Επικίνδυνο καλοκαίρι: Πώς η ζέστη μπορεί να γίνει φονική για τον ανθρώπινο οργανισμό

Τα προηγούμενα 24ωρα πέντε τουρίστες έχασαν τη ζώη τους στη χώρα μας ενώ τρεις ακόμη παραμένουν αγνοούμενοι – με τις ελπίδες πάντως να βρεθούν ζωντανοί να είναι ελάχιστες. Ο κοινός παρονομαστής σε όλες τις περιπτώσεις; Ειχαν βγει για πεζοπορία μέσα στον καύσωνα.

Καθώς οι θερμοκρασίες και η υγρασία ανεβαίνουν στα ύψη έξω, αυτό που συμβαίνει μέσα στο ανθρώπινο σώμα μπορεί να γίνει ζήτημα ζωής ή θανάτου που κρίνεται μόνο μέσα σε λίγους βαθμούς Κελσίου.

Το κρίσιμο σημείο κινδύνου από την ανελέητη ζέστη σε εξωτερικούς χώρους είναι αρκετούς βαθμούς χαμηλότερο από ό,τι πίστευαν κάποτε οι ειδικοί, λένε ερευνητές. Γιατροί, φυσιολόγοι και άλλοι ειδικοί εξηγούν τι συμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα σε τέτοια ζέστη.

Κλειδί η θερμοκρασία σώματος

Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος είναι συνήθως περίπου 36,6 βαθμοί Κελσίου. Αυτό απέχει μόλις 4 βαθμούς Κελσίου από την θερμοπληξία, λέει ο Ολι Τζέι, καθηγητής υγείας στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ στην Αυστραλία.

Ο Δρ Νιλ Γκάντι, διευθυντής στο Houston Methodist Hospital, τονίζει ότι κατά τη διάρκεια του καύσωνα, όποιος εμφανιτσεί με πυρετό 38,8 ή υψηλότερο και χωρίς ξεκάθαρη πηγή μόλυνσης εξετάζεται για θερμική εξάντληση ή για πιο σοβαρή θερμοπληξία.

«Συνήθως βλέπουμε θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 40-41 βαθμούς κατά τη διάρκεια του καύσωνα», προσθέτει ο Γκάντι. Και προειδοποιεί: «Ενας-δυο βαθμοί παραπάνω και ο ασθενής διατρέχει υψηλό κίνδυνο θανάτου».

Πώς η ζέστη σκοτώνει

Η ζέστη σκοτώνει με τρεις βασικούς τρόπους. Ο συνήθης πρώτος ύποπτος είναι η θερμοπληξία – κρίσιμες αυξήσεις στη θερμοκρασία του σώματος που προκαλούν κατάρρευση των οργάνων.

Όταν η εσωτερική θερμοκρασία του σώματος γίνεται πολύ υψηλή, το σώμα ανακατευθύνει τη ροή του αίματος προς το δέρμα για να κρυώσει. Αλλά αυτό εκτρέπει το αίμα και το οξυγόνο μακριά από το στομάχι και τα έντερα και μπορεί να επιτρέψει στις τοξίνες που συνήθως περιορίζονται στην περιοχή του εντέρου να διαρρεύσουν στην κυκλοφορία. Αυτό προκαλεί μια σειρά από επιπτώσεις που φτάνουν μέχρι την πήξη του αίματος, την πολλαπλή ανεπάρκεια οργάνων και, τελικά, τον θάνατο».

Αλλά ο μεγαλύτερος «δολοφόνος» στη ζέστη είναι η πίεση στην καρδιά, ειδικά για άτομα που πάσχουν από καρδιαγγειακή νόσο. Ξεκινά πάλι με το αίμα να τρέχει στο δέρμα για να βοηθήσει στην αποβολή της θερμότητας. Αυτό προκαλεί πτώση της αρτηριακής πίεσης. Η καρδιά ανταποκρίνεται προσπαθώντας να αντλήσει περισσότερο αίμα για να εμποδίσει την λιποθυμία.

«Ζητάτε από την καρδιά να κάνει πολύ περισσότερη δουλειά από ό,τι συνήθως», επισημαίνει ο Τζέι. Για κάποιον με καρδιακή πάθηση «είναι σαν να τρέχεις για ένα λεωφορείο με ετοιμόρροπο τένοντα. Κάτι θα γίνει».

Ο τρίτος κύριος τρόπος είναι η επικίνδυνη αφυδάτωση. Καθώς οι άνθρωποι ιδρώνουν, χάνουν υγρά σε σημείο που μπορεί να καταπονήσει σοβαρά τα νεφρά. Πολλοί άνθρωποι μπορεί να μην συνειδητοποιούν αυτόν τον κίνδυνο.

Η αφυδάτωση μπορεί να εξελιχθεί σε σοκ, προκαλώντας τη διακοπή λειτουργίας των οργάνων λόγω έλλειψης αίματος, οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών, οδηγώντας σε επιληπτικές κρίσεις και θάνατο, λέει η Δρ. Ρενέ Σάλας, καθηγήτρια δημόσιας υγείας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και γιατρός στα επείγοντα στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.

«Η αφυδάτωση μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνη και ακόμη και θανατηφόρα για όλους, αν είναι αρκετά προχωρημένη – αλλά είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για όσους πάσχουν από ιατρικές παθήσεις και λαμβάνουν ορισμένα φάρμακα», συνεχίζει.

Η αφυδάτωση μειώνει επίσης τη ροή του αίματος και μεγεθύνει τα καρδιακά προβλήματα.

Επίθεση στον εγκέφαλο

Η θερμότητα επηρεάζει επίσης τον εγκέφαλο. Μπορεί να προκαλέσει σε ένα άτομο σύγχυση ή δυσκολία στη σκέψη, διευκρινίζουν αρκετοί γιατροί.

«Ενα από τα πρώτα συμπτώματα που υποδηλώνει ότι αντιμετωπίζετε προβλήματα με τη ζέστη είναι αν μπερδεύεστε», αναφέρει ο καθηγητής δημόσιας υγείας και κλίματος του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, Κρις Εμπι. Αυτό είναι μικρή βοήθεια ως σύμπτωμα, επειδή το άτομο που υποφέρει από τη ζέστη είναι απίθανο να το αναγνωρίσει, λέει. Και γίνεται μεγαλύτερο πρόβλημα καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν.

Ενας από τους κλασικούς ορισμούς της θερμοπληξίας είναι η θερμοκρασία του του σώματος των 40 βαθμών «σε συνδυασμό με γνωστική δυσλειτουργία», λέει ο καθηγητής φυσιολογίας του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, Λάρι Κίνι.

Σημασία έχει η υγρασία

Μερικοί επιστήμονες χρησιμοποιούν μια περίπλοκη μέτρηση εξωτερικής θερμοκρασίας που ονομάζεται «θερμοκρασία υγρού βολβού», η οποία λαμβάνει υπόψη την υγρασία, την ηλιακή ακτινοβολία και τον άνεμο. Στο παρελθόν, πιστευόταν ότι η ένδειξη υγρού βολβού 35 βαθμών Κελσίου ήταν το σημείο όπου το σώμα άρχιζε να αντιμετωπίζει προβλήματα.

Αλλά νέες μελέτες δείχνουν ότι το σημείο κινδύνου είναι πιο κοντά στους 30,5 βαθμούς Κελσίου στη συγκεκριμένη μέθοδο μέτρησης. Και αυτό είναι μόνο για νέους υγιείς ανθρώπους. Για τους ηλικιωμένους, το επικίνδυνο σημείο είναι η θερμοκρασία των 28 βαθμών Κελσίου.

«Τα υγρά κύματα καύσωνα σκοτώνουν πολύ περισσότερους ανθρώπους από τα ξηρά κύματα καύσωνα», επισημαίνει ο Κίνι. Οταν ο ίδιος δοκίμασε νέους και ηλικιωμένους σε ξηρή ζέστη, οι νεαροί εθελοντές μπορούσαν να λειτουργήσουν μέχρι τους 52 βαθμούς Κελσίου, ενώ οι ηλικιωμένοι έπρεπε να σταματήσουν στους 43 βαθμούς Κελσίου. Με υψηλή ή μέτρια υγρασία, οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να λειτουργήσουν σε τόσο υψηλή θερμοκρασία. «Η υγρασία επηρεάζει την ικανότητα του ιδρώτα να εξατμίζεται», εξηγεί ο Τζέι.

Τρόποι αντιμετώπισης

Η θερμοπληξία είναι μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης και οι ιατροί προσπαθούν να δροσίσουν ένα θύμα μέσα σε 30 λεπτά. Ο καλύτερος τρόπος: Εμβύθιση σε κρύο νερό.

Αλλά αυτή η λύση δεν είναι διαθέσιμη πάντα. Ετσι, οι μονάδες έκτακτης ανάγκης ενισχύουν τους ασθενείς με δροσερά υγρά ενδοφλεβίως, τους ψεκάζουν με σπρέι νερού, τοποθετούν παγοκύστες στις μασχάλες και τη βουβωνική χώρα ή τους τοποθετούν τους σε ένα δροσερό υπόστρωμα με κρύο νερό να τρέχει μέσα του.

Μερικές φορές τίποτα από αυτά δεν λειτουργεί. «Το ονομάζουμε ″σιωπηλό δολοφόνο″ γιατί δεν είναι ενά άμεσα ορατό δραματικό γεγονός», καταλήγει ο Τζέι. «Είναι ύπουλο, κρυμμένο».

(με πληροφορίες από Associated Press)