Δ. Βαγιανός (London School of Economics): Να τελειώνουμε με δασικούς χάρτες και αυθαίρετους οικισμούς στα δάση

Αντιμετωπίζουμε συχνά το περιβάλλον ως τροχοπέδη της ανάπτυξης. Καθυστερήσεις στην κατάρτιση δασικών χαρτών αλλά και ρυθμίσεις για υπάρχοντες αυθαίρετους οικισμούς, φανερώνουν αυτήν ακριβώς την αντίληψη, τονίζει στο Liberal εις εκ των συντακτών της έκθεσης Πισσαρίδη, Δημήτρης Βαγιανός, καθηγητής χρηματοοικονομικών του London School of Economics. Και φέρνει ως παράδειγμα το τι συμβαίνει σε Βρετανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ολλανδία, χώρες όπου τους ελέγχους για τη περιβαλλοντική νομοθεσία διεξάγει μια πανίσχυρη Ανεξάρτητη Αρχή για το Περιβάλλον, θεσμός που έχει προταθεί στην ελληνική κυβέρνηση από την επιτροπή Πισσαρίδη

Μιλά για το οικονομικό κόστος της κλιματικής κρίσης, εκτιμά ότι θα είναι πιο οδυνηρή για χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα, εξαιτίας των συνεπειών σε τουρισμό, γεωργία και ποιότητα ζωής, ενώ θεωρεί ότι οι από εδώ και πέρα κρατικές επιδοτήσεις, όπως αυτές που θα δοθούν μέσω Ταμείου Ανάκαμψης σε επενδύσεις νέας γενιάς, πρέπει να εστιάζουν σε όσες έχουν έντονο περιβαλλοντικό αποτύπωμα ή δημιουργούν ένα οικοσύστημα καινοτομίας, όχι όμως να βαφτίζονται όλες οι μεγάλες επενδύσεις «στρατηγικές».

Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη

– Στην προ ημερών συνέντευξη Τύπου ο πρωθυπουργός είπε ότι τα δεδομένα της κλιματικής κρίσης απαιτούν τολμηρές λύσεις. Ποιες κατά τη γνώμη σας πρέπει να είναι αυτές;

Πολλές από τις απαιτούμενες πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης έχουν διατυπωθεί στον δημόσιο διάλογο και συμπεριλαμβάνονται στην Έκθεση Πισσαρίδη και στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (Ελλάδα 2.0). Μεταξύ των πολιτικών αυτών είναι η αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος της χώρας ώστε να μειωθεί η ενεργειακή δαπάνη, η αντικατάσταση συμβατικών μεταφορικών μέσων με ηλεκτρικά, τα κίνητρα για έρευνα και επενδύσεις σε ΑΠΕ, τα κίνητρα για ανακύκλωση (και αντίστοιχα αντικίνητρα για χρήση διαφόρων ειδών πλαστικών), οι αναδασώσεις, κλπ. Οι πολιτικές αυτές θα πρέπει να τρέξουν γρήγορα.

– Τι θα προτείνατε; 

Παράλληλα θα πρέπει να επανεξεταστεί το πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος. Δυστυχώς, το περιβάλλον αντιμετωπίζεται συχνά από τις ελληνικές κυβερνήσεις ως μια τροχοπέδη για την ανάπτυξη. Οι καθυστερήσεις στην κατάρτιση των δασικών χαρτών και των περιβαλλοντικών μελετών για τις περιοχές Natura, καθώς και οι ρυθμίσεις που τακτοποιούν υπάρχοντες αυθαίρετους οικισμούς μέσα σε δάση και δίνουν κίνητρα για νέους (νόμιμους ή αυθαίρετους), φανερώνουν αυτήν ακριβώς την αντίληψη. Είναι μια αντίληψη αναχρονιστική δεδομένης της αυξημένης αξίας που δίνεται στο περιβάλλον διεθνώς αλλά και της σημασίας του φυσικού κεφαλαίου της χώρας για το ΑΕΠ της μέσω του τουρισμού και άλλων δραστηριοτήτων.

Μια κίνηση με υψηλό συμβολισμό προς αυτή την κατεύθυνση θα ήταν η θεσμοθέτηση Ανεξάρτητης Αρχής Περιβάλλοντος (η οποία έχει προταθεί στην Εκθεση Πισσαρίδη). Ανεξάρτητες Αρχές για το περιβάλλον, οι οποίες διεξάγουν ελέγχους για τη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία και επιβλέπουν την ποιότητα του περιβάλλοντος γενικότερα, υπάρχουν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Βρετανία, η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Ολλανδία.

Ακόμα και σε χώρες όπου οι έλεγχοι γίνονται από υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος, όπως η Γαλλία και η Πορτογαλία, οι υπηρεσίες έχουν σημαντικές αρμοδιότητες και λειτουργική ανεξαρτησία. Στην Ελλάδα υστερούμε πολύ στο θέμα αυτό, και δυστυχώς πηγαίνουμε προς τα πίσω, καθώς τόσο η προηγούμενη όσο και η παρούσα κυβέρνηση έχουν αποδυναμώσει την Επιθεώρηση Περιβάλλοντος (υπηρεσία του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας).

– Η επέλαση της κλιματικής αλλαγής έρχεται σε μια συγκυρία, όπου η Ελλάδα έχει να αξιοποιήσει περίπου 70 δισ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ. Την ίδια στιγμή αγορές, τράπεζες και επενδυτές στρέφονται όλο και περισσότερο σε επενδύσεις με δείκτες ESG, δηλαδή υψηλές επιδόσεις σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης. Τι πρέπει να συνδυάζουν οι επενδύσεις νέας γενιάς στην Ελλάδα;

Η έμφαση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα πριμοδοτήσει επενδύσεις σε νέα πεδία όπως την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, την ηλεκτροκίνηση, την κυκλική οικονομία, κλπ. Η αγορά θα βρει τις βέλτιστες λύσεις μέσα στα πλαίσια των κινήτρων και αναγκών που θα υπάρχουν.

Σημαντικό ρόλο στην κατεύθυνση αυτή θα έχουν τα κίνητρα που θα θεσπίσει η κυβέρνηση για επιδοτήσεις από τους ευρωπαϊκούς πόρους. Μια βασική οικονομική αρχή είναι ότι κρατικές επιδοτήσεις θα πρέπει να παρέχονται μόνο σε περιπτώσεις όπου η υλοποίηση των επενδυτικών σχεδίων μιας επιχείρησης έχει θετικές επιδράσεις για το σύνολο της οικονομίας, τις οποίες η επενδύουσα επιχείρηση αδυνατεί να καρπωθεί.

Για παράδειγμα, το να επιδοτείται μια επιχείρηση καινοτομίας η οποία συμβάλλει στη δημιουργία ενός οικοσυστήματος καινοτομίας είναι θεμιτό. Το να βαφτίζονται όμως άκριτα όλες οι μεγάλες επενδύσεις «στρατηγικές» και να λαμβάνουν (άμεση ή έμμεση) κρατική επιδότηση δεν είναι θεμιτό. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε τομείς όπου το περιβαλλοντικό αποτύπωμα μιας επένδυσης είναι αρνητικό.

– Ένα άλλο μεγάλο ερώτημα αφορά το κόστος για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Καθώς το παγκόσμιο χρέος βρίσκεται στα ύψη λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας, κάποιες έρευνες εκτιμούν ότι αυτό θα μεγαλώσει περαιτέρω τα επόμενα χρόνια από τις δαπάνες αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης και ότι κάποιες χώρες, όπως η Ιταλία, θα βρεθούν ενδεχομένως αντιμέτωπες με υποβαθμίσεις από τους οίκους ή μπορεί να αντιμετωπίσουν και κίνδυνο χρεοκοπίας. Ποια η γνώμη σας;

Είναι πράγματι σημαντικό πρόβλημα, κυρίως για πολλές φτωχές ή αναπτυσσόμενες χώρες που είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες στην κλιματική αλλαγή και έχουν χρέος σε «σκληρό» νόμισμα. Στην Ευρώπη η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να είναι πιο οδυνηρή για τις χώρες του νότου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, εξαιτίας των συνεπειών στον τουρισμό, στη γεωργία, αλλά και στην ποιότητα ζωής. Στο πλαίσιο αυτό η ορθή χρήση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης έχει ιδιαίτερη σημασία.