Αυτό που λείπει: ο Αριστοκρατικός χαρακτήρας της Πολιτικής

Αυτό, πιστεύω, ότι μας θύμισε, με την οριστική απουσία του από τα πολιτικά πράγματα της χώρας ο Κώστας Σημίτης.

Με αυτήν τη αφορμή οι σκέψεις που ακολουθούν:

Στην Πολιτική, οι ενέργειες, οι πράξεις των φορέων της δε μπορούν να είναι ηθικές παρά μόνο όταν δεν εξυπηρετούν με κανένα τρόπο το ατομικό τους συμφέρον. Αυτό σημαίνει ότι οι διάφοροι διαχειριστές κάθε μορφής δύναμης ή εξουσίας, τότε μόνο είναι γνήσια ηθικοί όταν αυτό κοστίζει. Με άλλα λόγια η ηθική πρέπει να πληγώνει.

“Όπου δε μπορώ να  φέρομαι ηθικά εκεί δεν έχω καμιά εξουσία”, μας λέει μια περίφημη διατύπωση.

Μιλώντας, λοιπόν, ιδιαίτερα για το δημόσιο τομέα, αλλά, μερικώς, και για τον ιδιωτικό, η ηθικά σωστή κατάταξη των διπόλων: ηθικό- ανήθικο, νόμιμο-παράνομο, με τη βοήθεια ενός πίνακα  διπλής κατεύθυνσης, είναι: 1. ηθικό και νόμιμο 2. ηθικό και παράνομο 3. ανήθικο και νόμιμο 4. ανήθικο και παράνομο.

Αντίθετες απόψεις, ή ενέργειες υποδεικνύουν υποβάθμιση της ηθικής έναντι της νομιμότητας και, πάντως, απόπειρα αποφυγής να κριθεί ο δημόσιος βίος με όρους ηθικούς.

Οι αφορμές για “βολικές θολούρες” περίσσεψαν χρόνια τώρα, όπου οι πολιτικοί μας αρέσκονται να ζουν πηγαινοερχόμενοι με άνεση από τη μία σφαίρα στην άλλη, από τη σφαίρα της πολιτικής στη σφαίρα της αγοράς. Ξεσκολισμένοι σ’ αυτά, ξέρουν ότι η επιθυμία βρίσκεται πάντα σε διαλεκτική σχέση με το νόμο. Ο νόμος κουμαντάρεται εύκολα, είναι περατός, αφήνει διαύλους έννομης διαφυγής. Ακόμα κι αν χρειαστεί να κινηθούν στην κόψη της νομιμότητας, εκεί όπου τα προβλήματα νομιμοφάνειας επιλύουν τεχνοκράτες, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι και φοροτεχνικοί.

Αυτά, προφανώς, θα  είχε στο μυαλό του και ο Ελύτης, όταν έγραφε: “Μια νομοθεσία εντελώς άχρηστη στις εξουσίες, θάτανε αληθινή σωτηρία”.

Γι’ αυτό δε μας αρέσουν οι πολιτικοί μας. Γι’ αυτό και δε μας πείθουν ό,τι κι αν λένε. Αυτό που είναι, αυτό που αντιπροσωπεύουν, η εικόνα τους βροντοφωνάζει. Κάνει τόσο θόρυβο που μας εμποδίζει να ακούσουμε αυτά που λένε. Και γι’ αυτό, η αίγλη των αξιωμάτων τους ψαλιδίζεται επί τη εμφανίσει τους. Γιατί και το ελάχιστο στοιχείο δυσαρμονίας σε έναν αξιωματούχο που έχει φτάσει στη κορυφή, ή σχεδόν, είναι αρκετό για να τον αποκλείσει από τον έπαινο.

Άφησα τελευταία την ευθύνη των πολιτικών-φορέων δύναμης και εξουσίας για την υπηρέτηση της αξιοπιστίας του Δημοσίου και την πρόταση, εκ μέρους τους, κάποιων υποδειγμάτων συμπεριφοράς, προς μίμηση. “Το της πόλεως όλης ήθος ομοιούται τοις άρχουσι”, μας λέει ο Ισοκράτης.

Οι συνήθειες είναι μεταδοτικές και πανίσχυρες: “Tο γαρ ήθος από έθους έχει την επωνυμίαν. Ηθική γαρ καλείται δια το εθίζεσθαι”.  Ή με τα λόγια του Winston Churchill: “Πρώτα εμείς διαμορφώνουμε τους θεσμούς και μετά οι θεσμοί αυτοί διαμορφώνουν εμάς”.

Συγκλονιστικός και ο λόγος του Δημοσθένη, όπου με ένα έξοχο παράδειγμα, δίνει περιεχόμενο στην περιώνυμη φράση, “σεμνά και ταπεινά”. Αναφερόμενος στους άρχοντες της εποχής του γράφει: “[…]ιδία δ’ ούτω σώφρονες ήσαν και σφόδρ’ εν τω της πολιτείας ήθει μένοντες, ώστε την Αριστείδου και την Μιλτιάδου και των τότε λαμπρών οικίαν ει τις αρ’οίδεν υμών οποία ποτ’εστίν, ορά της γείτονος ουδέν σεμνότερον ούσαν…”  Μετάφραση: “[…] στον δε ιδιωτικό τους βίο ήταν τόσο συνετοί και πιστοί στο ήθος της πολιτείας, ώστε αν κάποιος γνώριζε ποια είναι τα σπίτια του Αριστείδη, του Μιλτιάδη και  των τότε σπουδαίων ανδρών, θα έβλεπε ότι το σπίτι του γείτονα τους, δεν ήταν κατά τίποτα σεμνότερο από τα δικά τους.”

Και η χειρονομία-δήλωση του Καποδίστρια; Τι δείγμα αυστηρότητας και ενσυναίσθησης: “… Ελπίζω ότι όσοι εξ υμών συμμετάσχουν εις την Κυβέρνησιν, θέλουν γνωρίσει μεθ’ εμού, ότι εις τας παρούσας περιπτώσεις, δεν είναι δυνατόν να λαμβάνουν μισθούς, αναλόγως με τον βαθμό του υψηλού υπουργήματός των, αλλ’ ότι οι μισθοί ούτοι πρέπει να αναλογούν ακριβώς με τα χρηματικά μέσα, τα οποία έχει η Κυβέρνησις εις την εξουσία της… Εφόσον τα ιδιαίτερα εισοδήματά μου αρκούν για να ζήσω, αρνούμαι να εγγίσω μέχρι και τού οβολού τα δημόσια χρήματα, ενώ ευρισκόμεθα εις το μέσον ερειπίων και ανθρώπων βυθισμένων εις εσχάτην πενίαν”.

Δυο παραδείγματα τα παραπάνω, όπου τόσο καίρια υπεισέρχεται ο αριστοκρατικός (με την αρχαία έννοια της λέξης), χαρακτήρας της Πολιτικής, που τόσο λείπει στις μέρες μας.