«Είδα χωριά που δεν μπορούν να κατοικηθούν ξανά»

Το μεσημέρι της 20ής Μαΐου, δύο Eλληνες διπλωμάτες, ο ειδικός απεσταλμένος της Αθήνας στον πόλεμο της Ουκρανίας, Σπύρος Λαμπρίδης, και ο γενικός πρόξενος στην Οδησσό, Δημήτρης Δόχτσης, γευμάτιζαν σε παραλιακό εστιατόριο της Οδησσού.

Το κατάστημα ήταν ασφυκτικά γεμάτο με τους θαμώνες να απολαμβάνουν το φαγητό τους, όταν κάποια στιγμή ήχησαν οι σειρήνες, που ειδοποιούσαν για επερχόμενο ρωσικό πυραυλικό χτύπημα. Κανονικά όσοι ήταν εκεί θα έπρεπε να παρατήσουν πιάτα και μαχαιροπίρουνα, τρέχοντας στην έξοδο προς αναζήτηση προστασίας σε κάποιο καταφύγιο. Δεν έγινε αυτό. Οι πελάτες αντί να πανικοβληθούν, έριξαν μια ματιά στα κινητά τους και συνέχισαν αμέριμνοι να πίνουν την μπίρα τους.

Advertisement

«Oλοι οι Ουκρανοί στις εμπόλεμες περιοχές, ακόμα και στο Κίεβο, είναι εφοδιασμένοι στα κινητά τους με μια εφαρμογή, κάτι σαν το δικό μας 112, η οποία ειδοποιεί τον κάτοχο ότι εντός πέντε λεπτών η περιοχή όπου βρίσκεται θα δεχθεί επίθεση. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της απειλής, αν δηλαδή είναι πύραυλος, drone, ρουκέτα ή βλήμα πυροβολικού, ο δέκτης του μηνύματος παίρνει και εντολές για το τι πρέπει να κάνει: να τρέξει στο κοντινότερο καταφύγιο, να αναζητήσει μια στοιχειώδη προστασία π.χ. πίσω από έναν τοίχο, ή και να αδιαφορήσει σε περίπτωση που η αεράμυνα κρίνει ότι το αντικείμενο δεν συνιστά σοβαρό κίνδυνο», αφηγείται ο Σπύρος Λαμπρίδης.

«Εν προκειμένω ήταν μάλλον κάποιο drone που πέρασε τον εναέριο χώρο αλλά κρίθηκε ότι δεν έχει μεγάλο βεληνεκές και ισχύ ή αναχαιτίστηκε, οπότε δεν συνιστούσε απειλή», συνεχίζει και προσθέτει: «Βεβαίως δεν είναι ειδυλλιακά τα πράγματα, γιατί στη μέση της νύχτας σκάνε βόμβες που σκοτώνουν αμάχους. Με τον πρωθυπουργό, για παράδειγμα, πήγαμε στην Οδησσό σ’ ένα κτίριο για να καταθέσει στεφάνι, και στη διπλανή οικοδομή πριν από τρεις μέρες είχαν ρίξει πύραυλο οι Ρώσοι σκοτώνοντας δώδεκα αμάχους εκ των οποίων πέντε ήταν παιδάκια.

Στη Χερσώνα, στο Χάρκοβο, στο Μικολάεφ, στις περιοχές κοντά στα μέτωπα, ακόμα και στα ενδότερα η εφαρμογή στο κινητό είναι απαραίτητη, γιατί αλλιώς κάθε δέκα λεπτά πρέπει να τρέχεις στο καταφύγιο. Στην Οδησσό τις τρεις μέρες που έμεινα ο συναγερμός πρέπει να χτύπησε πάνω από είκοσι φορές. Το ηθικό, ωστόσο, του πληθυσμού είναι σε γενικές γραμμές υψηλό, τόσο όσο μπορεί να είναι σε μια χώρα που μπαίνει στον τρίτο χρόνο πολέμου με έναν πολύ πιο ισχυρό αντίπαλο».

Πρέσβης εκ προσωπικοτήτων, πλέον, με πολυετή προϋπηρεσία ως εκπρόσωπος της Ελλάδας στο συμβούλιο αντιπροσώπων του ΝΑΤΟ, και εμπειρία σε άλλα διπλωματικά πόστα, ο κ. Λαμπρίδης είναι από τον Σεπτέμβριο του 2023 ειδικός απεσταλμένος της ελληνικής κυβέρνησης για τρία χρόνια στον πόλεμο στην Ουκρανία. Με αυτή την ιδιότητα ταξιδεύει συχνά στην εμπόλεμη χώρα, όπου συναντάται με υψηλόβαθμους αξιωματούχους, ανάμεσά τους στενοί συνεργάτες του προέδρου Ζελένσκι, επισκέπτεται τα μέτωπα, μεταφέρει στην Αθήνα άμεση εικόνα για τις ανάγκες βοήθειας των Ουκρανών σε όλα τα επίπεδα, και φυσικά έχει το βλέμμα στραμμένο και στην αποδεκατισμένη ελληνική ομογένεια στον ουκρανικό Νότο, απ’ όπου τα μηνύματα καταφθάνουν ανησυχητικά, ειδικά από τη Μαριούπολη.

«Ειδικούς απεσταλμένους έχουν όλες οι χώρες που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο εμπλέκονται στην ουκρανική κρίση. Ο ρόλος μου είναι αυτός του συντονιστή και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστώ τον ρόλο της πρεσβείας και του προξενείου. Επισκέπτομαι τη χώρα όταν έχω κάτι να συζητήσω μαζί τους, γιατί οι άνθρωποι έχουν το πρόβλημά τους, τον πόλεμο στα “χέρια” τους. Το τελευταίο που θέλουν, είναι να δέχονται ανθρώπους που περιφέρονται γύρω και να λένε απλώς αοριστολογίες. Γι’ αυτό όταν πηγαίνω έχω κάτι πολύ συγκεκριμένο να προτείνω ή να αποκομίσω και κάτι να βοηθήσω στην πράξη».

Oλοι οι Ουκρανοί στις εμπόλεμες περιοχές, ακόμα και στο Κίεβο, είναι εφοδιασμένοι στα κινητά τους με μια εφαρμογή, κάτι σαν το δικό μας 112, η οποία ειδοποιεί τον κάτοχο ότι εντός πέντε λεπτών η περιοχή όπου βρίσκεται θα δεχθεί επίθεση. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της απειλής, αν δηλαδή είναι πύραυλος, drone, ρουκέτα ή βλήμα πυροβολικού, ο δέκτης του μηνύματος παίρνει και εντολές για το τι πρέπει να κάνει: να τρέξει στο κοντινότερο καταφύγιο, να αναζητήσει μια στοιχειώδη προστασία ή και να αδιαφορήσει σε περίπτωση που η αεράμυνα κρίνει ότι το αντικείμενο δεν συνιστά σοβαρό κίνδυνο.

Ο Ελληνας διπλωμάτης μεταφέρει στην «Κ» κάποιες από τις εικόνες που αντίκρισε στα μέτωπα που επισκέφθηκε, το κλίμα στον πληθυσμό. «Τελευταία φορά πήγα στη Χερσώνα και στο Μικολάεφ, που απέχουν τρία χιλιόμετρα από τις ρωσικές γραμμές. Είδαμε τον επικεφαλής της στρατιωτικής διοίκησης και τον δήμαρχο, μας ενημέρωσαν για τα προβλήματα και μας εξέθεσαν τους προβληματισμούς τους γύρω από την κατάσταση».

Εισπράττει, όπου πηγαίνει, κλίμα ηττοπάθειας, όπως μεταδίδεται; «Διαπίστωσα γενικά μια ψύχραιμη αντιμετώπιση, σε αντίθεση με τα όσα κατά καιρούς διοχετεύονται στα ΜΜΕ, από τα οποία πολλά είναι fake news εκπορευόμενα από ύποπτα κέντρα και αναπαραγόμενα από γνωστές πηγές της άλλης πλευράς, τη Ρωσία δηλαδή. Δεν υπάρχει στον κόσμο και στον στρατό πανικός, ούτε αίσθηση ότι τα παρατάμε, φεύγουμε, χάνουμε. Η Χερσώνα φέρει ξεκάθαρα τα τραύματα από τη σύντομη κατοχή της από τους Ρώσους, αλλά και από τις μάχες που έγιναν στην περιοχή. Υπάρχουν χωριά εντελώς κατεστραμμένα από αρματομαχίες και πυρά πυροβολικού και δεν νομίζω πως μπορούν να ξανακατοικηθούν.

Eνα τμήμα του άμαχου πληθυσμού στην πρώτη γραμμή έχει φύγει. Τα πράγματα, ωστόσο, έδειχναν να κυλούν σε μια εύθραυστη ισορροπία και δεν θα έλεγα ότι συμφωνώ με αυτούς που λένε ότι οι Ουκρανοί υποχωρούν πανικόβλητοι, οι Ουκρανοί ξέρουν να πολεμούν».

Οι πληροφορίες που φτάνουν στον κ. Λαμπρίδη αλλά και στις διπλωματικές μας αρχές για την τύχη της ελληνικής ομογένειας στις εμπόλεμες ζώνες, δεν είναι καθησυχαστικές. «Δυστυχώς, φαίνεται ότι στην περιοχή που είναι υπό ρωσικό έλεγχο η ελληνική κοινότητα δεν περνάει εύκολα, όπως εξάλλου και όλος ο πληθυσμός εκεί. Εξαναγκάζονται να πάρουν ρωσικά διαβατήρια, τα παιδιά τους τα επιστρατεύουν και τα στέλνουν στον πόλεμο πολύ γρήγορα, παρακάμπτοντας την πάγια διαδικασία του ρωσικού στρατού που παίρνει κάποιους μήνες μέχρις ότου εκπαιδευτεί ένας νεοσύλλεκτος. Εχουμε ακούσει περιπτώσεις κατά τις οποίες σε δύο εβδομάδες τους έντυσαν και τους έστειλαν κατευθείαν στο μέτωπο. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου ευχάριστα. Στην περιοχή της Οδησσού, η οποία δέχεται σχεδόν καθημερινά επιθέσεις με drones, πυραύλους, αεροσκάφη, επίσης ένα σημαντικό ποσοστό Ελλήνων έχει αποχωρήσει. Προσπαθούμε να τους κρατάμε όλο και πιο κοντά στην Ελλάδα, κάθε φορά που πηγαίνουμε.

Πρόσφατα έκαναν στο Κίεβο μια συνάντηση, “παναΐρ” το λένε εκεί, Ελληνες απ’ όλη την Ουκρανία. Ηταν πολύ εντυπωσιακό. Κατέφθασαν εκατοντάδες, έκαναν τα έθιμα, τους χορούς, τραγούδια, φαγητά, έβγαλαν λόγους. Προσπαθούν οι άνθρωποι μέσα σε αυτές τις συνθήκες να μη χάσουν αυτό που είχαν, μια κανονική ζωή δηλαδή, ανάμεσα στους Ουκρανούς, ήταν φιλήσυχοι άνθρωποι».

Τον ρωτώ αν ξέρουμε πόσοι πάνω-κάτω έχουν απομείνει. «Δυστυχώς όχι ακριβώς, αλλά υπολογίζουμε ότι στην Οδησσό είναι αρκετές δεκάδες, ίσως και λίγες εκατοντάδες. Στη Μαριούπολη είναι οπωσδήποτε περισσότεροι, αλλά από εκεί δεν μπορούμε να έχουμε στοιχεία από κάποια αρχή. Προσπαθούμε να μάθουμε από φίλους, συγγενείς, από τον συνήγορο του πολίτη στην Ουκρανία που είναι και ελληνικής καταγωγής και τον συναντώ συχνά. Μας υποσχέθηκε πως ό,τι στοιχεία συγκεντρώνει μέσα από δίκτυα για το τι συμβαίνει θα μας τα παρέχει».

Η Μαριούπολη

Εικόνα ειδικά για τη Μαριούπολη και τι απέγιναν μετά την ισοπέδωσή της από τους Ρώσους οι ομογενείς μας, υπάρχει; «Ξέρουμε ότι έχει καταληφθεί και λεηλατηθεί το προξενείο μας, γνωρίζουμε ότι έχει τοποθετηθεί στην πρόσοψη μια ταμπέλα που λέει ότι το παρόν κτίριο ανήκει στη ρωσική δημοκρατία του Αζόφ ή κάτι τέτοιο. Δυστυχώς δεν έχουμε ούτε επίσημο ούτε ανεπίσημο δίαυλο επικοινωνίας, ήταν αρκετοί πάντως αυτοί που διέφυγαν με περιπετειώδη τρόπο. Και πρέπει να πω εδώ ότι χρειάζονται πολλά εύσημα για τον νέο τότε πρόξενο Μανόλη Ανδρουλάκη που είχε την τύχη να μιλάει ρωσικά και μπόρεσε να συνεννοηθεί καλύτερα και να φυγαδεύσει πολλούς Ελληνες. Εκανε κομβόι και με εγγύηση των παρατηρητών του ΟΑΣΕ, τους οποίους επίσης έβγαλε ο Ανδρουλάκης αργότερα από την περιοχή – τι εγγύηση μπορούσαν να σου δώσουν αυτοί εκείνες τις ώρες θα μου πεις; Πέρασαν από διάφορα επικίνδυνα μπλόκα, ευτυχώς δίχως απώλειες, με κάποιες φραστικές επιθέσεις στα σημεία ελέγχου. Κατάφεραν κάποια στιγμή να περάσουν τον Δνείπερο και να φτάσουν στην Οδησσό – από εκεί και πέρα τα πράγματα ήταν εύκολα. Με αυτόν τον τρόπο έσωσε εκατοντάδες ανθρώπους».

Βοήθεια με παλιούς μετασχηματιστές

Η Ελλάδα στέλνει όπλα στην Ουκρανία; «Δεν έχω πλήρη εικόνα για το τι κάνει το υπουργείο Αμυνας. Ξέρω αυτό που ξέρουν οι πάντες, ότι δηλαδή έχουμε στείλει οπλισμό, κυρίως από το παλαιό σοβιετικό οπλοστάσιο που εμείς δεν χρειαζόμαστε, ενώ οι άλλοι τα έχουν απόλυτη ανάγκη, και τα αντικαθιστούμε από καινούργια συστήματα. Με τη λογική αυτή έχω την εντύπωση ότι θα συνεχίσουμε να κάνουμε τα ίδια πράγματα, αρκεί να μην επιβαρύνουμε τον προϋπολογισμό μας, που δεν είναι και ατέλειωτος. Ασφαλώς και βοηθάμε λοιπόν».

Τι άλλη βοήθεια δίνουμε; «Εχουμε στείλει ιατροφαρμακευτικό υλικό, τρόφιμα και άλλα υλικά και τον τελευταίο καιρό προσπαθώ απεγνωσμένα να βρούμε ό,τι περίσσευμα υπάρχει στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής από τα εργοστάσιά μας, από τον ΔΕΔΔΗΕ, που αλλάζουν σιγά σιγά εξοπλισμό και περνάμε σε πράσινες μορφές ενέργειας, ώστε να δώσουμε γεννήτριες και μετασχηματιστές που τα χρειάζονται απεγνωσμένα, γιατί οι Ρώσοι χτυπούν συστηματικά τα ενεργειακά τους δίκτυα. Ηδη o ΔΕΔΔΗΕ μάς έστειλε τέσσερις τεράστιους μετασχηματιστές, αλλά είμαστε σε επαφή και για γεννήτριες με τα διάφορα ατμοηλεκτρικά εργοστάσια που έχουμε και τα οποία σιγά σιγά σε εμάς αλλάζουν μορφή, ενώ αυτοί τα χρειάζονται, τα χρησιμοποιούν ακόμα. Τους έχουμε φέρει σε απευθείας επαφή να δουν τι υλικό χρειάζονται και να το φορτώσουν για να το μεταφέρουν».
Λέγονται διάφορα στη Δύση περί αποδυναμωμένου στο εσωτερικό Ζελένσκι. «Πρέπει να σας πω ότι παρ’ όλες τις δύσκολες καταστάσεις στις συνθήκες πολέμου που βιώνει αυτή η χώρα, τα περισσότερα ινστιτούτα που κάνουν μετρήσεις λειτουργούν ελεύθερα. Η τελευταία δημοσκόπηση έδειξε ότι η δημοτικότητα του Ζελένσκι δεν έχει πέσει καθόλου, παρότι είναι αρκετά χρόνια στην εξουσία. Στον κόσμο υπάρχει γενικευμένη η πεποίθηση ότι ο Ζελένσκι έχει πάρει τον σταυρό στον ώμο και πορεύεται όσο καλύτερα μπορεί. Η ουκρανική κοινωνία είναι φιλελεύθερη σε αυτά τα θέματα. Προφανώς και υπάρχουν φωνές για διαφθορά και ανικανότητα κάποιων συνεργατών του. Η γενική εικόνα δεν είναι ότι κάνει έναν πόλεμο ενάντια στη θέληση του λαού».