ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ. Το ελαιοτριβείο του Γαβρίλη Χάρου

Μπορεί να έχουν γραφεί πολλά για ένα από τα παλαιότερα συγκροτήματα στα Κύθηρα με τρεις δραστηριότητες στον ίδιο χώρο (ασφαλώς μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν τα συγκροτήματα Μεγαλοκοκόμου στο νησί για τα οποία έχουν γραφεί κείμενα στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας από το συνεργάτη μας Κοσμά Μεγαλοκονόμο) σκεφθήκαμε όμως και ένα μικρό αφιέρωμα στη σειρά αυτήν, καθώς αφορά αυτούς που δεν μένουν πολλή ώρα για να διαβάσουν μεγάλα κείμενα.

Ο Γαβρίλης Χάρος, από το Μανιτοχώρι, αγόρασε γη και εγκαταστάθηκε στο Λειβάδι στις αρχές του 20ού αι. και στη συνέχεια δημιούργησε το γνωστό συγκρότημα, το οποίο αποτελείτο από ελαιοτριβείο (ατμοκίνητο στην αρχή με υδραυλικά πιεστήρια), αλευρόμυλο και παγοποιείο. Τα δύο πρώτα λειτούργησαν το 1911. Μάλιστα στο πρώτο από αυτά είχαμε και ένα τραγικό δυστύχημα το 1922 με έκρηξη του λέβητα, που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο δύο εργατών κι ενός γιου του εργοστασιάρχη. Το 1918 ο ίδιος επιχειρηματίας έφερε στα Κύθηρα το πρώτο αυτοκίνητο, ένα FIAT φορτηγό με ξύλινες ζάντες, το οποίο μάλιστα για να φθάσει στο Λειβάδι από το Καψάλι χρειάστηκε τη βοήθεια …γαϊδάρων, τους οποίους θα έθετε στο περιθώριο λίγες δεκαετίες αργότερα το νέο μεταφορικό μέσο.  Για το θέμα αυτό υπάρχουν διάφορα άρθρα στην έντυπη έκδοση των «Κ», αλλά και στην ηλεκτρονική, καθώς και σε βιβλία σχετικά με τα Κύθηρα.

Από τα δεκάδες ανέκδοτα και ιστορίες που καλύπτουν τη ζωή του συγκροτήματος αυτού επιλέξαμε ένα μόνο, που αφορούσε τον ιδρυτή του και έχει ιστορικό ενδιαφέρον. Όταν ο Βενιζέλος δημιούργησε το κράτος της Θεσσαλονίκης για να εισέλθει η Ελλάδα στον πόλεμο με το πλευρό των συμμάχων, έφθασε στο Καψάλι από την Κρήτη το 1916 μία ομάδα 200 χωροφυλάκων για να επιβάλλει την παρουσία της πλευράς Βενιζέλου στο νησί, το οποίο είχε δοθεί με συμφωνία στην κυβέρνηση του Βασιλιά, του οποίου οπαδός ήταν ο Γ. Χάρος. Όταν οι χωροφύλακες πέρασαν σε παράταξη από το Λειβάδι πλήθος κόσμου είχε συγκεντρωθεί στο χώρο γύρο από το συγκρότημα για να δει το θέαμα. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Νότης Χάρος, πατέρας του γνωστού χαράκτη Βασίλη Χάρου και πασίγνωστος ριμαδόρος. Αυτός θέλησε να σατιρίσει το χειροκρότημα στο άγημα των Κρητών, το οποίο, από πολλούς, ανάμεσα στους οποίους ήταν προφανώς και ο εργοστασιάρχης, δόθηκε από  φόβο. Ο ποιητής φοβόταν και αυτός να γράψει εναντίον του Βασιλιά, καίτοι ο ίδιος Βενιζελικός, φοβούμενος την επανόρθωση. Έγραψε, λοιπόν, μία ρίμα, που στους Βενιζελικούς την απάγγελε κανονικά και στους βασιλικούς ανάποδα, κάτι σαν ιδιόμορφα κορακίστικα, που διατηρούσαν όμως το μέτρο. Σώθηκε μία μόνο στροφή από αυτό το μεγάλο ποίημα.

Στην κανονική μορφή του:

Και ο Γαβρίλης έντρομος, έβγαλε το καπέλο,

δίχως να θέλει φώναξε, «Ζήτω στο Βενιζέλο».

Και ανάποδα:

Ο Βρίλης-Γα, ντρόμος-ε, βγάλε-ε, το πέλο-κα

χωσδί να λείθε ξέφω-να το ζει στο Ζέλο-Βένι».

Μία άλλη εποχή, μία μικρή ιστορία σε ένα μακρινό νησί.

Μ. Καλλίγερος