Σε ηλικία 84 ετών έφυγε στις 10 Ιανουαρίου η Ακαδημαϊκός και διακεκριμένη Βυζαντινολόγος Χρύσα Μαλτέζου. Είχε γεννηθεί στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου το 1941 και διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα στο περίφημο Αβερώφειο Σχολείο της ιστορικής πόλης. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών με υποτροφία και χρημάτισε καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και στη συνέχεια στο Αθηνών, ενώ το 1998 εξελέγη από την Ακαδημία Αθηνών.
Διευθύντρια του Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας στο οποίο επιτέλεσε σημαντικό έργο με σειρά δημοσιευμάτων της ιδίας και υποτρόφων ή συνεργατών του μοναδικού αυτού, εκτός Ελλάδος, Ελληνικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος.
Advertisement
Ασχολήθηκε με το Ιστορικό Αρχείο Κυθήρων, το σημαντικό περιεχόμενο του οποίου με τα πολύτιμα έγγραφα από το 15ο αι και εντεύθεν εντόπισε και αξιοποίησε πρώτη. Το 1982 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για τη συμβολή της στη διάσωση και επιστημονική εκμετάλλευση αυτoύ του Ιστορικού Αρχείoυ. Είναι χαρακτηριστικό ότι σημαντικό μέρος των εργασιών της είχε σχέση με ιστορικά ντοκουμέντα που είχε εντοπίσει η ίδια στο Αρχείο και με αυτό τον τρόπο, όχι μόνο διεσώθη αυτό το πολύτιμο υλικό, αλλά έγιναν γνωστές άγνωστες μέχρι τότε πτυχές της κυθηραϊκής ιστορίας με τις οποίες ασχολήθηκαν στη συνέχεια δεκάδες ερευνητές και δημοσιεύθηκε μεγάλος αριθμός σημαντικών εργασιών.
Χρόνος σταθμός για το αρχείο Κυθήρων ήταν το 1972, όταν η Χρ. Μαλτέζου το επισκέφθηκε στα πλαίσια εργασιών του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Αυτή η έρευνα κατέληξε στον εντοπισμό της μεγάλης σημασίας του αρχειακού υλικού ή, όπως η ίδια έγραψε αργότερα στην ενδιαφέρουσα εργασία της ΒΕΝΕΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΑ ΚΥΘΗΡΑ, «…..είχε ως αποτέλεσμα την επισήμανση στο Κάστρο της Χώρας ενός από τα αξιολογότερα αρχεία της περιόδου της βενετοκρατίας στη χώρα μας». Και συνεχίζει: « Η αποστολή αυτή υπήρξε η απαρχή μιας πολύχρονης ερευνητικής περιπέτειας που με έδεσε με το νησί της Αφροδίτης και τις χωμένες βαθειά μέσα στο χρόνο ιστορικές του ρίζες. Όσοι έχουν πασχίσει για να μη χαθούν απ΄αυτόν τον τόπο οι μνήμες του παρελθόντος εύκολα αντιλαμβάνονται τις προσπάθειες που χρειάστηκε να καταβάλω για τη διασφάλιση και επιστημονική αξιοποίηση του ιστορικού υλικού, που ήταν ριγμένο στο δάπεδο, στο τζάκι και στην καλλίτερη περίπτωση σε σαρακοφαγωμένα ξύλινα ράφια».
Το 1997 έπειτα από προσπάθειες πολλών ετών από την Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών, κυκλοφόρησαν οι 3 τόμοι με μεγάλο μέρος των Ενετικών Απογραφών των Κυθήρων του 18ου αι. με επίβλεψη της Χρ. Μαλτέζου και την επιμέλεια τριών εκλεκτών συνεργατών της, μία μελέτη που έβαλε τις βάσεις για πολλές ακόμη εκδόσεις με βάση το υλικό του Αρχείου Κυθήρων. Το 2008 ένα ακόμη βιβλίο της με τίτλο «Τα Κύθηρα τον καιρό που κυριαρχούσαν οι Βενετοί» προσέφερε νέα σημαντικά στοιχεία στην τοπική ιστορία. Το 2013 κυκλοφόρησε τιμητικός τόμος από το Πανεπιστήμιο Αθηνών από 832 σελίδες με εργασίες πάνω στην ενότητα μελέτης της βενετοκρατίας και τον τίτλο: «Γαληνοτάτη. Τιμή στη Χρύσα Μαλτέζου».
Ασφαλώς, αυτά τα ελάχιστα δεν αποδίδουν ούτε κατ΄ ελάχιστον την τεράστια συμβολή της εκλιπούσης στην ιστορική έρευνα σχετικά με το νησί μας και το πόσα οφείλουν όσοι έχουν γνώση και σεβασμό στην ιστορική μνήμη, στις εργασίες της, αλλά και στο πλήθος των εργασιών των ερευνητών που ξεκίνησαν από τις προτροπές της. Έτσι, όσα και να γράψουμε εδώ λίγα θα είναι.
Κλείνουμε όμως με μία μεγάλη τιμή που επιφύλαξε στην εφημερίδα μας, όταν μάς ζήτησε τη δημοσίευση μίας εργασίας της για το νησί, την οποία μάς έστειλε στο τέλος του 2023. Δεν αντιληφθήκαμε τότε την αγωνία της, όταν, λόγω χώρου, καθυστέρησε λίγους μήνες η δημοσίευση για να γίνει τελικά στο φύλλο μας του Απριλίου 2024, κάτι που της έδωσε μεγάλη ευχαρίστηση. Τότε δεν γνωρίζαμε τίποτε για την υγεία της. Αργότερα καταλάβαμε….
Όσοι θέλουν να ξαναδιαβάσουν αυτήν την εργασία, τελευταία χρονικά συνεισφορά της στην τοπική μας ιστορία, μπορούν να την αναζητήσουν και στο διαδίκτυο με τον τίτλο: Η ζωή στα Κύθηρα τον 15ο αιώνα. Ήταν μία ανακοίνωση στο συνέδριο: Ιστορία και πολιτισμός των Κυθήρων 20-21 Σεπτεμβρίου 2019, Οργάνωση Υπ. Πολιτισμού, Δήμος Κυθήρων.
Ας είναι αιωνία η μνήμη της.
(Προδημοσίευση από το προσεχές φύλλο της έντυπης έκδοσης του Φεβρουαρίου 2025)
Kythira Online
