Αρτηριακή υπέρταση. Ένας σιωπηλός φονιάς. Δεκατρείς ερωτήσεις και απαντήσεις.

Η αρτηριακή υπέρταση (ΑΥ) αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα δημόσιας υγείας του ανεπτυγμένου κόσμου. Η συγκεκριμένη κατάσταση είναι πολύ συχνή και υπολογίζεται ότι 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από ΑΥ παγκοσμίως ενώ είναι υπεύθυνη για 10 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο. Δυστυχώς η επίπτωση της αυξάνεται ολοένα λόγω της αύξησης του μέσου όρου ζωής αλλά και του σύγχρονου τρόπου διαβίωσης (κάπνισμα, παχυσαρκία, καθιστική ζωή, ανθυγιεινή διατροφή κλπ). Για να γίνει η διάγνωση της ΑΥ χρειάζονται τιμές της αρτηριακής πίεσης >140mmHg για τη συστολική (μεγάλη πίεση) και/ή >90mmHg για τη διαστολική (μικρή πίεση).

Η ΑΥ αποτελεί κύρια αιτία καρδιακής ανεπάρκειας, στεφανιαίας νόσου και εγκεφαλικών επεισοδίων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της νόσου δεν είναι ότι δεν έχουμε τα κατάλληλα φάρμακα για την αντιμετώπισή της αλλά το ότι συχνά ο ασθενής δεν ξέρει ότι έχει ΑΥ ή ότι δεν θεραπεύεται επαρκώς για διάφορους λόγους. Δυστυχώς φαίνεται ότι μόνο οι μισοί από αυτούς που παρουσιάζουν ΑΥ το γνωρίζουν και από αυτούς που το γνωρίζουν μόνο οι μισοί έχουν αποτελεσματική ρύθμιση της αυξημένης πίεσής τους. Ωστόσο, αποτελεί γεγονός ότι ένας από τους βασικούς παράγοντες επιτυχίας στην αντιμετώπιση τους ασθενούς είναι η συμμόρφωση αυτού στη θεραπεία. Για το τελευταίο, καθοριστικός παράγοντας παίζει η καλή ενημέρωση και κατανόηση του ασθενούς της νόσου του αλλά και της θεραπείας της. Για αυτό θα απαντήσουμε σε κάποια ερωτήματα που συχνά απασχολούν τους ασθενείς.

1. Φτάνει μια μέτρηση αρτηριακής πίεσης να είναι πάνω από το φυσιολογικό όριο για να χαρακτηρισθεί κανείς ως υπερτασικός;

Η διάγνωση της υπέρτασης είναι μια σχετικά απλή διαδικασία όμως πρέπει να γίνεται σωστά. Η αρτηριακή πίεση είναι μια παράμετρος η οποία παρουσιάζει διακυμάνσεις και επηρεάζεται από πολλά πράγματα. Μία μετρίου βαθμού αύξηση της πίεσης για σύντομο χρονικό διάστημα δεν φτάνει για να χαρακτηρίσει το άτομο υπερτασικό. Εκτός εάν η αρτηριακή πίεση είναι πού υψηλή, απαιτούνται διαφορετικές μετρήσεις σε τουλάχιστον 3 επισκέψεις στο ιατρείο ή πολλαπλές και συστηματικές μετρήσεις στο σπίτι (συνήθως διάρκειας 7 ημερών) , οι οποίες θα επιβεβαιώσουν τη διάγνωση της ΑΥ.

2. Έχω μόνο τη μικρή ή μόνο τη μεγάλη πίεση ανεβασμένη. Θεωρούμαι υπερτασικός;

Ναι. Είναι και οι δύο εξίσου επικίνδυνες.

3. Πρέπει να αρχίσω αμέσως φαρμακευτική θεραπεία εφόσον διαγνωσθώ με αρτηριακή υπέρταση;

Εξαρτάται. Πάντα πρέπει να υπολογίζεται με τη βοήθεια του θεράποντος ιατρού ο συνολικός κίνδυνος για την εμφάνιση μιας επιπλοκής από την καρδιά και τα αγγεία. Άλλωστε η ΑΥ συνήθως συνυπάρχει με την αυξημένη χοληστερίνη ή /και τον σακχαρώδη διαβήτη. Σε περίπτωση που είναι ο μοναδικός επιβαρυντικός παράγοντας και τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης είναι λίγο αυξημένα μπορούμε να προσπαθήσουμε για λίγο καιρό να την ρυθμίσουμε μόνο με τη διατροφή και τον πιο υγιεινό τρόπο ζωής.

4. Επηρεάζει ο καφές την αρτηριακή πίεση;

Μικρή κατανάλωση καφέ (έως δύο τρεις ημερησίως) δεν φαίνεται να επιβαρύνουν σημαντικά την αρτηριακή πίεση στους υπερτασικούς ασθενείς.

5. Τα φάρμακα για την υπέρταση είναι επικίνδυνα;

Τα αντιυπερτασικά φάρμακα –‘όπως όλα τα φάρμακα- μπορεί να έχουν κάποιες παρενέργειες οι οποίες διαφοροποιούνται ανάλογα με τις διαφορετικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν. Τα νεότερης γενιάς αντιυπερτασικά φάρμακα συνήθως έχουν ήπιες παρενέργειες και σπάνια οδηγούν σε αλλαγή του φαρμάκου. Επιπλέον, έχουν αποδείξει ότι έχουν ευεργετικές ιδιότητες για τον οργανισμό (μειώνουν την υπερτροφία της καρδιάς, μειώνουν την σκληρία των αγγείων κ.λ.π.). Επίσης, όλες οι αναφορές που γίνονται για αυτά σχετικά με τη μακροχρόνια εμφάνιση νοσημάτων δεν έχουν βασισθεί σε καλά σχεδιασμένες μελέτες και δεν έχουν τεκμηριωθεί. Γενικά, η πείρα δεκαετιών έχει δείξει ότι το όφελος για τον ασθενή είναι σημαντικά μεγαλύτερο από τις τυχόν παρενέργειες της θεραπείας.

6. Ποια είναι η καλύτερη κατηγορία αντιυπερτασικών;

Γενικά το όφελος της αντιυπερτασικής θεραπείας βασίζεται κυρίως σε αυτή καθαυτή τη μείωση της αρτηριακής πίεσης παρά στο είδος της αντιυπερτασικής αγωγής. Γενικά οι νεότερες κατηγορίες αντιυπερτασικών όπως οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, οι αναστολείς των υποδοχέων της αγγειοτασίνης και οι αναστολείς ασβεστίου προτιμώνται ως φάρμακα πρώτης επιλογής λόγω του ευνοϊκού τους προφίλ. Ωστόσο, συνήθως απαιτείται συνδυασμός φαρμάκων ακόμα και κατά την έναρξη της θεραπείας.

7. Πρέπει να παίρνω τα φάρμακα κάθε μέρα ή όποτε μετράω την πίεση μου ανεβασμένη;

Η αντιυπερτασική αγωγή πρέπει να παίρνεται σταθερά ή ίδια και κάθε μέρα. Τροποποιήσεις γίνονται από τον θεράποντα ιατρό. Είναι λάθος να παίρνουμε τα φάρμακα μας ή κάποιο από αυτά μόλις μετρήσουμε αυξημένη αρτηριακή πίεση. Η αγωγή πρέπει να παίρνεται σταθερά έτσι ώστε η πίεσης μας σε ηρεμία να έχει φυσιολογικά επίπεδα.

8. Πρέπει να παίρνω διουρητικά φάρμακα;

Τα διουρητικά φάρμακα θεωρούνται από τις πιο βασικές κατηγορίες αντιυπερτασικών φαρμάκων. Ωστόσο, λόγω της διούρησης που προκαλούν μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Για αυτό το λόγο προτιμούμε να τα δίνουμε το πρωί ώστε να μη σηκώνεται ο ασθενής τη νύχτα να πάει τουαλέτα. Επίσης μπορεί να προκαλέσουν και μεταβολικές διαταραχές π.χ. να επηρεάσουν ο σάκχαρο, το ουρικό οξύ, τους ηλεκτρολύτες και για αυτό αυτά πρέπει να παρακολουθούνται περιοδικά. Παρόλα αυτά τα διουρητικά συχνά είναι απαραίτητα για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης ιδιαίτερα σε άτομα που κάνουν κατάχρηση άλατος ή είναι ευαίσθητα στη λήψη άλατος.

9. Μπορώ να υποβληθώ σε συστηματική άσκηση ενώ είμαι υπερτασικός;

Μόλις ρυθμισθεί η αρτηριακή υπέρταση όχι μόνο επιτρέπεται η γυμναστική αλλά επιβάλλεται κιόλας. Ωστόσο, πρέπει να προτιμούμε κυρίως την αερόβια άσκηση αλλά όπως π.χ. περπάτημα, τρέξιμο ή την ποδηλασία, μπάσκετ, ποδόσφαιρο, τένις, χορός, κολύμβηση και καλύτερα να αποφεύγεται ή στατική άσκηση όπως π.χ. άρση βαρών, πάλη, κωπηλασία, θαλάσσιο σκι.

10. Αφού ρύθμισα την πίεση μου πρέπει να με ξαναδεί γιατρός;

Ένας υπερτασικός πρέπει οπωσδήποτε να έχει μια τακτική παρακολούθηση από έναν ειδικό γιατρό. Στην αρχή οι επισκέψεις πρέπει να γίνονται πιο τακτικά ενώ αργότερα τουλάχιστον ανά εξάμηνο. Επιπλέον πρέπει να ανιχνεύονται από τον ιατρό και να θεραπεύονται και οι άλλοι παράγοντες κινδύνου ενώ πρέπει να γίνεται περιοδικός έλεγχος του σακχάρου, της χοληστερίνης, της νεφρικής λειτουργίας και κατά περίπτωση και των ηλεκτρολυτών.

11. Έχω πονοκέφαλο και η πίεση μου έχει αυξηθεί. Τι κάνω;

Η αυξημένη αρτηριακή πίεση κατά κανόνα δεν προκαλεί κανένα ενόχλημα. Τα ενοχλήματα, όταν υπάρχουν, οφείλονται στις επιπλοκές της, που συνήθως εμφανίζονται μετά από χρόνια. Γι’ αυτό το λόγο η ΑΥ είναι γνωστή ως «βουβός δολοφόνος » (silent killer). Ο πονοκέφαλος, η ζάλη, τα βουητά στα αυτιά, οι εξάψεις κ.λπ. δεν οφείλονται στην υψηλή πίεση. Συνήθως συμβαίνει το αντίστροφο δηλαδή, η ανησυχία, λόγω της λανθασμένης αντίληψης ότι τα συμπτώματα οφείλονται στην αυξημένη πίεση η οποία συνεπάγεται άμεσο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο, μπορεί να ανεβάσει την πίεση. Στην περίπτωση του πονοκεφάλου παίρνουμε ένα παυσίπονο και προσπαθούμε να ηρεμήσουμε.

12. Μπορεί η μεγάλη πίεση να προκαλέσει εγκεφαλικό επεισόδιο;

Η πολύ αυξημένη πίεση περιστασιακά δεν προκαλεί εγκεφαλικό επεισόδιο. Αντίθετα, ακόμα και η λίγο αυξημένη πίεση για μεγάλο χρονικό διάστημα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου.

13. Υπάρχουν φάρμακα που ανεβάζουν την πίεση;

Βεβαίως. Διάφορα αντιφλεγμονώδη χάπια (που συνταγογραφούνται κυρίως για ορθοπεδικά προβλήματα), σκευάσματα που περιέχουν κορτιζόνη, και ορισμένα σπρέυ για τη μύτη (όπως αυτά που συνιστώνται για τη ρινική συμφόρηση), μπορούν να αυξήσουν την πίεση. Ο γιατρός πρέπει να γνωρίζει όλα τα φάρμακα σας γιατί εκεί μπορεί να κρύβεται η αιτία της απορρύθμισης της πίεσης.