Ανήλικοι και έγκλημα: κάτι πρέπει να γίνει πριν είναι αργά

«Ανήλικοι μαχαίρωσαν ανήλικο στον Aλιμο», «Νύχτα τρόμου για δεκατετράχρονο στο Ζάππειο. Ανήλικοι τον ξυλοκόπησαν και του άρπαξαν το κινητό», «Ομάδα ανηλίκων ξυλοκόπησε άγρια ζευγάρι στον Aγιο Στέφανο».

Εφιαλτικό, αλλά αληθινό. Το τελευταίο διάστημα η επικαιρότητα έχει κατακλυστεί από περιστατικά εγκληματικότητας ανηλίκων. Επεισόδια και συμπεριφορές βίαιης, ποινικής παραβατικότητας μαθητών σε σχολεία και πλατείες έχουν πάρει πρωτόγνωρες διαστάσεις.

Οι γραμμές που ακολουθούν δεν είναι ούτε μελέτη του φαινομένου –ναι, δυστυχώς μπορούμε να μιλάμε για φαινόμενο– ούτε διεκδικούν πρωτοτυπία ανάλυσης ή προτάσεων για την αντιμετώπισή του. Είναι μια κραυγή αγωνίας ενός γονιού που έχει παιδιά στην κρίσιμη, δύσκολη, εκρηκτική αλλά και τόσο καθοριστική για το μέλλον τους εφηβική ηλικία. Μια κραυγή αγωνίας για όλα τα παιδιά που υποχρεώθηκαν να περνούν κάποια από τα καλύτερά τους χρόνια στο δυστοπικό παρόν της πανδημίας. Δεν είναι παρά μια μικρή αλλά και αληθινή προσπάθεια ευαισθητοποίησης όλων μας, Πολιτείας, γονιών, εκπαιδευτικής κοινότητας, τελικά όλων εκείνων που μπορούν να κάνουν κάτι ουσιαστικό για να πολεμήσουν και να νικήσουν σε αυτήν τη μάχη με την «κουλτούρα της βίας».

Νεαρά παιδιά, αγόρια και κορίτσια στην εφηβεία, έχουν φτάσει στο σημείο να κάνουν νυχτερινές καταδρομικές επιθέσεις σε σπίτια, να βανδαλίζουν, να ληστεύουν και να απειλούν κατοίκους και συνομήλικούς τους. Πρόκειται συνήθως για ολιγομελείς ομάδες, ηλικίας 13-18 ετών που εμπλέκονται σε «μάχες γειτονιών» ή «φανατικών οπαδών». Το φαινόμενο έχει επεκταθεί σε πολλές περιοχές της πρωτεύουσας. Παράλληλα, τα περιστατικά βίαιης συμπεριφοράς μεταξύ μαθητών στον χώρο του σχολείου έχουν γίνει σχεδόν καθημερινότητα για δάσκαλους και καθηγητές που, αντικειμενικά μιλώντας, δύσκολα μπορούν να ελέγξουν την κατάσταση.

Στην Αττική δρουν δεκάδες ομάδες ανηλίκων με συμπεριφορά συμμορίας, που χτυπούν συμμαθητές και απειλούν άλλα παιδιά. Σε επισκέψεις μου σε διάφορα Αστυνομικά Τμήματα, συζήτησα αναλυτικά το ζήτημα αυτό. Τα συμπεράσματα είναι πολύ δυσάρεστα και δυσοίωνα. Μόνο το πρώτο 8μηνο του 2021, οι υποθέσεις σωματικής βλάβης από ανήλικους δράστες είχαν φτάσει τις 99, σύμφωνα με τα στοιχεία του Αρχηγείου της ΕΛ.ΑΣ. που είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας. Μάλιστα οι δράστες τέτοιων υποθέσεων αυξήθηκαν κατά 14% σε έναν μόλις χρόνο. Περισσότεροι από 218 ανήλικοι ξυλοκοπήθηκαν και 211 ληστεύτηκαν από μέλη «συμμοριών» ανηλίκων.

Η αλήθεια είναι ότι στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές, τέτοιες ομάδες προϋπήρχαν. Παρατηρείται ωστόσο αύξηση των μελών τους και επέκταση της δράσης τους, ακόμα και μέσα στα σχολεία. Το 2020, το διάστημα δηλαδή που η ελληνική κοινωνία βρίσκονταν σε «καραντίνα» λόγω της πανδημίας, σημειώθηκε αύξηση κατά 10% σε βίαιες συμπεριφορές σε βάρος παιδιών του Δημοτικού και κατά 30% της εφηβικής παραβατικότητας, σε σύγκριση με το 2019. Κάθε χρόνο, δε, τα δικαστήρια της Αθήνας απασχολούν περίπου 1.700 υποθέσεις με κατηγορούμενους ανηλίκους, εκ των οποίων οι περισσότεροι κατηγορούνται για κλοπές, σωματικές βλάβες και διακίνηση ναρκωτικών. Στελέχη των Αρχών και ειδικοί συσχετίζουν την αυξητική τάση στη βία των ανηλίκων με την έλλειψη αθλητικών χώρων, με τη μακρά αποχή της πρώτης πανδημικής περιόδου από τον χώρο του σχολείου ή άλλες δραστηριότητες που λειτουργούν εκτονωτικά, τις αυξημένες ενδοοικογενειακές εντάσεις, την εκρηκτική πλέον και πολύμορφη χρήση του Διαδικτύου.

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, σε όλη την Ελλάδα έχουν σημειωθεί 703 περιπτώσεις ληστειών και κλοπών με κατηγορουμένους 1.191 ανηλίκους. Ανάμεσα στα θύματά τους ήταν 428 ανήλικοι.

Οπως καταγράφεται σε άρθρο της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» (15 Νοεμβρίου 2021), το 2018 κατηγορήθηκαν δύο μόνον ανήλικοι για το αδίκημα της απόπειρας ανθρωποκτονίας με πρόθεση, το 2019 επτά και το 2020 δεκατρείς, ενώ το 2020 κατηγορήθηκαν 444 ανήλικοι για υποθέσεις ναρκωτικών, 335 για παράνομη οπλοφορία, 48 για λαθρεμπόριο, 160 για εξύβριση, 363 για επικίνδυνες σωματικές βλάβες (όπου οι 14 ήταν ηλικίας μέχρι 12 ετών), επτά για ληστεία με αρπαγή, 49 για κλοπή με αρπαγή και 16 για εκβιασμό.

Σε πολλές περιοχές και γειτονιές της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας, οι «συμμορίες» αυτές αποτελούν μια νέα πραγματικότητα. Τα μέλη τους αποτελούνται από Ελληνες, καθώς και από δεύτερης γενιάς μετανάστες, χωρίς να ταυτίζονται απαραίτητα με κάποια οπαδική ή πολιτική-ιδεολογική ταυτότητα. Με αυτές σχετίζονται και πολλές υποθέσεις σχολικού και ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Η τιμωρία των νεαρών δραστών είναι ένα ακόμα λεπτό ζήτημα, καθώς οι ποινές που μπορεί να επιβληθούν μπορούν να καταστρέψουν νεανικές ζωές στο ξεκίνημά τους. Εδώ η ισορροπία είναι πολύ λεπτή και επικίνδυνη.

Εφερα το ζήτημα αυτό στη Βουλή με επίκαιρη ερώτηση στο πλαίσιο του Κοινοβουλευτικού Ελέγχου. Η απάντηση του αρμόδιου υπουργού Προστασίας του Πολίτη ήταν σοβαρή και ουσιαστική. Δεν φτάνει όμως μια συζήτηση. Δεν φτάνουν μεμονωμένες προσπάθειες.

Το πρόβλημα της εγκληματικότητας ανηλίκων είναι πολύπλοκο, εξαιρετικά ευαίσθητο και διαβρωτικά δηλητηριώδες. Τείνει να πάρει μεγάλες διαστάσεις. Λύσεις μαγικές δεν υπάρχουν. Να προλάβουμε πρέπει. Η μετέπειτα θεραπεία θα είναι πολλαπλασίως πιο δύσκολη. «Εγρήγορση – Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση» είναι το τρίπτυχο του άμεσου καθήκοντός μας. Να το αναλάβουμε χωρίς καθυστέρηση, με φροντίδα και αγάπη. Το οφείλουμε σε ό,τι πολυτιμότερο έχουμε, στα παιδιά μας.

* Ο Γιώργος Σ. Κουμουτσάκος είναι βουλευτής Βόρειου Τομέα Αθήνας με τη Νέα Δημοκρατία