Δημοκρατία του Σαλό

Στην πρώτη σκηνή βλέπουμε δύο άνδρες, πολύ σίγουρους για τον εαυτό τους να έχουν στριμώξει το ανθρώπινο θήραμά τους. Δεν το αφήνουν να μιλήσει, το προσβάλλουν, το χλευάζουν, του κουνάνε επιθετικά το δάχτυλο – με οργίλες χειρονομίες που υπαινίσσονται λαχτάρα βίας. Η λαχτάρα για πραγματική βία εκδηλώνεται μάλιστα ρητώς όταν ο ένας από τους εξουσιαστές λέει στον υποτελή ότι θα μείνει μόνος του με τον λαό του απέναντι στον πολύ ισχυρότερο εισβολέα «και δεν νομίζω ότι θα είναι ωραία». Σαρδόνιο χαμόγελο. «I don’t think it’s going to be pretty». Χαχα. Θα σας λιανίσουν. Θα σας πετσοκόψουν. Χαχα.

Το τελετουργικό της υποταγής εκτυλίσσεται βεβαίως μπροστά στις κάμερες. Η απόλαυση που αντλεί αυτός που εξευτελίζει πολλαπλασιάζεται, όταν, εκτός από το βλέμμα του εξευτελιζόμενου, νιώθει πάνω του και τα περιδεή βλέμματα των άλλων.

Advertisement

Η σκηνή στο Οβάλ Γραφείο λαμβάνει το αληθινό της νόημα με το παραπληρωματικό σκηνικό που ακολούθησε λίγες ημέρες μετά στο Κογκρέσο. Επί πάνω από μιάμιση ώρα ο εξουσιαστής εγκωμιάζει τον εαυτό του, εξιστορώντας επινοημένους άθλους και μελλοντικές κατακτήσεις, πυροβολώντας το ακροατήριό του με φτηνούς σαρκασμούς για τους αντιπάλους και αυτοκολακευτικά καλαμπούρια. Από κάτω, στα έδρανα, οι πιστοί του –νομοθέτες τους οποίους έχει ευνουχίσει θεσμικά κυβερνώντας μόνος με διατάγματα– σηκώνονται όρθιοι και ζητωκραυγάζουν. «Ο Θεός με έσωσε για να κάνω την Αμερική μεγάλη ξανά», τους λέει. Ξανασηκώνονται. Ξαναζητωκραυγάζουν. Κανείς τους δεν τρομάζει από το γεγονός ότι ο αιρετός πρόεδρος εμφανίζεται στα σοβαρά μπροστά τους ως ελέω Θεού μονάρχης. Κανείς τους δεν δείχνει να συναισθάνεται τη γελοιότητα.

Η δική τους υποταγή, παρότι οικειοθελής, δεν είναι λιγότερο αλγεινή από την υποταγή του Ζελένσκι. Πολλοί αναζητούν την «ιδεολογία» και τη «στρατηγική» πίσω από ένα καθεστώς το οποίο κυβερνά ένας νταής που νομίζει τον εαυτό του θεόσταλτο. Στο πρόσωπό του ούτε ιδεολογία μπορεί να διακρίνει κανείς, ούτε στρατηγική. Μόνο την ωμή ορμή για κυριαρχία. Για καθολική κυριαρχία επί παντός: Στις θάλασσες και στα βουνά που αναβαπτίζει («Gulf of America», «Mount McKinley»)· στο έδαφος που θέλει να κατακτήσει, αλλά και στο υπέδαφος που θέλει να «τρυπήσει» ή να υποθηκεύσει. Ομως, η ακράτητη επιθυμία για εξουσία κατευθύνεται κυρίως προς τα άλλα ανθρώπινα όντα – σε όσους θέλει να απολύσει, να απελάσει, να εκμεταλλευτεί, ή να ταπεινώσει.

Η μόνη εδραία «ιδεολογία» αυτού του προσωποπαγούς καθεστώτος είναι ο σαδισμός: Η άγρια χαρά που αισθάνεται ο αρχηγός καθώς μετατρέπει τον ανθρώπινο περίγυρό του σε επικράτεια υπηκόων που είτε γονατίζουν λατρευτικά, είτε συνθηκολογούν στανικά, είτε σιωπούν από φόβο. Ακόμη κι εκείνοι που αφρίζουν από μίσος εναντίον του, επιβεβαιώνουν στα μάτια του την ισχύ του.

Η συμβολική δήλωση της ταυτότητας αυτού του καθεστώτος είναι το αλυσοπρίονο που υψώνεται στον αέρα σαν φονικός φαλλός. Η μετάβαση από την επικράτεια των συμβόλων, στα πραγματικά αλυσοπρίονα είναι θέμα χρόνου.

Δυσπιστίες

Μετά την αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα η Βουλή είχε γίνει βαρετή. Ο πρώην πρωθυπουργός εγγυόταν πάντα ένα θέατρο μονομαχίας με τον Μητσοτάκη, το οποίο κράτησε περίπου επτά χρόνια – όσο οι δυο τους πρωταγωνιστούσαν μαζί στην κοινοβουλευτική σκηνή. Η συζήτηση για τα Τέμπη έσπασε κάπως την κοινοβουλευτική ανία μετά το 2023, αλλά όχι επειδή αποκαταστάθηκε το σκηνικό ισοζύγιο. Στη Βουλή την προσοχή τραβούν μόνο οι εξάρσεις της γαλαρίας. Το ύφος της αντιπολίτευσης, που μονοπωλείται από τις ανακριτικές λεπτομέρειες του δυστυχήματος, είναι το ύφος της Ζωής. Γι’ αυτό και η κυβέρνηση είδε μια ευκαιρία στη δυσπιστία: Αντί να είναι μόνη της κάτω από τον προβολέα, αντιμέτωπη μόνο με τις πράξεις της, τη βόλεψε να είναι αντιμέτωπη με το ερώτημα που εγείρει κάθε δυσπιστία: Τι θα συνέβαινε αν τελεσφορούσε η μομφή; Ποιος από αυτούς που την επέσπευσαν μπορεί να περιγράψει μια επόμενη –μετά τον Μητσοτάκη– ημέρα; Η κυβέρνηση εξακολουθεί έτσι να βασίζεται στον κορμό των νοικοκυραίων. Εξακολουθεί να βασίζεται, όχι πια στην εμπιστοσύνη τους για την ίδια, αλλά στην υπέρτερη δυσπιστία τους για τους άλλους. Κυβερνά, θεωρώντας δεδομένους τους φοβισμένους.