«Bad Blood», ένα βιβλίο για μια ασύλληπτη απάτη

Μια από τις πιο εντυπωσιακές και παλαβές ιστορίες που έχουν προκύψει από τη μυθολογία της “startup οικονομίας” των τελευταίων δεκαετιών, είναι η ιστορία της Ελίζαμπεθ Χόλμς και της εταιρείας της που λεγόταν Theranos. Η ιστορία, εν τάχει, έχει ως εξής:

To 2003 η 19χρονη φοιτήτρια Ελίζαμπεθ Χολμς αποφάσισε να ακολουθήσει το παράδειγμα των θρύλων εκείνης της γενιάς που φτιάξανε τιτάνιες εταιρείες ξεκινώντας “από ένα γκαράζ”, και εγκατέλειψε τις σπουδές της στο πανεπιστήμιο Στάνφορντ για να φτιάξει τη δικιά της. Η ιδέα της ήταν να κατασκευάσει ένα μικρό, φορητό μηχάνημα που θα μπορούσε να κάνει εκατοντάδες εξετάσεις αίματος χρησιμοποιώντας μόνο μια μικρή σταγόνα από την άκρη του δαχτύλου, και όχι με κανονικό δείγμα από τη φλέβα. Ξεκινώντας από αυτή την ιδέα, μέσα στα επόμενα 13 χρόνια έφτιαξε ένα από τα διασημότερα startups του κόσμου, μπήκε στη λίστα των πλουσιότερων ανθρώπων του περιοδικού Forbes, έλαβε βραβεία, έγινε εξώφυλλο σε περιοδικά, χαρακτηρίστηκε “διάδοχος του Στιβ Τζομπς”. Μπορείτε να βρείτε στο ίντερνετ τις συνεντεύξεις και τις ομιλίες της, στις οποίες υπόσχεται με την απίθανα βαθιά φωνή της να “αλλάξει τον κόσμο”.

Advertisement

Κοιτάξτε να δείτε τι έγινε όμως: ήταν όλα μια μεγάλη απάτη. Το “προϊόν”, ένα μηχάνημα σε μέγεθος φούρνου μικροκυμάτων που υποτίθεται ότι έκανε 250 διαφορετικές εξετάσεις χρησιμοποιώντας ένα μικροσκοπικό δείγμα αίματος, πρακτικά δεν δούλεψε ποτέ. Η Χολμς, που έτρεχε την εταιρεία μαζί με έναν μυστηριώδη, ευέξαπτο τύπο που ήταν 20 χρόνια μεγαλύτερός της -και σύντροφός της-, έκρυβε την αλήθεια από το διοικητικό της συμβούλιο, από τους συνεργάτες της, ακόμα και από υπαλλήλους της εταιρείας και, από ένα σημείο και μετά, ακόμα και από τους πρώτους πελάτες. Οι όποιες εξετάσεις έκανε η εταιρεία γίνονταν κρυφά σε τυπικό εξοπλισμό από άλλες εταιρείες, ενώ οι ελάχιστες εξετάσεις που γίνονταν από το πολύπαθο μηχάνημα της Theranos έδιναν εντελώς ανακριβή αποτελέσματα. Η Χολμς έλεγε ψέματα για δήθεν πιστοποιήσεις της τεχνολογίας της εταιρείας από δημόσιους φορείς και πανεπιστήμια, εδενε τους υπαλλήλους με ασφυκτικές συμφωνίες που τους απαγόρευαν να μιλήσουν για όσα συνέβαιναν στην εταιρεία, απειλούσε και απέλυε κόσμο με την παραμικρή αφορμή, και έκανε αλλεπάλληλα ραντεβού με επενδυτές συσσωρεύοντας κεφάλαια (που, μεταξύ άλλων, της εξασφάλιζαν πολυτελέστατη ζωή με σωματοφύλακες, βίλες και ταξίδια με ιδιωτικά αεροσκάφη) και πουλώντας το παραμύθι της μέχρι το 2016.

Τότε ο Τζον Κάριρου, ένας δημοσιογράφος της Wall Street Journal, άρχισε να ψάχνει λίγο το θέμα και γρήγορα βρήκε πρώην υπαλλήλους που είχαν πολλά να πουν γι’ αυτά που συνέβαιναν στην εταιρεία. Για να μη σας τα πολυλογώ, οι αποκαλύψεις της εφημερίδας οδήγησαν στην κατάρρευση της Theranos, η οποία έκλεισε τον περασμένο Αύγουστο. Οι επενδυτές έχασαν τα λεφτά τους και η Χολμς (αλλά και ο πρώην, πια, σύντροφός της) αντιμετωπίζει κατηγορίες για απάτες και πολλά χρόνια στη φυλακή. Ολόκληρη η ιστορία βρίσκεται γραμμένη συναρπαστικά στο “Bad Blood”, το βιβλίο που έγραψε ο Κάριρου, το οποίο θα γίνει και ταινία σύντομα.

Πολλά διδάγματα μπορούν να βγουν από την ιστορία της Theranos. Τα σημαντικότερα έχουν να κάνουν με την ίδια τη φύση της “startup οικονομίας”, της μυθολογίας της και των στρεβλώσεων που έχει αυτή προκαλέσει στην πραγματική οικονομία, ή στον τρόπο με τον οποίο πολλοί νέοι επιχειρηματίες προσεγγίζουν την επιχειρηματικότητα.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά στοιχεία της υπόθεσης, όμως, είναι το πώς τόσο πολλοί εξαπατήθηκαν τόσο πολύ και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Και μάλιστα στη συγκεκριμένη περίπτωση οι άνθρωποι που εξαπατήθηκαν δεν ήταν μόνο πολλοί, αλλά ήταν και πολύ σπουδαίοι.

Ο Ντέιβιντ Μπόιζ, για παράδειγμα, διάσημος μεγαλοδικηγόρος που, μεταξύ άλλων, είχε προκαλέσει την ήττα της Microsoft στη δικαστική της διαμάχη με το Υπουργείο Δικαιοσύνης πριν από 20 χρόνια, και είχε εκπροσωπήσει και τον Αλ Γκορ στην ένστασή του μετά τις εκλογές εναντίον του Μπους, δεν ήταν μόνο αμείλικτος δικηγόρος της Theranos μέχρι λίγο πριν από το τέλος, αλλά και μέλος του ΔΣ της. Ο στρατηγός και μετέπειτα υπουργός άμυνας του Τραμπ Ρόμπερτ Μάτις (69 ετών σήμερα), ο θρυλικός και πανούργος υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ επί Νίξον και Φορντ, Χένρι Κίσινγκερ (95 ετών σήμερα), ο υπουργός άμυνας επί Ρέιγκαν Τζορτζ Σούλτς (99 ετών σήμερα), ο υπουργός άμυνας επί Κλίντον Γουίλιαμ Πέρι (91 ετών σήμερα), ήταν όλοι τους επίσης μέλη του ΔΣ της εταιρίας -στο οποίο, παρεμπιπτόντως, ποτέ δεν μπήκε άλλη γυναίκα εκτός από την Χολμς. Αυτοί δεν ήταν αμελητέες ποσότητες. Ήταν πανίσχυροι, έμπειροι άντρες που είχαν δει και είχαν κάνει πολλά, με τεράστια εμπειρία σε διοίκηση στο ανώτατο επίπεδο και που θεωρητικά είχαν και πρόσβαση στους καλύτερους και πιο ενημερωμένους συμβούλους. Και δεν ήταν μόνο αυτοί. Επενδυτές έριξαν συνολικά περί τα 900 εκατομμύρια δολάρια στην εταιρεία, ανάμεσά τους έμπειρα ονόματα της Σίλικον Βάλεϊ όπως ο Τιμ Ντρέιπερ και ο Μαρκ Αντρίσεν, αλλά και άλλοι, CEOs μεγάλων εταιρειών όπως η Walgreens και η Safeway που υπέγραψαν συμφωνίες με την εταιρεία, οικονομικοί παράγοντες όπως η οικογένεια Γουόλτον (που έχει την αλυσίδα σούπερ μάρκετ Walmart) και ο μεγιστάνας του Τύπου Ρούπερτ Μέρντοχ, που επένδυσε 120 εκατομμύρια από τα δικά του λεφτά. Και μαζί με αυτούς μια λιτανεία από δημοσιογράφους και εκδότες που έβαζαν την Ελίζαμπεθ Χολμς στα εξώφυλλα των σημαντικότερων περιοδικών του πλανήτη, έγραφαν εκθειαστικά άρθρα γι’ αυτήν και μεγάλες δημοσιογραφικές έρευνες για την επιτυχία της και την τρομερή της εταιρεία που “θα αλλάξει τον κόσμο”.

Μια παρένθεση: η κατάρρευση της εταιρείας ξεκίνησε από τη Wall Street Journal, η οποία ανήκει στο Ρούπερτ Μέρντοχ, και ο οποίος, ως αποτέλεσμα των ρεπορτάζ της εφημερίδας του, έχασε τα 120 εκατομμύρια που είχε επενδύσει στην εταιρεία. Πάνε, γίναν καπνός. Κλείνει η παρένθεση.

Πώς κορόιδεψε αυτή η γυναίκα τόσο πολλούς σημαντικούς ανθρώπους για τόσα χρόνια; Διαβάζοντας το βιβλίο και συνειδητοποιώντας το μέγεθος της απάτης, μοιάζει απίστευτο. Πώς την πίστεψαν με τέτοιο φανατισμό όλοι αυτοί οι τόσο επιτυχημένοι, πανούργοι και καπάτσοι πολιτικοί, στρατιωτικοί, επιχειρηματίες και δημοσιογράφοι; Φανταστείτε ότι ο εγγονός του Τζορτζ Σουλτς ήταν ένας από τους υπαλλήλους της Theranos που αποκάλυψε την αλήθεια στο δημοσιογράφο της Wall Street Journal. Όταν αυτό μαθεύτηκε, ο παππούς του, μέλος του ΔΣ θυμίζω, δεν πίστεψε τον εγγονό του και πήρε το μέρος της Ελίζαμπεθ Χολμς. Βεβαίως, αυτή δεν τους κορόιδεψε όλους. Είναι χαρακτηριστικό ότι κανένα από τα μεγάλα επενδυτικά funds που εξειδικεύονται στον τομέα της υγείας στις ΗΠΑ δεν επένδυσε στη Theranos. Πολλοί εργαζόμενοι κατάλαβαν αμέσως τι συμβαίνει στην εταιρεία, πάρα πολλοί παραιτήθηκαν ή απολύθηκαν όταν εξέφρασαν αντιρρήσεις στη CEO τους, αλλά βεβαίως δεν μπορούσαν να αποκαλύψουν τι είχαν μάθει, δεμένοι από τις συμφωνίες εμπιστευτικότητας. Αλλά κορόιδεψε τόσο πολλούς ανθρώπους που αναρωτιέται κανείς: πώς γίνεται μερικές φορές ακόμα και οι άνθρωποι που έχουν συνηθίσει να έχουν συνέχεια δίκιο, να κάνουν τόσο μεγάλα λάθη;

Απάντηση το βιβλίο δεν δίνει, αλλά η τρομερή ιστορία της Theranos είναι ακόμα μια χρήσιμη υπενθύμιση ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν κουμπιά. Ακόμα και οι ισχυρότεροι άνθρωποι του κόσμου, οι πιο έμπειροι ή οι πιο επιτυχημένοι, μπορούν να εξαπατηθούν, αν κάποιος ξέρει να τους τα πατήσει. Από ό,τι φαίνεται, η Ελίζαμπεθ Χολμς ήξερε ακριβώς τι να πατήσει και πώς. Ακόμα και η απίθανα βαθιά φωνή της ψεύτικη ήταν. Επίτηδες την έκανε έτσι.