Επάρκεια νερού, γεωτρήσεις και αφαλατώσεις

Οι συνήθως χαμηλές και σταδιακά και σταθερά μειούμενες βροχοπτώσεις στο νησί μας έχουν αρχίσει να χτυπούν το καμπανάκι της προειδοποίησης για το θέμα της επάρκειας νερού. Και δεν μπορούμε, ασφαλώς, να μιλάμε για όνειρα μεγιστοποίησης των τουριστικών αφίξεων, χωρίς να βλέπουμε και τις υποδομές, η σημαντικότερη ίσως από τις οποίες είναι η επάρκεια του «λευκού χρυσού». Ήδη από τον πολύ μακρινό Μάρτιο του 1991 η εφημερίδα μας είχε πρωτοσέλιδο τίτλο: «Πρόβλημα ΝΕΡΟ, λύση η αφαλάτωση» δημοσιεύοντας από τότε τι έκαναν χώρες με μεγάλη έλλειψη νερού, όπως π.χ. η Σαουδική Αραβία, όπου τα διυλιστήρια αφαλάτωσης συναγωνίζονται σε μέγεθος αυτά του πετρελαίου, οι τιμές του οποίου εκεί είναι μικρότερες σε πολλές περιπτώσεις από αυτές του νερού! Στην Ελλάδα, η έλλειψη υδάτινων πόρων σε πολλά νησιά, αλλά και σε ηπειρωτικά, οδήγησε εδώ και χρόνια σε εγκατάσταση πολλών μονάδων αφαλάτωσης, τόσο με νερό από τη θάλασσα, όσο και από υφάλμυρα νερά γεωτρήσεων. Πριν αναφερθούμε όμως σε μερικά παραδείγματα να αναφέρουμε λίγα πράγματα για την έλλειψη νερού παντού. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ οι πόλεμοι που θα ξεσπάσουν σύντομα θα είναι για το νερό! Αυτό τον καιρό, όσοι παρακολουθούν ειδήσεις θα γνωρίζουν ότι τρεις μεγάλες χώρες έχουν αρχίσει τις έμμεσες απειλές για τη χρήση των υδάτινων πόρων της ίδια πηγής, του Νείλου. Η Αιθιοπία των 110εκ ανθρώπων κατασκεύασε τεράστιο φράγμα στον ποταμό και η Αίγυπτος με το Σουδάν φοβούνται ότι θα τους στερήσει αναγκαίες ποσότητες νερού, αρχίζοντας έμμεσα τις απειλές προς την πρώτη.  Στη χώρα μας, με τον εορτασμό των 200 χρόνων από το 1821 ακούσαμε και μία ενδιαφέρουσα τοποθέτηση από τον ευρωβουλευτή κ. Π. Κόκκαλη (ΣΥΡΙΖΑ) που ανέφερε ότι: «σε περίπτωση κλιματικής αδράνειας, στα 300 χρόνια από το 1821 θα έχουμε παραδώσει μια έρημη, υφάλμυρη χώρα που δεν θα είναι βιώσιμη». Λίγα χρόνια πριν, ο διαπρεπέστερος Έλληνας ειδικός στο περιβάλλον, καθηγητής-ακαδημαϊκός κ. Χρ. Ζερεφός, σε ειδική ομιλία του για τα Κύθηρα, (Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών) ανέφερε ότι το νησί είναι από τις πρώτες υποψήφιες περιοχές στην Ελλάδα για ερημοποίηση, που είναι η μεγαλύτερη περιβαλλοντική απειλή στο άμεσο μέλλον. Με αυτά τα πολύ λίγα, αλλά πολύ χαρακτηριστικά, μάλλον πρέπει να αποκλείεται από χέρι, ειδικά για νησιά, οποιαδήποτε συζήτηση για το ΑΝ πρέπει να γίνουν αφαλατώσεις με μόνο ερώτημα το ΠΟΤΕ και ΠΟΙΑΣ δυναμικότητος. Για το πότε έχουμε απάντηση. ΧΘΕΣ! Δυστυχώς έχουμε αργήσει πολύ. Για το ποίες θα μιλήσουμε παρακάτω. Όσον αφορά το ερώτημα, αν το νερό είναι ακριβότερο από τις αφαλατώσεις, καίτοι υπάρχουν τεχνικοοικονομικές απαντήσεις, προέχει μία άλλη κατηγορηματική τοποθέτηση. Είναι λάθος να ρωτάμε για κάτι, ΠΟΣΟ στοιχίζει, εάν γνωρίζουμε ότι σε λίγο καιρό αυτό ΔΕΝ ΘΑ ΥΠΑΡΧΕΙ! Και δεν έχουμε δικαίωμα να προεισπράττουμε πόρους από τις επόμενες γενιές χωρίς καμία μέριμνα για το τι περιβάλλον θα τους παραδώσουμε.

Στη χώρα μας, λοιπόν, για να συνοψίσουμε, λειτουργούν σήμερα 70 μικρές και μεγάλες μονάδες αφαλάτωσης εκ των οποίων 41 στο Αιγαίο, με τη μεγαλύτερη στο Αργοστόλι (από υφάλμυρες γεωτρήσεις) με παραγωγή 8.000κμ/ημέρα, στη Θήρα με 5.000κμ, στο Μαλεβίζι 5.500κμ, στο Ηράκλειο 2.000κμ, στην Πάρο  2.500κμ κοκ. Σε πολλές περιπτώσεις οι αφαλατώσεις λειτουργούν το μισό χρόνο και τον υπόλοιπο (όταν δεν έχει τουρισμό) η κατανάλωση καλύπτεται από άλλες πηγές, κυρίως, γεωτρήσεις. Για το κόστος, είπαμε πριν ότι προέχει ασφαλώς η επάρκεια. Για μία όμως απλή προσέγγιση, στο Αργοστόλι π.χ., όπου την μονάδα εγκατέστησε και λειτουργεί ιδιωτική εταιρεία, η οποία πωλεί το νερό στο Δήμο,  χρεώνοντάς τον  0,27€/κμ  ο καταναλωτής πληρώνει  0,30-0,40€/κμ για  μέσες οικιακές καταναλώσεις 20-40κμ/μήνα περίπου. (Στην Αθήνα η μέση τιμή ήταν 1,83€/κμ.- Στοιχεία 2016 και 2018 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ).

Στα Κύθηρα, δημοπρατούνται σύντομα 3 μικρές, φορητές, μονάδες των 300κμ/ημέρα εκάστη  με τις μονάδες αυτές να κατασκευάζει  η Περιφέρεια Αττικής με 1,7εκ ευρώ συνολικό κόστος.  Οι 2 μονάδες θα γίνουν στην Αγία Πελαγία και θα τροφοδοτούν με 600κμ ημερησίως τις 4 δεξαμενές που έχουν δρομολογηθεί και μία στο Διακόφτι, ενώ προγραμματίζονται για αργότερα δύο ακόμη, (σε Παλιόπολη και Καψάλι) και μία στα Αντικύθηρα. Κι εδώ προκύπτει ένα ερώτημα. Μήπως θα ήταν καλλίτερα να γίνονταν 2 μεγάλες μονάδες για να καλύψουν όλο το νησί; Εδώ πιθανή απάντηση θα ήταν το ανάγλυφο των Κυθήρων και το μεγάλο ενεργειακό κόστος για την άντληση και τη μεταφορά στο εκτεταμένο και με ανάγκη αντικατάστασης σε μεγάλη έκταση, δίκτυο. Η προσέγγιση κατασκευής μικρών τοπικών μονάδων έχει το μειονέκτημα του κόστους, δίνει όμως ανάσες σε περιοχές υψηλών καταναλώσεων με επιτόπου παραγωγή. Ο χρόνος θα δείξει ποίο θα ήταν το πλέον σωστό και στο σημείο αυτό, αν και οι εγκαταστάσεις αυτές έχουν σχετικά μεγάλο χρονικό ορίζοντα με ενδεχόμενη αλλαγή πλεύσης να καθίσταται ακόμη πλέον κοστοβόρα υπόθεση. Εκείνο που προέχει στον τομέα αυτόν είναι να αντιληφθούν άπαντες, δημοτικοί άρχοντες και πολίτες ότι το νερό είναι το μέγιστο πρόβλημα παντού, πόσο μάλλον σε ένα νησί και οι αποφάσεις που έχουν σχέση με την επάρκεια, κατανάλωση, οικονομία και τιμολόγηση πρέπει να λαμβάνονται με μεγάλη περίσκεψη και υπευθυνότητα και με γνώμονα ένα πράγμα. Την σπανιότητά του, κάτι που δεν έχει γίνει αντιληπτό σε όλους και είναι και αιτία  λανθασμένων θέσεων και συγκρούσεων που οδηγούν συνήθως σε λάθος δρόμους με αδιαφορία για τη χρήση (οικονομία, οικιακές δεξαμενές κλπ) και αντιπαραθέσεις για την τιμή, την ίδια στιγμή μάλιστα που σπανίζουν οι συζητήσεις για το τι ανάγκες θα έχει ο τόπος λίγα μόνο χρόνια μετά. Αυτές τις ανάγκες μία μόνο πηγή μπορεί να καλύψει με επάρκεια. Η θάλασσα. Γιατί, ασφαλώς, δεν είναι λύση οι γεωτρήσεις, που καταστρέφουν τον υδροφόρο ορίζοντα, ενώ οι υδρομαστεύσεις, η αξιοποίηση επιφανειακών υδάτων και άλλες προτάσεις, σκοντάφτουν σε δύο παράγοντες. Το κόστος και τη δραματική μείωση των βροχοπτώσεων. Οι λιμνοδεξαμενές, που τις αφήσαμε να χαθούν τη δεκαετία του 1990 και τα φράγματα, που ουδέποτε αποτέλεσαν μέρος κάποιας πολιτικής, φαίνεται σήμερα να αποτελούν και αυτά συμπληρωματικές λύσεις και όχι κύριες. Μία σοβαρή συζήτηση για όλα αυτά έπρεπε ήδη να είχε γίνει, αλλά η άγνοια και η μικροπολιτική δεν αφήνουν.

Ε.Π.Καλλίγερος

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΚΥΘΗΡΑΪΚΑ ΣΤΟ ΦΥΛΛΟ ΜΑΙΟΥ 2021