες ποτέ. Γι’ αυτό και προανήγγειλε ομάδα υλοποίησης των δράσεων του Εθνικού Σχεδίου για τον Τουρισμό και τη θέσπιση Τουριστικού Περιφερειακού Συμβουλίου για τον συντονισμό των Αντιπεριφερειαρχών τουρισμού.

Στα τεχνικά θέματα που αφορούν την ανταγωνιστικότητα, η μείωση του ΦΠΑ έχει ήδη ανακοινωθεί από τα χείλη του Πρωθυπουργού με μείωση του ΦΠΑ στα πακέτα από το 24% στο 13% και σε βάθος τετραετίας στο 11%.

Η επέκταση της τουριστικής περιόδου είναι άλλος ένας «φαύλος κύκλος». Το σχέδιο είναι να δημιουργηθούν ειδικά χειμερινά προϊόντα σε συνεννόηση με τους φορείς της κάθε Περιφέρειας. Ωστόσο έχει αποδειχθεί και διευκρινιστεί και από τη μεριά των ταξιδιωτικών οργανισμών που ορίζουν τα πτητικά προγράμματα, ότι η σεζόν δεν μπορεί να επεκταθεί αν δεν υπάρχει «προορισμός εν λειτουργία». Στη Σαντορίνη, ίσως τον μόνο προορισμό που έχει τόσες (τακτικές) πτήσεις και τον χειμώνα – με κίνηση κυρίως από Ασιάτες – τα περισσότερα εστιατόρια και ξενοδοχεία κλείνουν στα τέλη Οκτωβρίου και ανοίγουν κοντά στο Πάσχα. Και φυσικά είναι και θέμα υποδομών, π.χ. αν τα παραθεριστικά ξενοδοχεία δεν έχουν προβλέψει για θέρμανση ή ιματισμό.

Οι άξονες της νέας στρατηγικής είναι πέντε: 1) δημιουργία υποδομών, βελτίωση του αδειοδοτικού πλαισίου και χωροθέτηση του Τουρισμού, 2) προσβασιμότητα και διασυνδεσιμότητα της χώρας, 3) διαχείριση της εμπειρίας ώστε να είναι ποιοτική και ελκυστική, 4) επανασχεδιασμός του τουριστικού προϊόντος και επαναπροσδιορισμός της εικόνας του και 5) κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία.

«Θα ανοίξουμε τον τουρισμό μας στις πέντε αισθήσεις και όχι μόνο στον ήλιο και στη θάλασσα που είναι σήμερα», τόνισε ο κ. Θεοχάρης. Η καλή πρόθεση είναι προφανής: να εμβαθύνει στην εμπειρία του ταξιδιώτη.

Μόνο που ο τουρισμός στη χώρα είναι ήδη ανοιχτός και στις πέντε αισθήσεις. Ισως όμως ο ήλιος και η θάλασσα είναι τα μόνα στοιχεία που προσφέρουν στους ταξιδιώτες μια αναλλοίωτα όμορφη εμπειρία.

Γιατί η γεύση κάποιες φορές τους ικανοποιεί και άλλες τους απογοητεύει. Το ίδιο και η όσφρηση, η ακοή, η όραση και η αφή.

Και αυτό επιβεβαιώνει την ανάγκη της διαφύλαξης και ανάδειξης του φυσικού περιβάλλοντος, του πολιτιστικού αποθέματος, της αυθεντικότητας και της έμφασης στην ποιότητα. Οχι μόνο προς «εξαγωγή» σε ταξιδιώτες. Αλλά και για ιδία χρήση. Αλλιώς, τίποτα δεν αλλάζει στην πραγματικότητα.

«Η αναβάθμιση της ποιότητας δεν μπορεί να σταματά στο μέγεθος του δωματίου ή του κρεβατιού. Πρέπει να αγκαλιάζει το ενεργειακό αποτύπωμα, τη φροντίδα για όσους έχουν ανάγκη, την επιστροφή μέρους της αξίας στην τοπική κοινωνία. Αυτό θα είναι το όχημα της βιωσιμότητας του ελληνικού τουρισμού». Και το συγκριτικό του πλεονέκτημα.

Υπάρχουν φωτεινά παραδείγματα ξενοδοχειακών μονάδων που έχουν χρόνια υιοθετήσει αυτές τις πρακτικές. Είναι τυχαίο ότι αυτές καταγράφουν και τα καλύτερα λειτουργικά αποτελέσματα;

Ο υπουργός Τουρισμού δεν είπε κάτι άγνωστο. Ισως όμως ήταν απαραίτητο να ακουστεί και από θεσμικά χείλη. Η βιωσιμότητα και η κοινωνική ευαισθησία αποτελούν για κάποιες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και δη διεθνείς αλυσίδες αναπόσπαστο στοιχείο της στρατηγικής τους, ακριβώς γιατί αποφέρουν και προστιθέμενη αξία.

Κενό στο παζλ του τουρισμού είναι και η τουριστική εκπαίδευση, μια και οι απαιτήσεις της αγοράς είναι αυξημένες, οι δεξιότητες αναγκαίες και η έλλειψη στελέχωσης προφανής.

«Η χώρα που είναι τουριστικός προορισμός παγκοσμίου εμβέλειας οφείλει και πρέπει να παρέχει τουριστική εκπαίδευση παγκοσμίου εμβέλειας», σημείωσε ο κ. Θεοχάρης. Για να καταλήξει με μια αρκετά πολιτική επισήμανση, καθώς οι βραχυχρόνιες μισθώσεις και η (μη) ρύθμισή τους ήταν μια «πολύφερνη νύφη» σε ό,τι αφορά τους χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων. Μετά και τις τελευταίες κινήσεις της ΑΑΔΕ, ο υπουργός Τουρισμού διευκρίνισε ότι «οι βραχυχρόνιες μισθώσεις είναι μέρος του τουριστικού προϊόντος». Και πρόσθεσε ότι πλέον έχουν θέση στο τραπέζι του τουρισμού, αλλά αυτή συνοδεύεται από δικαιώματα και υποχρεώσεις. «Για διασφάλιση της ποιότητας της εμπειρίας αλλά και για το φορολογικό της αποτύπωμα. Φοροδιαφυγή και παρανομία δεν μπορούν να είναι ανεκτές».

Στα 15 λεπτά της τοποθέτησής του ο υπουργός Τουρισμού έδωσε μια άλλη εικόνα για την επόμενη μέρα. Εκπλήσσοντας, καθώς άφησε πίσω πολλά κλισέ και ευκολίες.

Φιλόδοξο το νέο σχέδιο. Επιτεύξιμο; Θα φανεί. Γιατί καλά κρατεί η κουλτούρα του «η Ελλάδα πουλάει».

Για πόσο και πόσο;