Απειλές και αμφισβητήσεις με αιχμή τα UAV από Ερντογάν – Τα αντίμετρα της Αθήνας

Με την ολοένα και αυξανόμενη χρήση των UAV, ενός σχετικά νέου όπλου που παράγεται από την τουρκική αμυντική βιομηχανία, η Αγκυρα εντείνει την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας, ενώ πλέον τα χρησιμοποιεί και για την εκτόξευση απειλών. Είναι ενδεικτικό ότι χθες ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενέπλεξε τα UAV στη γενικότερη επιθετική ρητορική του, λέγοντας ότι η χώρα του είναι παρούσα «με τα οπλισμένα μη επανδρωμένα μας» αεροσκάφη «και με αυτά είμαστε ο μπελάς των εχθρών μας». Ως προς το εύρος της αξιοποίησής τους, πρέπει να σημειωθεί ότι εντός του 2022 σχεδόν οι μισές παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου έγιναν από UAV. Η Ελλάδα προχωράει σε διάφορα αντίμετρα, με σημαντικότερο την αξιοποίηση συστημάτων ισραηλινής τεχνολογίας.

Του ανταποκριτή μας στην Κωνσταντινούπoλη Μανώλη Κωστίδη

Σε αιχμή του δόρατος των τουρκικών προκλήσεων στο Αιγαίο έχουν μετατραπεί τους τελευταίους μήνες τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη (UAV).

Η ολοένα και αυξανόμενη χρήση τους για την παραβίαση του εθνικού εναέριου χώρου αλλά και οι πτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, έχει μεταθέσει τα UAV της τουρκικής βιομηχανίας στο επίκεντρο της προσοχής, όχι μόνο των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, αλλά και της εξωτερικής πολιτικής. Και τούτο διότι αποτελούν εξαγώγιμο είδος «made in Turkey», το οποίο αξιοποιείται για να αμβλύνει διαφορές και να δημιουργήσει διαύλους, όχι μόνο στην Αφρική και την Ασία, αλλά ακόμη και με κράτη-μέλη της Ε.Ε.

Σύμφωνα με τον υπουργό Βιομηχανίας της Τουρκίας, Μουσταφά Βαράνκ, οι ένοπλες δυνάμεις της γειτονικής χώρας διαθέτουν τουλάχιστον 200 UAV. Μόλις προχθές ο διευθυντής της εταιρείας Baykar, Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, ο οποίος είναι και γαμπρός του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, παρουσίασε το πρότυπο του μη επανδρωμένου μαχητικού που ετοιμάζει η Τουρκία, που έχει την ονομασία «Kizil Elma» («κόκκινο μήλο») και αναμένεται την πρώτη του πτήση να πραγματοποιήσει τον Μάρτιο του 2023.

«Πλέον υπάρχουμε με τα οπλισμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μας και τώρα, με αυτά τα όπλα, είμαστε ο μπελάς των εχθρών μας στον κόσμο», ανέφερε χθες ο πρόεδρος της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν.

Το σημαντικότερο μη επανδρωμένο μαχητικό –και ίσως το πιο πετυχημένο– θεωρείται το «Βayraktar ΤΒ2». Εχουν παραχθεί τουλάχιστον 300 τέτοια αεροσκάφη και οι τουρκικές δυνάμεις ασφαλείας διαθέτουν περίπου 180. Χρησιμοποιείται για στοχευμένα πλήγματα εναντίον αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων οχημάτων. Η εξαγωγική επιτυχία του συγκεκριμένου μη επανδρωμένου αεροσκάφους είναι σημαντική, καθώς έχουν πουληθεί ή παραχωρηθεί στο Αζερμπαϊτζάν, στην Ουκρανία, στο Κατάρ, στη Λιβύη, στο Τουρκμενιστάν, στη Νιγηρία, στο Πακιστάν, όπως υπάρχουν και πληροφορίες για παραχωρήσεις σε Αιθιοπία, Τζιμπουτί και Κιργιστάν. Η Πολωνία έχει παραγγείλει 24 «Bayraktar TB2».

Τα συγκεκριμένα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν αποδείξει τις δυνατότητές τους στις μάχες στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και έδωσαν την υπεροχή στο Αζερμπαϊτζάν, όπως και με τα πλήγματα των Ουκρανών στις δυνάμεις των Ρώσων.

Το «Bayraktar Akinci» είναι το δεύτερο μη επανδρωμένο αεροσκάφος της ομώνυμης εταιρείας, το οποίο έχει δυνατότητα να μεταφέρει οπλικά συστήματα και πυραύλους εδάφους-αέρος αλλά και αέρος-αέρος, δηλαδή να εκτοξεύει πυραύλους εναντίον μαχητικών και ελικοπτέρων. Το συγκεκριμένο αεροσκάφος, εκτός από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, το έχουν προτιμήσει οι αντίστοιχες δυνάμεις του Πακιστάν και του Αζερμπαϊτζάν. Το «Akinci» έχει χρησιμοποιηθεί στις αποστολές της Τουρκίας εναντίον του PKK. Το κόστος αγοράς του υπολογίζεται στα 10 εκατομμύρια ευρώ.

Στην παραγωγή των μη επανδρωμένων αεροσκαφών συμμετέχει και η τουρκική αεροδιαστημική βιομηχανία (ΤUSAS). Το «Anka» είναι το βασικό αεροσκάφος που παράγεται και μέχρι σήμερα υπολογίζεται πως έχουν παραδοθεί περίπου 40. Σχεδιάζεται η παράδοση 8 «Anka» στην Τυνησία και άλλων 3 στο Καζακστάν.

To μη επανδρωμένο βομβαρδιστικό «Aksungur» κατασκευάζεται κι αυτό από την TUSAS. Εχει δυνατότητα πτήσης 60 συνεχόμενων ωρών και τη μεταφορά πολλών βομβών και κατευθυνόμενων βλημάτων βάρους 1.500 κιλών, φτάνει σε ύψος 12.000 μέτρων, ενώ δεν υπάρχουν αναφορές για το πόσα έχουν παραδοθεί στις ένοπλες δυνάμεις, ωστόσο υπολογίζονται τουλάχιστον σε 10.

Mε UAV οι πιο πολλές παραβιάσεις

Του Βασίλη Νέδου

Η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV) από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις (ΤΕΔ) για την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας (υπερπτήσεις νησιών και νησίδων), αλλά και τη συνδρομή στις καθημερινές παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου δεν αποτελεί νέα πρακτική.

Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες η χρήση των UAV έχει αυξηθεί, με αποτέλεσμα από την αρχή του έτους μέχρι και χθες να έχουν καταγραφεί συνολικά 257 έξοδοι μη επανδρωμένων αεροσκαφών, τα οποία πραγματοποίησαν μέσα στη χρονιά πάνω από τις μισές εκ των περίπου 4.800 παραβιάσεων που έγιναν εντός του 2022. Οι βασικοί λόγοι αύξησης της χρήσης των UAV για παραβιάσεις από την πλευρά της Τουρκίας είναι οι εξής:

• Πρώτον, ένα UAV μπορεί να προχωρεί σε επιχειρήσεις ρουτίνας (όπως είναι οι παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου της Ελλάδας) για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και με πολύ μικρότερο κόστος, καθώς μπορούν να πετούν επί 24ωρο, με περιορισμένη κατανάλωση καυσίμων και δίχως ανθρώπινη παρουσία (δηλαδή χωρίς πιλότο).

• Δεύτερον, διότι τα UAV διαθέτουν δυνατότητα επιτήρησης και μεταφοράς εικόνας στους σταθμούς ελέγχου τους στην ενδοχώρα της Τουρκίας με αξιοπιστία.

• Τρίτον, τα UAV αναπληρώνουν έργο, το οποίο η τουρκική αεροπορία (TuAF) δεν μπορεί να διεκπεραιώσει αυτή τη στιγμή όχι μόνο λόγω των διωγμών που υπέστησαν τα στελέχη της, αλλά και διότι οι κυρώσεις εις βάρος της Τουρκίας για την απόκτηση των S-400 έχουν καταστήσει δυσεύρετα τα απαραίτητα ανταλλακτικά για τη διατήρηση των τουρκικών μαχητικών σε πτητική κατάσταση. Εν ολίγοις η υποκατάσταση πτητικού έργου των μαχητικών, ιπτάμενων ραντάρ και λοιπών επανδρωμένων αεροπλάνων από τα UAV της εγχώριας βιομηχανίας αποτελεί και μια έμμεση πλην σαφή ένδειξη αδυναμίας της τουρκικής αεροπορίας.

Στη συντριπτική πλειονότητά τους, οι δύο τύποι των UAV που χρησιμοποιούνται από τις ΤΕΔ για τις παραβιάσεις είναι κατά κύριο λόγο τα «Bayraktar» TB-2 και τα ANKA-S. Στις τάξεις των ΤΕΔ είναι ενταγμένα επίσης το «Akinci» και –σε πολύ μικρότερο βαθμό– το «Aksungur», τα οποία χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε επιχειρήσεις κατά των Κούρδων στη Νοτιοανατολική Τουρκία, στη Συρία και στο Βόρειο Ιράκ. Χρήστες των μη επανδρωμένων αεροσκαφών τύπου TB-2 και ANKA-S είναι και οι τρεις κλάδοι των ΤΕΔ (Αεροπορία, Ναυτικό, Στρατός Ξηράς), αλλά και οι δυνάμεις εσωτερικής ασφαλείας, όπως οι ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας και η στρατοχωροφυλακή. Μάλιστα, τα ΤΒ-2 των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας συχνά περιπολούν στον Εβρο και στο Βορειοανατολικό Αιγαίο.

Το 2020, έτος των δύο κρίσεων, του Φεβρουαρίου στον Εβρο και της περιόδου Αυγούστου – Νοεμβρίου στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, οι επιτελείς του ΓΕΕΘΑ, του ΓΕΣ, ΓΕΝ και ΓΕΑ είχαν τη δυνατότητα να αναλύσουν δεδομένα από τον τρόπο δράσης και τις τακτικές που έχουν αναπτύξει οι Τούρκοι προκειμένου να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα που μπορεί να δίνουν σε επιχειρησιακό επίπεδο πλατφόρμες όπως τα ΤΒ-2 και τα ANKA-S.

Τα ελληνικά «αντίμετρα»

Η δραστηριοποίηση των τουρκικών UAV στο Αιγαίο οδήγησε αναπόφευκτα και στη συζήτηση περί λήψης μέτρων για την αντιμετώπισή τους, αλλά και τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την απόκτηση τέτοιων δυνατοτήτων και από την Ελλάδα. Στο δεύτερο σκέλος, η απόφαση για εκμίσθωση και εν συνεχεία αγορά ισραηλινών UAV τύπου Heron, για την προμήθεια αμερικανικών MQ-9, αλλά και για τη διερεύνηση για την ανάπτυξη εγχώριων drones, έχουν γίνει αρκετά βήματα. Ως προς την αντιμετώπιση των UAV, μέσα στο καλοκαίρι προχώρησε (και εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη) η τοποθέτηση σε διάφορα σημεία των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου συστημάτων ισραηλινής τεχνολογίας, προσαρμοσμένων στις γεωμορφολογικές συνθήκες. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα προχωράει σε συνθήκες απόλυτης μυστικότητας και βασικό χαρακτηριστικό του είναι η δημιουργία παρεμβολών στην πτήση των UAV. Είναι απολύτως σαφές ότι από την ελληνική πλευρά το συγκεκριμένο σύστημα δεν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί απλά και μόνο για την αναχαίτιση κάποιου UAV που κάνει παραβιάσεις.

Η «Κ» έχει αναδείξει επανειλημμένως το ζήτημα της απειλής που αποτελούν για την ελληνική αμυντική διάταξη τα τουρκικά UAV. Ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος αντιμετώπισης των UAV είναι η χρησιμοποίηση τεχνικών ηλεκτρονικού πολέμου (EW). Οι πιο αναπτυγμένες χώρες διαθέτουν μέσα που παρεμβάλλουν στο σύστημα εντοπισμού θέσης του UAV, ουσιαστικά αποπροσανατολίζοντάς το. Δεδομένου ότι τα UAV ελέγχονται από κάποιο απομακρυσμένο σταθμό εδάφους, ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος παρεμβολής είναι η διακοπή αποστολής δεδομένων τηλεμετρίας, προκειμένου το μη επανδρωμένο αεροσκάφος να χάσει τον προσανατολισμό του ή να συντριβεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή τη στιγμή οι Ενοπλες Δυνάμεις δεν διαθέτουν ικανές δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου (ΕW), γεγονός το οποίο προκαλεί ανησυχία, όχι μόνο σε τακτικό επίπεδο, αλλά σε ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο μιας πιθανής ένοπλης ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης στο Αιγαίο.

Προς το παρόν και με δεδομένες τις παραπάνω συνθήκες, τα τουρκικά UAV είτε αναχαιτίζονται από μαχητικά της Πολεμικής Αεροπορίας που βρίσκονται στον αέρα για τη συγκεκριμένη αποστολή εκείνη τη στιγμή είτε παρακολουθούνται από το σύνολο των μέσων αεράμυνας που διαθέτουν οι Ενοπλες Δυνάμεις.

Τα τουρκικά UAV τις περισσότερες φορές που επιχειρούν στο Αιγαίο δεν φέρουν οπλισμό. Ωστόσο, όπως φαίνεται και από το συνοδευτικό γράφημα, μπορεί να εκτελέσουν επιθετικές επιχειρήσεις με τη χρήση οπλικών συστημάτων. Διαθέτουν δυνατότητες προσβολής στόχων στο έδαφος και τη θάλασσα, γεγονός το οποίο τα καθιστά απειλή και για τις μονάδες επιφανείας του Πολεμικού Ναυτικού. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές που δίνει η τουρκική βιομηχανία, κάποια από τα UAV διαθέτουν τη δυνατότητα βολών με βλήματα αέρος-αέρος. Ωστόσο το μακροπρόθεσμο επιχειρησιακό πρόβλημα των Ενόπλων Δυνάμεων σε ένα δυνητικό πολεμικό σενάριο στο Αιγαίο, είναι η πιθανότητα επιθέσεων κορεσμού από UAV, αλλά και πολύ περισσότερο και από μικρότερα drones τα οποία ουσιαστικά θα μπορούν να υπερκεράσουν τις δυνατότητες αποτελεσματικής ανταπόκρισης από την ελληνική αεράμυνα.