Αντλησιοταμίευση: H Ελλάδα μετασχηματίζεται στη «φυσική μπαταρία» της Ευρώπης

Η πρόσφατη απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την έγκριση του κόστους κατασκευής και του χρονοδιαγράμματος ολοκλήρωσης του μεγάλου επιχειρησιακού σχεδίου της αντλησιοταμίευσης Αμφιλοχίας έδωσε επιτέλους το τυπικό εναρκτήριο λάκτισμα για ένα έργο που θα μπορούσε να λειτουργεί αρκετά χρόνια τώρα, εξασφαλίζοντας στη χώρα μας ενεργειακή ασφάλεια και λογικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.

Ως στήλη από το 2018 είχαμε αναλύσει τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η αντλησιοταμίευση για την ανάπτυξη των ΑΠΕ. (σ.σ: Περισσότερα μπορείτε να διαβάσετε εδώ).

Πρόκειται για την πλέον δοκιμασμένη και ανταγωνιστική λύση αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με διάρκεια ζωής έως 50 έτη, όταν η καλύτερη εναλλακτική τεχνολογία- οι μπαταρίες-έχει μικρότερη αποθηκευτική ικανότητα, πολλαπλάσιο κόστος λόγω της ανεπάρκειας αποθεμάτων της πρώτης ύλης(λίθιο) και διάρκεια ζωής έως δέκα χρόνια .

Τι είναι όμως η αντλησιοταμίευση;

Με πολύ απλά λόγια, μια αντλία ανεβάζει το νερό, τρεχούμενο ή αποταμιευμένο, σε έναν άλλο ταμιευτήρα σε μεγαλύτερο υψόμετρο.

Η αντλία λειτουργεί χρησιμοποιώντας ενέργεια που παράγει το αιολικό πάρκο ή το φωτοβολταϊκό σύστημα όταν φυσάει ή έχει ήλιο και ταυτόχρονα οι ανάγκες ηλεκτρικής ενέργειας του συστήματος έχουν καλυφθεί. Εν ολίγοις, χρησιμοποιεί ενέργεια που υπό άλλες συνθήκες θα χανόταν.

Όταν εισερχόμαστε σε περίοδο αιχμής όπου η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, το νερό απελευθερώνεται, παράγει την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται και καταλήγει ξανά στον κάτω ταμιευτήρα, περιμένοντας την επόμενη άντληση.

Επί της ουσίας είναι μια «φυσική» επαναφορτιζόμενη μπαταρία, ιδανική για το ανάγλυφο της Ελλάδος που χαρακτηρίζεται από υψομετρικές διαφορές, η οποία μας γλυτώνει από τις ακριβές εισαγωγές ρεύματος και από τις αμειβόμενες υπηρεσίες επαγρύπνησης από θερμικούς σταθμούς, ώστε το σύστημα να μπορεί να ανταποκριθεί στις περιόδους αιχμής.

Το μεγάλο έργο στην Αμφιλοχία

Το έργο «Σύστημα Αντλησιομίευσης στην Αμφιλοχία» αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση σε έργο αποθήκευσης στην Ελλάδα και έχει χαρακτηριστεί από την ΕΕ ως Έργο Κοινού Ενδιαφέροντος ήδη από τον Οκτώβριο του 2013 και από το 2014 ως

Επένδυση Στρατηγικής Σημασίας.

Όμως μόλις τον Οκτώβριο του 2022 αναρτήθηκαν στη Διαύγεια οι αποφάσεις για τις άδειες Εγκατάστασης του έργου.

Κάλιο αργά παρά ποτέ θα ισχυριστούν μερικοί, όμως την κουλτούρα αυτή την πληρώσαμε αρκετά, καθότι δεν πρόκειται απλά για τη μεγαλύτερη επένδυση σε έργο αποθήκευσης στην Ελλάδα, αλλά για ένα έργο υψηλότατης εγχώριας προστιθέμενης αξίας που θα είχε συμβάλλει στην θωράκιση του ενεργειακού συστήματος της Ελλάδας τη δύσκολη περίοδο του 2021-2022 και στην εξοικονόμηση εκατομμυρίων ευρώ.

Έπρεπε να βιώσουμε την πρόσφατη ενεργειακή κρίση για να γίνει αντιληπτή η τεράστια σημασία αυτού του έργου αποθήκευσης ενέργειας και να «τρέξουν» οι

διαδικασίες προκειμένου να ξεκινήσουν οι προπαρασκευαστικές εργασίες τον Οκτώβριο του 2022.

Με απόφαση του ΥΠΕΝ δόθηκε η τελική έγκριση του προϋπολογισμού ύψους περίπου 646 εκατ. ευρώ και του χρονοδιαγράμματος κατασκευής, που υπέβαλε η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή-Αντλησιοταμίευση Ι Μ.Α.Ε., με βάση το οποίο η ολοκλήρωση του έργου θα γίνει το αργότερο μέχρι την 31η Δεκεμβρίου 2025 και η έναρξη δοκιμαστικής λειτουργίας θα ξεκινήσει την 1η Ιανουαρίου 2026.

Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι οι μελέτες του έργου συγχρηματοδοτήθηκαν από το Πρόγραμμα Connecting Europe Facility ,ενώ μέρος του συνολικού κόστους του έργου θα χρηματοδοτηθεί από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με 100 εκατ. ευρώ να έχουν ήδη εντολή εκταμίευσης από τον Σεπτέμβριο του 2022, ως προκαταβολή της ενίσχυσης συνολικού ύψους 250 εκατ. ευρώ.

Το έργο θα έχει συνολική εγκατεστημένη ισχύ 680 MW (παραγωγή) και 730 MW (άντληση) και θα περιλαμβάνει δυο ανεξάρτητους άνω ταμιευτήρες, τον Άγιο Γεώργιο και τον Πύργο, ενώ ως κάτω ταμιευτήρα θα χρησιμοποιεί την υπάρχουσα λίμνη Καστρακίου της ΔΕΗ.

Η ετήσια παραγωγή καθαρής ενέργειας υπολογίζεται σε 816 GWh.

Σκοπός του έργου είναι η αποθήκευση ενέργειας με στόχο την υποστήριξη της μέγιστης δυνατής διείσδυσης των Ανανεώσιμων Πηγών στο μείγμα της ενεργειακής παραγωγής, παρέχοντας στο διασυνδεδεμένο δίκτυο:

– την απαιτούμενη ευελιξία και σταθερότητα για ασφαλή και αποδοτική μεταφορά και διανομή του ηλεκτρικού ρεύματος, 

-τη μείωση των τιμών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, 

– την απεξάρτηση της Ελλάδας από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, κάτι που θα μας προσδώσει ενεργειακή αυτονομία. 

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι εκτός από το έργο στην Αμφιλοχία, ο όμιλος της Tέρνα Ενεργειακής προωθεί το υβριδικό project στο Αμάρι της Κρήτης, ενώ δρομολογεί αντίστοιχα έργα στη Βέροια και την Πελοπόννησο, έχοντας εξασφαλίσει άδειες για εγκατεστημένη ισχύ συνολικά 1,5 GW ως μονάδες αποθήκευσης ενέργειας με τη μέθοδο της αντλησιοταμίευσης.

Τα υπόλοιπα έργα αντλησιοταμίευσης

Οι υποδομές ΑΠΕ θα πρέπει να συνοδεύονται κανονικά με μονάδες αποθήκευσης ενέργειας, διαφορετικά ο εθνικός στόχος για επιπλέον 18 GW εγκατεστημένης πράσινης ενέργειας δεν θα μπορέσει να επιτευχθεί .

Αυτός είναι ο λόγος που έχουν αρχίσει να «τρέχουν» από το ΕΣΕΚ-Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα- τα σχέδια αποθήκευσης ενέργειας, με πρώτο στόχο τα 8 GW από μονάδες αποθήκευσης, είτε με συσσωρευτές-πέριξ των 5 GW- είτε με τη μέθοδο της αντλησιοταμίευσης, πέριξ των 2,5-3 GW.

Το ΕΣΕΚ προβλέπει εως το 2030 τη λειτουργία έργων αντλησιοταμίευσης τουλάχιστον 1380 ΜW.

Η μονάδα της Τέρνα Ενεργειακής στην Αμφιλοχία θα δώσει τα 680 ΜW, ενώ τα υπόλοιπα 700 θα εξασφαλισθούν με την «ενεργοποίηση» των δύο αναστρέψιμων αντλητικών σταθμών που διαθέτει η ΔΕΗ σε Σφηκιά και Θησαυρό.

Σήμερα στο Διασυνδεδεμένο Σύστημα της Ελλάδας υπάρχουν  δύο σταθμοί άντλησης –ταμίευσης της ΔΕΗ. Ο ένας βρίσκεται στο φράγμα της Σφηκιάς στον ποταμό Αλιάκμονα και ο άλλος στο φράγμα του Θησαυρού στον ποταμό Νέστο.

Σε αυτούς τους σταθμούς είναι δυνατή η αντιστροφή της λειτουργίας των στροβίλων και η χρήση τους ως αντλιών.

Το νερό αντλείται από τους κατάντη ταμιευτήρες των Ασωμάτων και της Πλατανόβρυσης αντίστοιχα, κυρίως κατά τη διάρκεια της νύχτας, όταν συνήθως υπάρχει περίσσεια ενέργειας λόγω της λειτουργίας των θερμοηλεκτρικών και της χαμηλής κατανάλωσης, ώστε να χρησιμοποιηθεί για να παραχθεί ενέργεια αιχμής την επόμενη ημέρα.

Ο συνδυασμός Αιολικών και Φωτοβολταϊκών με Υδροηλεκτρικά έργα έχει τεράστιο ενδιαφέρον καθώς συντελεί στην καλύτερη εκμετάλλευση της ισχύος των υδροηλεκτρικών.

Δεδομένου ότι η ενέργεια που θα χρησιμοποιηθεί για την άντληση θα είναι κυρίως αιολική και φωτοβολταϊκή ενέργεια που διαφορετικά δεν θα μπορούσε να ενταχθεί στο σύστημα, η εκμετάλλευσή της με αυτόν τον τρόπο, παρά τις αναπόφευκτες απώλειες της τάξης του 30%, δίνει τη δυνατότητα να αυξηθεί σημαντικά η παραγωγή των υδροηλεκτρικών.

Έτσι μέσω της άντλησης αίρεται σε ένα βαθμό ο περιορισμός που επιβάλλεται από την έλλειψη νερού και δίνει τη δυνατότητα στα υδροηλεκτρικά έργα να λειτουργήσουν όχι μόνο για την παραγωγή ενέργειας αιχμής αλλά και βάσης.

Η ΔΕΗ σχεδιάζει επίσης μικρές μονάδες αντλησιοταμίευσης για αποθήκευση ενέργειας στις εκτάσεις των ανοιχτών ορυχείων λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία.

Καθώς οι εξορύξεις κάρβουνου μειώνονται βάσει του εθνικού σχεδίου απολιγνιτοποίησης, οι λίμνες που δημιουργούνται μπορούν να μετατραπούν σε υβριδικές εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας.

Η άδεια που εξασφάλισε η ΔΕΗ από τη ΡΑΕ, αφορά υποδομή αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, με τη μέθοδο της αντλησιοταμίευσης, μέγιστης ισχύος έγχυσης 148 MW και μέγιστης ισχύος απορρόφησης 148 MW.

Το έργο οριοθετείται στη θέση «Ορυχείο Καρδιάς» του Δήμου Κοζάνης, σε απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων από την τεχνητή λίμνη Πολυφύτου, η οποία δημιουργείται από τα νερά του ποταμού Αλιάκμονα.

Η άδεια της εταιρείας έχει ισχύ για 35 χρόνια και το έργο θα υλοποιηθεί μέσω τραπεζικής χρηματοδότησης και ιδίων κεφαλαίων του φορέα υλοποίησης.