Χρ. Ζερεφός: Τις πυρκαγιές του 2023 θα τις θυμόμαστε για πάντα

Τη φετινή χρονιά θα την θυμόμαστε για πάντα, για τις πυρκαγιές και τους καύσωνες, όπως θυμόμαστε το 2007 και το 1987, καθώς έχουμε ακόμη ένα πολύ δύσκολο καλοκαίρι μπροστά μας και οι πιθανότητες να ξαναζήσουμε κι άλλες ισχυρές πυρκαγιές είναι πολύ μεγάλες, προειδοποιεί ο καθηγητής και γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός.

Μιλά για την πρωτοφανή ξηρασία, για την καύσιμη ύλη στα δάση μας που παραμένει εκεί, αλλά και για τον κίνδυνο ημι-ερημοποίησης που ήδη αντιμετωπίζουν οι Ανατολικές περιοχές της χώρας, το πλήγμα που θα υποστεί από την κλιματική κρίση ο ελληνικός τουρισμός και τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, όσο θα γίνεται πιο έντονο το σπιράλ υπερθέρμανσης του πλανήτη. Ενα συνολικό κόστος για την Ελλάδα, αν δεν ληφθούν μέτρα προσαρμογής, που ξεπερνά σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Ακαδημίας Αθηνών τα 700 δισ ευρώ μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα.

Οι ειδικοί μιλούν για ένα φετινό σπιράλ υπερθέρμανσης, το οποίο ειδικά στην Ελλάδα, είναι το χειρότερο εδώ και δεκαετίες. Ποια η γνώμη σας;

Το 2023 θα το θυμόμαστε για πάντα, όπως θυμόμαστε το 2007 και το 1987 για την ένταση των καυσώνων στην Ελλάδα. Όμως οι καύσωνες του 1987, όπου είχαμε 3.000 νεκρούς από θερμοπληξία, δεν είχαν ούτε την ίδια διάρκεια, ούτε την ίδια ένταση με τους σημερινούς. Το έτος 2023 λοιπόν θα το θυμόμαστε και θα το διδάσκουμε στους φοιτητές για τα προσεχή 10, 20 και 30 χρόνια.

Είναι η χρονιά που χάσαμε το μισό χειμώνα, δηλαδή το 50% των βροχών και των χιονοπτώσεων που έχουμε κανονικά στην Ελλάδα. Τα νερά, που υπό κανονικές συνθήκες, έχουμε στο εξάμηνο Οκτωβρίου – Μαρτίου, ήρθαν μόλις στο δίμηνο Φεβρουαρίου-Μαρτίου. Η έλλειψη αυτή σημαίνει πάρα πολλά για μια μεσογειακή χώρα. Η απώλεια του μισού νερού του χειμώνα μεταφράζεται σε μια χρονιά ξηρασίας. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε ένα άκρως επικίνδυνο για εκδήλωση πυρκαγιών καλοκαίρι.

ΓΙΩΤΑ ΛΟΤΣΑΡΗ/ EUROKINISSI

Η αιτία που ζει ακραίες πυρκαγιές η Μεσόγειος, δηλαδή οι Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα και Τουρκία και όχι η Βόρεια Ευρώπη είναι ότι εκεί είχαν φέτος βροχές, άρα υγρασία στο έδαφος. Στον αντίποδα, η ξηρασία στη Μεσόγειο είναι μεγαλύτερη από ποτέ, εκτός του γεγονότος ότι στη Β. Ευρώπη είναι πιο ανεπτυγμένες οι δομές, η πρόληψη, η διάνοιξη σωστών δρόμων για δασοπροστασία και η δασοπυρόσβεση.

Τα χειρότερα είναι πίσω μας ή έχουμε ακόμη ένα πολύ δύσκολο καλοκαίρι μπροστά μας;

Το μπουρλότο στην Ελλάδα άναψε. Δυστυχώς, θα ανάψει ξανά φέτος κάθε φορά που θα έχουμε ανέμους πολλών μποφόρ. Οι πιθανότητες να ξαναζήσουμε το φετινό καλοκαίρι κι άλλες ισχυρές πυρκαγιές είναι πολύ μεγάλες. Διότι η καύσιμη ύλη στα δάση μας είναι ακόμη εκεί. Δεν τα νοικοκυρέψαμε εγκαίρως. Ουδείς ενδιαφέρθηκε να τηρήσει τις προθεσμίες του νόμου για τον καθαρισμό τους, όπως επίσης και των αντίστοιχων δημοσίων χώρων, των οικοπέδων, αλλά και των ιδιωτικών κατοικιών.

Τα έχω ξαναπεί, αλλά χρειάζεται αλλαγή κουλτούρας και συμπεριφοράς από όλους. Απαιτείται μια εθνική πανστρατιά, να υποστηριχθεί ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα, όπου θα παρακολουθείται το κάθε τμήμα του δάσους και η υγρασία του, θα προστατεύεται με εγγειοβελτιωτικά έργα για να αντιμετωπίσουμε ανάλογης έκτασης ξηρασία, όπως η φετινή, που θα επαναληφθεί πολλές φορές στο μέλλον.

Και εννοείται ότι θα πρέπει να εφαρμόζεται ο νόμος για τον εμπρησμό, που θεωρείται πλέον κακούργημα και τιμωρείται με ποινή κάθειρξης. Είναι θέμα εφαρμογής επιτέλους του νόμου, ο οποίος δεν τηρείται. Εάν δεν ακολουθήσουμε τις υποδείξεις της συμφωνίας του Παρισιού, από το 2050 και έπειτα θα εισέλθουμε στο σημείο χωρίς επιστροφή, βιώνοντας περίπου ένα καύσωνα κάθε εβδομάδα.

Πώς θα είναι η ζωή στην Ελλάδα σε δέκα χρόνια από σήμερα κε. καθηγητά; Τι θα συμβεί με την γεωργία; 

Η Ελλάδα, χωρίς επιπλέον μέτρα οριστικής απαλλαγής από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2050 θα ακολουθήσει την τύχη όλων των χωρών της Αν. Μεσογείου. Δηλαδή οι ανατολικές περιοχές της χώρας μας κινδυνεύουν από ημι-ερημοποίηση. Είναι το στάδιο πριν την ερημοποίηση, μια κατάσταση κατά την οποία η υγρασία του εδάφους βρίσκεται κάτω του 10% και οδηγεί σε πολύ σημαντικές επιπτώσεις στις αγροτικές καλλιέργειες, αλλά και στον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών.

ΓΙΩΤΑ ΛΟΤΣΑΡΗ/ EUROKINISSI

Δεν θα γίνουμε Σαχάρα, θα γίνουμε κάτι ενδιάμεσο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει δυνατότητα με εξοικονόμηση των υπόγειων υδάτων, σωστή διαχείριση των συστημάτων άρδευσης, δηλαδή με ευφυείς μεθόδους γεωργίας, να αποφύγουμε τα χειρότερα και οι καλλιέργειες να μην υποστούν ανεπανόρθωτες ζημιές.

Έχουμε ήδη περιοχές στην Ελλάδα που βιώνουν καθεστώς ημι-ερημοποίησης;

Ασφαλώς. Ήδη, οι περιοχές από τον Θεσσαλικό κάμπο και κάτω είναι ημι- ερημοποιημένες. Αν συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε το περιβάλλον με τον ίδιο σημερινό ρυθμό, είναι βέβαιο ότι τα υπόγεια νερά θα κατέβουν ακόμη πιο βαθιά και άρα θα πρέπει τάχιστα να εφαρμοστούν μέθοδοι ευφυούς γεωργίας.

Το σύστημα ευφυούς γεωργίας είναι γνωστό εδώ και δεκαετίες, το χρησιμοποίησε το Ισράηλ, κατάφερε να πρασινίσει την έρημο και τώρα το μιμείται η Αίγυπτος, με αποτέλεσμα το Δέλτα του Νείλου να είναι καταπράσινο, όπως και εκατομμύρια στρέμματα κατά μήκος του δρόμου που οδηγεί από το Κάιρο στην Αλεξάνδρεια.

Τι πλήγμα θα υποστεί από την κλιματική κρίση ο ελληνικός τουρισμός;

Στην περίπτωση του τουρισμού θα δούμε τα επόμενα χρόνια επιμήκυνση της περιόδου προς τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο. Οι τουρίστες που δεν θα έρχονται τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της υπερθέρμανσης θα επιλέγουν τους φθινοπωρινούς μήνες. Είναι μονόδρομος η χρονική επέκταση του τουρισμού και οι αλλαγές στην κατανομή των τουριστών μέσα στην διάρκεια του έτους. Η τουριστική βιομηχανία αναγκαστικά θα προσαρμοστεί στις κλιματικές αλλαγές. Το τουριστικό μοντέλο της Αιγύπτου, όπου λόγω των ακραίων θερμοκρασιών, η περίοδος έχει επιμηκυνθεί, είναι αυτό που θα δούμε να αναπτύσσεται αναπόφευκτα και στην Ελλάδα.

Τι θα συμβεί με την υγεία των ανθρώπων στις πόλεις;

Οι πόλεις μας δεν είναι κατασκευασμένες για να ανταπεξέλθουν στην κλιματική κρίση. Οι δρόμοι δεν είναι προσανατολισμένοι προς τη διεύθυνση του ανέμου ώστε να κυκλοφορεί σωστά ο αέρας. Όσο θα γίνεται πιο έντονο το σπιράλ υπερθέρμανσης του πλανήτη, τόσο η τσιμεντοποίηση και η απουσία επαρκούς πρασίνου θα καθιστούν πιο δύσκολες τις συνθήκες διαβίωσης. Είναι προφανές ότι θα επιβαρύνεται η υγεία, ειδικά εκείνων των ομάδων που επηρεάζονται καθοριστικά από τα ακραία κύματα ζέστης.

Και μαζί τους θα αυξάνεται και το κόστος νοσηλείας για την οικονομία μας. Το συνολικό κόστος για την Ελλάδα από την ανθρωπογενή κλιματική κρίση, όσον αφορά την παραγωγικότητα, την υγεία, την γεωργία, υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει το δυσθεώρητο ποσό των 700 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, με βάση το αρνητικό σενάριο («business as usual»), δηλαδή αν δεν ληφθούν μέτρα προσαρμογής, σύμφωνα με μελέτη που έχει εκπονήσει η Ακαδημία Αθηνών, µε την υποστήριξη της Τράπεζας της Ελλάδος. Σε όλο τον πλανήτη, το κόστος από την κλιματική κρίση, εφόσον δεν κάνουμε όσα πρέπει, θα ξεπεράσει τα 130 τρισ δολάρια.

* Ο κ. Χρήστος Ζερεφός είναι καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών