Αναμνήσεις από την Κατοχή | Το θέατρο των Καστρισιανίκων

Η συλλογή των στοιχείων που θα εκτεθούν σε αυτό το σημείωμα έγινε προ αρκετών ετών, το 2009, με αφορμή τις αλησμόνητες «Κυθηραϊκές ημέρες Υπέρτασης & Νεφρολογίας», που επί σειρά ετών οργάνωνε στο νησί μας ο Νίκος Παπαγαλάνης, ένας κορυφαίος νεφρολόγος της χώρας μας. Εκείνη τη χρονιά ως τόπος των συνεδριάσεων είχε επιλεγεί το παλιό σχολείο των Καστρισιανίκων που χτίστηκε επί Αγγλοκρατίας και με αφορμή αυτό το γεγονός αναζήτησα την ιστορία του σχολείου αυτού. Βρήκα, λοιπόν πως σταμάτησε να λειτουργεί γύρω στα 1933, όταν αγόρια και κορίτσια, με τη μεταρρύθμιση του Γεωργίου Παπανδρέου, στεγάστηκαν σε κοινό εξατάξιο Δημοτικό σχολείο, στο μέχρι τότε Παρθεναγωγείο των Καστρισινίκων που ήταν νεόδμητο. Έτσι το «Αγγλικό» σχολείο έμεινε άδειο. Του έδωσε, όμως, νέα πνοή ο δραστήριος δάσκαλος Μανώλης Καλλίγερος, που δημιούργησε θεατρική ομάδα και τη στέγασε σ’ αυτό. Στήθηκε πρόχειρη εξέδρα και το 1937 παίχτηκε το έργο «Η σκλάβα», το μόνο που ανέβηκε πριν την Κατοχή. Αργότερα οι νέοι, έφτιαξαν στέρεα και περίτεχνη θεατρική σκηνή, γιατί η πρώτη κατέρρευσε κατά τον εορτασμό Εθνικής Επετείου κι ενώ τα παιδιά βρίσκονταν πάνω σ’ αυτήν. Ο Αναστάσιος Σάμιος προμηθεύτηκε την ξυλεία απ’ τον Πειραιά κι έκανε τις χοντρές μαραγκοδουλειές. Την ξυλεία τη μετέφερε, δωρεάν, ο Μιχάλης ο Σάμιος με το καΐκι του, πιθανόν το «Αθηνά». Ο Σάμιος ήταν ένας από τους λίγους ιδιοκτήτες σκαφών (καΐκια) που κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνέδεαν τα Κύθηρα με τον Πειραιά. Κάθε ταξίδι και μια Οδύσσεια, πραγματικά αξίζει να γραφτούν πολλά γι’ αυτά τα ταξίδια. Ο Γιάννης Σάμιος (Κοπέλης), περίφημος καλλιτέχνης, έφτιαξε τα σκαλίσματα στις κολώνες και ζωγράφισε τον διάκοσμο. Ο ίδιος, με νεροχρώματα, έφτιαχνε και τα σκηνικά των έργων. Μετά από τροποποιήσεις η σκηνή έλαβε, πραγματικά, «κουκλίστικη» μορφή. Η κομψότητά της εξέπληξε τον Κο Παπαγαλάνη σαν την αντίκρυσε μετά από χρόνια αχρησίας και αμέσως επέλεξε το παλιό σχολείο – θέατρο των Καστρισιανίκων  για να φιλοξενήσει τις «Κυθηραϊκές ημέρες Υπέρτασης & Νεφρολογίας» του 2009.

Ο δάσκαλος Καλλίγερος γνωρίζοντας τις ικανότητες των νέων που τα προηγούμενα χρόνια είχε μαθητές, σχημάτισε τον θίασο και σκηνοθέτησε τα έργα. Οι παραστάσεις εκείνες, την περίοδο της Κατοχής, έμειναν βαθιά χαραγμένες στη μνήμη ηθοποιών και θεατών. Αποτέλεσαν εστίες εθνικής ενότητας και σύμπνοιας. Εκεί φουντωνε η δάδα της ελπίδας για σύντομη απελευθέρωση. Το θέατρο, προηγμένη μορφή ψυχικής ανάτασης, φώτιζε σαν φάρος τον νου μέσα στο έρεβος του πολεμικού παραλογισμού που σκίαζε την Ευρώπη και όλο τον πλανήτη. Τα Κύθηρα ήταν ο πρώτος τόπος της Ελλάδας που λευτερώθηκε από την Γερμανική κατοχή (4 Σεπτέμβρη 1944) μα από πολύ νωρίτερα, κατά το μέγιστο τμήμα τους, είχαν περιληφθεί στην «Ελεύθερη Ελλάδα». Έτσι οι θεατρικές παραστάσεις έδιναν και έπαιρναν σε όλα τα Κύθηρα, γιατί πράγματι ήταν το πιο κατάλληλο μέσον να ψυχαγωγείται ο στερημένος λαός και να φτάνουν σε αυτόν μηνύματα αγώνα και ελπίδας.

Η θεατρική ομάδα των Καστρισιανίκων, λοιπόν, κατά την περίοδο της κατοχής ανέβασε το «Όνειρο του Κλίμη στον καθρέφτη της Μάγισσας» με πρωταγωνιστές τον Παν. Βαμβακάρη, τον Γιώργο Φριλίγκο (Κορώνη) και τη Διαμαντούλα Παγώνη. Ανέβασε και το «Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου» μαζί με την κωμωδία «Υπό εχεμύθεια» με νέους ηθοποιούς, καθώς και το «Γένος και καρδιά», Γάλλου συγγραφέα. Σ’ αυτό πρωταγωνίστησε ο Γιάννης Καστρίσιος (Οθωνόγιαννης) στον ρόλο του Σουλλιέ που ξιφομάχησε με τον Ντε Βιλλαίν, τον Μανώλη Νοταρά (Πατροκλομανώλη). Φανταστείτε τη συγκίνηση των δύο πρωταγωνιστών που τους συνάντησα και τους έδωσα να πιάσουν στα χέρια τους τα ίδια χειρόγραφα κείμενα με τα λόγια που είχαν προφέρει τότε… νεαροί. Κειμήλια που μετά από μακρόχρονη παραμονή τους στην Αυστραλία το ‘φερε η τύχη κι ήλθαν, για λίγο, στα χέρια μου. Τότε μονομάχησαν πάνω στη σκηνή… μπροστά μου δάκρυσαν. Είναι καταγραμμένοι οι ηθοποιοί όλων των έργων. Με τα εισιτήρια που πλήρωναν οι θεατές ξεπληρώθηκε η ξυλεία και τα άλλα υλικά. Ο θίασος περιόδευσε τα Κύθηρα κι έδωσε παραστάσεις στον Ποταμό (καφενείο Λειβαδίτη), τον Καραβά, τις Καρβουνάδες και τη Χώρα (στο Γυμνάσιο). Οι κάτοικοι της Χώρας, αν και ήταν μαθημένοι σε θεατρικές παραστάσεις και η θεατρικής τους κουλτούρα είχε βαθιές ρίζες, έμειναν με το στόμα ανοιχτό. Σαν τελείωνε το Γαλλικό έργο «Γένος και καρδιά» υπήρχε συνέχεια με την κωμωδία «Ο Φιάκας», με πρωταγωνιστή τον από τη φύση του κωμικό Παν. Νοταρά, τον αξέχαστο και θρυλικό Νίκανδρο. Χορταστική διπλή παράσταση.

Στη σκηνή των Καστρισιανίκων εμφανίστηκε και ο Ποταμίτικος θίασος με το αντιστασιακό έργο του Κυθήριου Δημήτρη Σουρή, «Κόκκινο πουκάμισο», με πρωταγωνιστή τον Στράτη Θεοδωρακάκη. Οι θίασοι της Κατοχής και οι θεατρικοί χώροι σκόρπαγαν ελπίδα τα δύσκολα εκείνα χρόνια. Ας αναλογιστούμε πόσα οφείλουμε σε αυτά τα «Αγγλικά» σχολεία και πόσα ακόμα μπορούν να προσφέρουν. Ας μη τα έχουμε άλλο σε αχρησία. Ανυπομονούν οι τοίχοι τους να γεμίσουν με νεανικές φωνές και τα παραθύρια τους στον αιθέρα να τις σκορπήσουν… ο τόπος μας με πνεύμα να πλουτιστεί.

Τελειώνω αυτό το σημείωμα με τα ονόματα των υπόλοιπων ηθοποιών του θιάσου των Καστρισινίκων: Γιάννης Φριλίγκος (Δοκανιώτης), Γιάννης Φριλίγκος (Κόρακας) Γεώργιος Γλυτσός (αυτοκινητιστής) Νίκος Φριλίγκος, Ανθούλα Κυπριώτη, Ελένη Φριλίγκου (μετέπειτα Νοταρά) Ζαχαρούλα Νοταρά, Φρόσω Φριλίγκου (Κόρακα), Κοσμάς Φριλίγκος (Μηχανής) Παναγιώτης Νοταράς (Σκούλος) Κοσμάς Σάμιος (Ντόζης) Ειρήνη Φριλίγκου, Χρυσαυγή Σαμίου, Αικατερίνη Σαμίου, Αναστάσιος Σάμιος, Κοσμάς Νοταράς, Δημήτριος Μαυρομάτης, Αργυρώ Νοταρά, Ζαχαρούλα Νοταρά, Κοσμας Ε. Καστρίσιος, Κοσμάς Π. Καστρίσιος, Αθανάσιος Γιαννόπουλος, Θεόδωρος Χάλος. Ελάχιστοι απομένουν στη ζωή και είναι ζήτημα αν κάποιος από αυτούς μπορεί να διαβάσει τούτο το σημείωμα. Ας είναι… όλοι ζουν όταν τους θυμόμαστε.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2022