Ενας υπερσταθμός στο «νησί της επιστήμης»

Είναι μια προσπάθεια που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια. Η ιδέα ήταν τολμηρή. Να στηθεί ένας υπερσταθμός παρατηρήσεων για την κλιματική αλλαγή και την ατμόσφαιρα στο μικρό νησί των Αντικυθήρων. Ενας σταθμός που θα καλύπτει όλη τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και θα μπορεί να συνδεθεί με το ευρωπαϊκό και παγκόσμιο δίκτυο παρατηρήσεων, παρέχοντας εξαιρετικά πολύτιμα δεδομένα σε επιστήμονες, φορείς, στο κοινωνικό σύνολο. Το νησί, σε μεγάλο βαθμό γνωστό στην επιστημονική κοινότητα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων και την κατάδυση στη γνώση της αρχαιότητας, μπορεί τώρα να γίνει επίκεντρο ενδιαφέροντος για τη νέα γνώση που αφορά το παρόν και το μέλλον.

Σήμερα, στο ιστορικό κτίριο Σίνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, στον λόφο των Νυμφών στο Θησείο, θα πραγματοποιηθεί η τελετή υπογραφής των συμβολαίων χρηματοδότησης του Παρατηρητηρίου Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής (ΠΑΓΓΑΙΑ) στα Αντικύθηρα από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και το ελληνικό Δημόσιο. «Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έργο, μεγάλης κλίμακας. Η χρηματοδότηση που θα λάβει το ΠΑΓΓΑΙΑ είναι 22 εκατ. ευρώ, το 75% από την ΕΤΕ και το 25% από το ελληνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Απ’ αυτά, τα 16 εκατ. ευρώ θα αξιοποιηθούν για την αγορά οργάνων τεχνολογίας αιχμής, ενώ το υπόλοιπο ποσό για την ολοκλήρωση των κτιριακών εγκαταστάσεων και των υποδομών», λέει στην «Κ» ο καθ. Μανώλης Πλειώνης, διευθυντής και πρόεδρος Δ.Σ. ΕΑΑ. Στόχος, με ορίζοντα πενταετίας, να αποτελέσει μια ολοκληρωμένη ερευνητική υποδομή, στο πλαίσιο που ορίζουν τα πρότυπα αντίστοιχων ευρωπαϊκών υπερσταθμών.

«Το Παρατηρητήριο στα Αντικύθηρα θα είναι ένας κεντρικός σταθμός αναφοράς για την παρακολούθηση κλιματικών, ατμοσφαιρικών και γεωφυσικών παραμέτρων. Θα συλλέγει δεδομένα για την κατώτερη και ανώτερη ατμόσφαιρα, για την επιφάνεια, το υπέδαφος και τον θαλάσσιο βυθό, ενώ θα έχει και σεισμική διάσταση. Θα παρέχει πιστοποιημένα δεδομένα στην πολιτεία αλλά και στους επιστήμονες για να βελτιώσουν τα κλιματικά μοντέλα πρόγνωσης για την περιοχή μας, έτσι ώστε να συμβάλλουμε στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της. Ας μην ξεχνούμε πως η ΝΑ Μεσόγειος αποτελεί ένα hotspot της κλιματικής αλλαγής, είναι από τις περιοχές που θα δοκιμαστούν ιδιαίτερα», σημειώνει ο κ. Πλειώνης.

«Σταυροδρόμι»

Το ΠΑΓΓΑΙΑ θα έρθει να καλύψει σημαντικά επιστημονικά κενά, τόσο για τον ελλαδικό χώρο όσο και για την ευρύτερη περιοχή. Η επιλογή των Αντικυθήρων δεν ήταν τυχαία, καθώς το γεωγραφικό σημείο είναι «σταυροδρόμι» φαινομένων και είναι μακριά από αστικές ή άλλες επιδράσεις, επιτρέποντας μετρήσεις υποβάθρου.

Δηλαδή, για παράδειγμα, εκεί μπορούν να υπολογιστούν οι συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων φυσικής προέλευσης, που χαρακτηρίζουν την ευρύτερη περιοχή μας, έτσι ώστε να εκτιμηθεί καλύτερα η επιβάρυνση της αστικής ρύπανσης. Ανάλογα και για τις συγκεντρώσεις και εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

«Το ΠΑΓΓΑΙΑ θα λειτουργεί σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές του Συστήματος Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (GAW/WMO). Θα είναι κέντρο διακρίβωσης και βαθμονόμησης δορυφορικών δεδομένων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Ηδη, με την πιλοτική λειτουργία του, έχει συμπεριληφθεί στο διεθνές δίκτυο ΑΕΡΟΝΕΤ της NASA», αναφέρει ο κ. Πλειώνης. «Στόχος μας είναι να κάνουμε τα Αντικύθηρα διεθνή επιστημονικό προορισμό, έναν πόλο έρευνας και εκπαίδευσης, παρέχοντας δυνατότητα φιλοξενίας και εργασίας σε ερευνητές από όλο τον κόσμο», συμπληρώνει ο πρόεδρος του ΕΕΑ. Βεβαίως, όλα τα δεδομένα θα είναι ανοικτά και προσβάσιμα.

Ο σταθμός των Αντικυθήρων βρίσκεται ήδη σε πιλοτική λειτουργία από τον Ιούνιο του 2018, καθώς το ΕΑΑ έχει διαθέσει ερευνητικό εξοπλισμό μεγάλης αξίας, ο οποίος έχει ήδη εγκατασταθεί στο νησί. «Ηδη έχουμε μια ιστορία επιτυχίας, καθώς συνεργαστήκαμε πολύ αποδοτικά με δύο κυβερνήσεις, με τον Δήμο Κυθήρων που μας έχει παραχωρήσει 36 στρέμματα και την Περιφέρεια Αττικής, την Cosmote που μας έχει δώσει πρόσβαση στο δίκτυό της και σε κτίριο που διαθέτει στο νησί, το Ιδρυμα Νιάρχος για επιπλέον χρηματοδότηση», σημειώνει ο πρόεδρος του Αστεροσκοπείου.

Η πορεία μετατροπής του νησιού των Αντικυθήρων σε «νησί της επιστήμης» έχει ήδη ξεκινήσει.