Τα διάσημα θραύσματα με τα γρανάζια του Μηχανισμού.

Ενα εκπληκτικό βιβλίο για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, στα ελληνικά

Μαργαρίτα Πουρνάρα

την Ιούν 25, 2022

Η συγκυρία δεν θα μπορούσε να είναι καλύτερη: στον δροσερό κήπο του Εθνικού Αστεροσκοπείου, στο Θησείο, την ώρα του σούρουπου της πιο μεγάλης ημέρας του χρόνου, μια εκλεκτή επιστημονική συντροφιά με προεξάρχοντα τον Αλεξάντερ Τζόουνς, ιστορικό των επιστημών, ειδικευμένο στην αρχαία ελληνική αστρονομία, μίλησαν για τον γοητευτικό –αλλά όχι πια μυστηριώδη– Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Ο λόγος που το εκπληκτικό αυτό αντικείμενο δεν αντιμετωπίζεται πλέον ως «εξωγήινης ευφυΐας τεχνούργημα», όπως διατυμπάνιζαν συνωμοσιολόγοι, είναι ότι μια ολόκληρη ομάδα Ελλήνων και ξένων επιστημόνων από διάφορες ειδικότητες το μελετούν συστηματικά από το 2005. Μέσα σε αυτά τα 17 χρόνια έχουμε μάθει τόσο πολλά για το λεγόμενο «τάμπλετ» της αρχαιότητας, που σταμάτησε πια να θεωρείται κάτι ασύνδετο ως προς τις μέχρι τότε επιστημονικές κατακτήσεις των αρχαίων Ελλήνων.

Ολες αυτές οι γνώσεις έχουν ενσωματωθεί εύληπτα στο βιβλίο του Τζόουνς «Ενας φορητός κόσμος», που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Γραμμένο σαν μυθιστόρημα, ξεκινώντας από τους Συμιακούς σφουγγαράδες που εντόπισαν το ναυάγιο το 1900 και φθάνοντας στη σύγχρονη μελέτη του παράξενου σπαράγματος με γρανάζια που ανασύρθηκαν από τον βυθό, ο συγγραφέας μάς πλοηγεί με μαεστρία σε ένα πέλαγος πληροφοριών. Με βάση τις μαρτυρίες από τις αρχαίες πηγές αλλά και τις πρόσφατες ανακαλύψεις μετά την τομογραφία του εσωτερικού του μηχανισμού από την ομάδα, αντιλαμβανόμαστε ότι ο μηχανισμός αποτελεί την εξέλιξη απλούστερων μεθόδων, που ήταν γνωστές στους Ελληνες, είτε γιατί τις κληρονόμησαν είτε γιατί τις επινόησαν και τις εξέλιξαν.

Ενα εκπληκτικό βιβλίο για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, στα ελληνικά-1 — Ο Αλεξάντερ Τζόουνς ποζάρει με το βιβλίο του για την «Κ».

Με τη συστηματική αυτή απάντηση πολλών ερωτημάτων, ο Τζόουνς καταφέρνει να βάλει στην άκρη αρκετές λανθασμένες θεωρίες και να δώσει τεκμηριωμένες απαντήσεις για την ελληνιστική οικουμένη στην οποία γεννήθηκε ο μηχανισμός, να μας δώσει να καταλάβουμε ποιος και γιατί μπορεί να τον κατασκεύασε και κυρίως, σε ποιον χρήστη μπορούσε να χρησιμεύσει. Μέχρι σήμερα είναι το καλύτερο βιβλίο που έχει γραφτεί διεθνώς για το θέμα και χάρη στην προσπάθεια όλης της ομάδας –η βραδιά ήταν αφιερωμένη στη μνήμη του αείμνηστου αστροφυσικού Γιάννη Σειραδάκη, που «έφυγε» πριν από δύο χρόνια– ξαναγράφτηκε και η ιστορία της επιστήμης, ώστε να συμπεριλαμβάνει πια αυτό το μικρό θαύμα που διασώθηκε από τη λήθη. Σήμερα πια, ξέρουμε ότι ο μηχανισμός είναι ένας υπολογιστής με πολύπλοκο σύστημα γραναζιών και ταυτόχρονα ένα γεωκεντρικό πλανητάριο, αναπαριστώντας τις μη ομαλές κινήσεις που κάνουν στον ζωδιακό κύκλο ο ήλιος, η σελήνη και οι πέντε γνωστοί κατά την αρχαιότητα πλανήτες.

Ενα εκπληκτικό βιβλίο για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, στα ελληνικά-2 — Μια ανακατασκευή του γοητευτικού αρχαίου αντικειμένου.

Για την έκδοση και τη σημασία της μίλησαν, εκτός από τον ίδιο τον συγγραφέα, ο –εκπληκτικός, όπως πάντα, ρήτορας– Θεοδόσης Τάσιος, ο Θύμιος Νικολαΐδης, ομότιμος διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών και στο Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών, η Αναστασία Γκαδόλου, προϊσταμένη Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στο ΥΠΠΟ, και ο ιστορικός των επιστημών Γιάννης Μπιτσάκης, επιστημονικός υπεύθυνος της έκδοσης και μέλος της ομάδας έρευνας του Μηχανισμού. Η βραδιά έκλεισε με το «Σονέτο των Αντικυθήρων», σε απαγγελία της Εύης Παπαδοπούλου, με τον Νίκο Ξανθούλη να συνοδεύει με ανακατασκευασμένη αρχαία λύρα.

Πηγή Καθημερινή