Απούσα η πολιτεία από τη φροντίδα της τρίτης ηλικίας

«Αόρατοι» είναι για την ελληνική πολιτεία εκατοντάδες χιλιάδες ηλικιωμένοι που χρειάζονται μακροχρόνια φροντίδα. Το κράτος…λάμπει διά της απουσίας του από το σχετικό πεδίο με δομές για άτομα της τρίτης ηλικίας -που σημειωτέον αποτελούν ήδη το 20% του πληθυσμού και αναμένεται να φτάσουν το 30% την επόμενη εικοσαετία.
Οι Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΜΦΗ), όπως λέγονται σήμερα τα γηροκομεία, αποτελούν δραστηριότητα κυρίως των Μητροπόλεων και ιδιωτών. Τουλάχιστον προκλητική είναι όμως και η απουσία του κράτους σε ό,τι αφορά τους ελέγχους των ιδιωτικών δομών. Για κάθε μία από τις νόμιμες ιδιωτικές μονάδες που υπάρχουν, λειτουργούν τουλάχιστον δύο παράνομες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους ίδιους τους ηλικιωμένους, την κοινωνία και την οικονομία.

Το μόνο κοινό που έχει η Ελλάδα με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες σε ό,τι αφορά τη φροντίδα των ατόμων της τρίτης ηλικίας είναι η ονομασία των δομών – Μονάδες Φροντίδας Ηλικιωμένων. Τα αριθμητικά στοιχεία είναι ενδεικτικά για το επίπεδο της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων που χρειάζονται φροντίδα εκτός νοσοκομείου: στην Ελλάδα λειτουργούν περίπου 120 ΜΦΗ από την Εκκλησία, θεωρούμενες μη κερδοσκοπικές,  και περίπου άλλες τόσες από ιδιώτες, δηλαδή οι νόμιμες συνολικά δεν ξεπερνούν τις 250. Φιλοξενούν περίπου 20.000 ανθρώπους ηλικίας άνω των 65 χρόνων. Στην Ολλανδία   η οποία έχει πληθυσμό, γενικώς και ειδικώς ηλικιωμένων, ανάλογο με αυτόν της Ελλάδας, υπάρχουν 300.000 κλίνες σε ΜΦΗ. Το ότι επιδοτούνται και από τους ασφαλιστικούς φορείς για τη φροντίδα των ηλικιωμένων ακούγεται τουλάχιστον εξωπραγματικό στην Ελλάδα. Εξωπραγματικός όμως δυστυχώς τείνει να γίνει στη χώρα μας ο αυτονόητος έλεγχος των δομών, με τους εκπροσώπους της Πανελλήνιας Ένωσης Μονάδων Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΠΕΜΦΗ) να περιγράφουν ένα τοπίο θολό, με πολυδιάσπαση αρμοδίων υπηρεσιών, με τυπικούς ελέγχους κατά βούληση ανάλογα με την οικεία Περιφέρεια, με ισοπεδωτική αντιμετώπιση όλων των δομών, με κενά στο νομικό πλαίσιο της ίδρυσης και λειτουργίας τους.

Αρκεί να αναφερθεί ότι οι ΜΦΗ υπάγονται στο υπουργείο Εργασίας και Πρόνοιας, ενώ η άδεια ίδρυσής τους όπως και ο έλεγχος της λειτουργίας τους δίδεται από τις Περιφέρειες. Το παράδοξο της ελληνικής νομοθεσίας σε ό,τι αφορά τις ΜΦΗ συμπυκνώνεται στο εξής: η άδεια ίδρυσης της ΜΦΗ δεν αποτελεί προϋπόθεση για τη φορολογική της υπόσταση! Οι ΔΟΥ μπορεί να δίδουν το πράσινο φως σε ιδιώτη να λειτουργήσει ΜΦΗ βασιζόμενες στη δήλωσή του για τη δραστηριότητα του και μη θεωρώντας προαπαιτούμενο την άδεια ίδρυσης και λειτουργίας από την οικεία Περιφέρεια. «Το αποτέλεσμα είναι ότι το κράτος δεν έχει στην πραγματικότητα συνολική εικόνα για τις δομές, ούτε για τις νόμιμες ούτε για τις παράνομες. Δεν έχει εικόνα για την υγειονομική, ασφαλιστική, φορολογική τους κατάσταση. Η Ένωση μας θεωρεί πως πρέπει να επαναθεωρηθεί αυτό το θέμα, η δημογραφική γήρανση καλπάζει, είναι απαραίτητος ο σχεδιασμός ενός προγράμματος χρόνιας φροντίδας για τους ηλικιωμένους που το χρειάζονται, είναι απαραίτητος ο έλεγχος των νόμιμων δομών, το κλείσιμο των παράνομων.  Στόχος μας είναι ο εκσυγχρονισμός του κλάδου αλλά και η συνειδητοποίηση της κοινωνίας για τη σημαντικότητα των ΜΦΗ και τη συμβολή τους μαζί με άλλους απαραίτητους φορείς στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της ευπαθούς ομάδας των ηλικιωμένων» λέει ο πρόεδρος της ΠΕΜΦΗ, κ. Στέλιος Προσαλίκας.

Μία άλλη σημαντική παράμετρος της λειτουργίας των ΜΦΗ που αγνοείται από το κράτος είναι η αξιολόγησή τους. «Οι Μονάδες που λειτουργούν έχουν διαφορετικά επίπεδα υποδομών και υπηρεσιών προς τους ανθρώπους που φιλοξενούν. Ωστόσο, αυτό δεν αποτυπώνεται επίσημα από κάποια κρατική υπηρεσία. Εμείς ζητάμε την αξιολόγησή μας και την κατηγοριοποίησή μας» λέει ο ειδικός παθολόγος-εντατικολόγος, κ.Αλέξης Μπετροσιάν, υπεύθυνος για τη Μονάδα Φροντίδας και Αποκατάστασης «Καλλιστώ».

Η αξιολόγηση είναι ένα από τα πάγια αιτήματα του κλάδου, με τους εκπροσώπους του να προτείνουν να δίδεται σήμα, ανάλογο με εκείνο του ΕΟΤ για τα ξενοδοχεία, καθώς και σήμα μέλους της ΠΕΜΦΗ. Ιδιαίτερη έμφαση δίδει η ΠΕΜΦΗ και στους ελέγχους των μονάδων, ζητώντας κλείσιμο όλων των παράνομα λειτουργούντων μονάδων αλλά και τακτικούς και ελέγχους στις νόμιμες μονάδες, αλλά με ενιαίες, συγκεκριμένες προδιαγραφές. Όπως διαπιστώνουν συχνά στην ΠΕΜΦΗ από τις αναφορές των μελών τους από όλη την Ελλάδα, οι έλεγχοι βασίζονται στη βούληση της οικείας Περιφέρειας.

Επιπλέον, όταν και όποτε γίνονται, δεν έχουν ενιαία χαρακτηριστικά, που σημαίνει ότι μια παρατυπία στη λειτουργία μονάδας στην Αττική, για παράδειγμα, δεν αποτελεί κατ΄ ανάγκην παρατυπία και συνεπώς πρόβλημα για μία Μονάδα στη Μακεδονία. Σε κάποιες Περιφέρειες εφαρμόζονται ποινές και πρόστιμα, σε άλλες ποτέ. Όπως λένε τα μέλη της ΠΕΜΦΗ, είδηση είναι όταν επιβάλλονται ποινές. Σε ό,τι αφορά δε το τοπίο των παράνομων δομών, η είδηση είναι ότι σπανίως… εντοπίζονται ή κλείνουν. Πάντως, με δεδομένη τη ραγδαία δημογραφική γήρανση στη χώρα μας, το βέβαιον είναι πως το συγκεκριμένο πεδίο θα κερδίζει συνεχώς έδαφος – και είναι ευθύνη του κράτους να θέσει το πλαίσιο και το όριο, αν θα αφήσει χώρο για υγιές επιχειρείν ή για «μαύρη αγορά» με θύματα τους ηλικιωμένους.