Αρχαία Μεσσήνη: Ένας θαυμαστός αρχαιολογικός χώρος ζωντανεύει μία εποχή και μία πόλη

Ένας μεγαλειώδης αρχαιολογικός χώρος που προκαλεί δέος στους επισκέπτες του από όλο τον κόσμο.

την Φεβ 28, 2023

Το 1986, ο Πέτρος Θέμελης και η ομάδα του ξεκίνησαν την ανασκαφή στη Μεσσήνη, ένα σημείο όπου οι πρώτες ανασκαφές είχαν ξεκινήσει στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο ίδιος έχει δηλώσει για αυτό σε παλαιότερη συνέντευξη του στο Βήμα (2016): «Ηταν μια περιοχή με λιόδεντρα και αμπέλια. Ο Ορλάνδος (σ.σ. Αναστάσιος Ορλάνδος, γραμματέας της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας που είχε ανασκάψει στη Μεσσήνη) είχε αγοράσει μόνο ένα μικρό κομμάτι γης και είχε φέρει στο φως ένα μέρος του Ασκληπιείου, αλλά για να φτάσεις εκεί έπρεπε να περπατήσεις μέσα από δρομάκια ιδιωτικά. Ο ίδιος ερχόταν με ένα γαϊδουράκι από τον σταθμό του τρένου της Βαλύρας. Έφερνε μαζί του το φαΐ που του έφτιαχνε η αδελφή του, και έσκαβε δυο-τρεις εβδομάδες τον χρόνο. Εμείς δουλεύουμε δέκα μήνες τον χρόνο, γι’ αυτό και απέδωσε το έργο μας».

Το πόσο «το έργο απέδωσε» είχαμε την ευκαιρία να το διαπιστώσουμε όταν βρεθήκαμε εδώ, μετά από περίπου 3 ώρες οδήγησης από την Αθήνα. Μία λέξη ταιριάζει στον αρχαιολογικό χώρο της Μεσσήνης: δέος. Είναι η δική μας εντύπωση και είναι και αυτό που αποκομίζουν οι Γάλλοι τουρίστες που βρέθηκαν την ίδια ώρα με εμάς στον αρχαιολογικό χώρο και σε αντίθεση με την Ακρόπολη ή την Αρχαία Ολυμπία δεν ήρθαν εδώ «υποψιασμένοι».

Το θέατρο/ Photo: Shutterstock

Ο Πέτρος Θέμελης ξεκίνησε τις ανασκαφές το 1986/ Photo: Shutterstock

Η Αρχαία Μεσσήνη είναι ένας μεγαλειώδης αρχαιολογικός χώρος, που σίγουρα αξίζει μεγαλύτερη αναγνώριση. Ο Πέτρος Θέμελης και η ομάδα του δεν έφεραν στην επιφάνεια μόνο έναν ναό, έναν τάφο, ή το σπίτι κάποιου αρχαίου αξιωματούχου. Στην πραγματικότητα ζωντάνεψαν μία ολόκληρη πόλη.

Στο αρχαιολογικό πάρκο των 400 στρεμμάτων βρίσκονται χιλιάδες κινητά ευρήματα, μνημεία, εσωτερικές διαδρομές, περιγραφές που δίνουν ενδιαφέρουσες πληροφορίες για ειδικό και μη κοινό, ακόμα και σκιά στα ελαιόδεντρα για τον επισκέπτη που θα θελήσει να περάσει πολύ ώρα εκεί για να εξερευνήσει αυτό τον πραγματικά πολύ μεγάλο αρχαιολογικό χώρο. Στο σημείο βρίσκεται, επίσης, ένα θέατρο στο οποίο κάποτε περίπου 10.000 θεατές παρακολουθούσαν ψυχαγωγικές παραστάσεις αλλά και πολιτικές συγκεντρώσεις. Χτίστηκε τον 3ο-2ο π.Χ. αιώνα και θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα της ελληνικής αρχαιότητας. Σήμερα -όπως και το Στάδιο- χρησιμοποιείται για παραστάσεις, συναυλίες και άλλα πολιτιστικά δρώμενα. Είναι ένας τρόπος η πολύ σημαντική ανασκαφική δουλειά του Πέτρου Θέμελη να «συνομιλεί» με τη σημερινή εποχή.

Photo: Shutterstock

Photo: Shutterstock

Θα μπορούσαμε να είμαστε ιδιαιτέρως αναλυτικοί για τον αρχαιολογικό χώρο της Μεσσήνης αλλά τελικά θα τον αδικούσαμε. Σας προτείνουμε να έρθετε εδώ χωρίς να έχετε ενημερωθεί αναλυτικά για όσα θα δείτε από πριν και να αφήσετε την εξαιρετική αρχαιολογική επιμέλεια που υπάρχει στον χώρο αλλά και στο μουσείο στο οποίο φιλοξενούνται, εκτός των άλλων, και εντυπωσιακά αγάλματα που βρέθηκαν στις ανασκαφές.

Θα σας πούμε, ωστόσο, πολύ σύντομα ότι ανάμεσα σε αυτά που θα δείτε είναι, μεταξύ άλλων, το Θέατρο, τα ιερά της Αγοράς, το Ασκληπείο, το λουτρό, το βουλευτήριο, το εκκλησιαστήριο, μία αστική έπαυλη, το γυμνάσιο, η Παλαίστρα και το Μαυσωλείο. Την ημέρα που ήρθαμε εμείς εδώ, τα αναστυλωμένα μνημεία έλαμπαν καθώς πάνω τους έπεφταν οι ακτίνες του ηλίου. Ιδιαίτερα σημαντικό να ειπωθεί είναι ότι ενώ το αρχαιολογικό πάρκο μοιάζει απέραντο, στην πραγματικότητα, δεν έχει αποκαλυφθεί παραπάνω από το 1/4 έως 1/3 της Αρχαίας Μεσσήνης. Ακόμα και έτσι, περπατώντας ανάμεσα στα ευρήματα και τα μνημεία παίρνει κανείς μία πραγματικά πολύ καλή εικόνα για το πώς ήταν η ζωή στην αρχαιότητα. Το ίδιο ισχύει και με το μουσείο. Ένας λόγος που η Αρχαία Μεσσήνη είναι σε τόσο καλή κατάσταση είναι ότι ο οικισμός δεν καταστράφηκε ποτέ ολοσχερώς αλλά ούτε και χτίστηκε «από πάνω» στα μεσαιωνικά και τα νεότερα χρόνια. Εκτός από το αρχαιολογικό πάρκο και το μουσείο στο οποίο φιλοξενούνται τα ευρήματα, αξίζει να επισκεφθείτε και το Ανδρομονάστηρο, ένα βυζαντινό μοναστήρι υποδειγματικά αναστυλωμένο σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από την αρχαία Μεσσήνη σε ένα καταπράσινο περιβάλλον.

Ψηφιδωτά/ Photo: Wikipedia/ Creative Commons

“Brain drain” και “brain gain” στην αρχαιότητα

Η ίδρυση της πόλης ήταν αποτέλεσμα της σύντομης περιόδου κυριαρχίας της Θήβας στον ελληνικό χώρο στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα. Το 371 π.Χ. ο Θηβαίος στρατηγός Επαμεινώνδας νίκησε τους Σπαρτιάτες στη μάχη των Λευκτρών της Βοιωτίας και τερμάτισε την κυριαρχία της Σπάρτης επί των Μεσσηνίων. Ο Επαμεινώνδας θέλησε να αποκαταστήσει τους Μεσσήνιους οι οποίοι είχαν υποδουλωθεί από τους Σπαρτιάτες κατά τους Μεσσηνιακούς πολέμους. Η τοποθεσία της νέας πόλης επιλέχτηκε χάρη στη φυσική οχύρωση που προσέφερε, κάτω από το όρος Ιθώμη. Φυσικά η νέα πόλη θα φιλοξενούσε τους Μεσσήνιους της περιοχής, πρώην περίοικους και είλωτες της Σπάρτης. Αλλά η νέα πόλη είχε να αντιμετωπίσει και το ζήτημα του “brain drain” που είχαν προκαλέσει οι Μεσσηνιακοί Πόλεμοι των προηγούμενων αιώνων. Ο Επαμεινώνδας κάλεσε τους Μεσσήνιους της διασποράς που είχαν εγκατασταθεί κυρίως στη Σικελία (όπου ίδρυσαν την εκεί Μεσσήνη) να επιστρέψουν στην Πελοπόννησο. Έτσι και έγινε και η Μεσσήνη σταδιακά ήκμασε και έγινε ένα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο της αρχαιότητας, με την ακμή της να συνεχίζεται στην ρωμαϊκή εποχή και τουλάχιστον έως τον 4ο-5ο μ.Χ. αιώνα.