Επικοινωνία: Λίγα πράγματα που έμαθα γι’ αυτήν

Το σημερινό, δεύτερο κείμενο για την Επικοινωνία έχει ως αφετηρία προσωπικά μου βιώματα, μαρτυρίες και απόψεις. Όπως όμως είναι διάχυτο στο κείμενο, τα λόγια και η διατύπωση είναι, κατά μεγάλο μέρος, αλλωνών. Η πρόθεση, φανερή: Να στηρίξω με τη δύναμη, την πυκνότητα και το κύρος τού αποφθεγματικού λόγου παλαιότερων και σύγχρονων στοχαστών, (και) τις δικές μου απόψεις που περιλαμβάνονται στο κείμενο.

Πρόκειται για μια μικρή (ηθική, συναισθηματική και πρακτική) περιδιάβαση στη θεωρία και πράξη της Επικοινωνίας.

Η Επικοινωνία είναι επιδεξιότητα, εξόχως, συναισθηματικής εντάσεως σημαντική: Ο λόγος και η ακοή είναι απαραίτητα, όχι όμως και ικανά προαπαιτούμενα Επικοινωνίας. Η ικανότητα Επικοινωνίας εξασφαλίζεται μόνο από το συναίσθημα.

Παραφράζοντας μια παλιά έξοχη φράση, έχουμε τον περιεκτικότερο ορισμό που δόθηκε ποτέ για την Επικοινωνία: “Το μάτι με το οποίο βλέπουμε τους άλλους, είναι το ίδιο μάτι με το οποίο μας βλέπουν κι ’εκείνοι”.

Το πρώτο που εισηγείται ο θαυμάσιος αυτός ορισμός είναι η ανάγκη της Επικοινωνίας για ανταποδοτικότητα, για ανταποκρισιμότητα.

Αχ! Αυτός ο άλλος…

Τι θα μπορούσαμε να γίνουμε και πόσα πράγματα να κάνουμε…φτάνει να το ήθελε ο διπλανός μας. Το κακό είναι ότι την ίδια στιγμή, το ίδιο σκέφτεται και κείνος. Στεκόμαστε εκεί, ακίνητοι, αντικρίζοντας ο ένας τον άλλον, διατηρώντας την απόσταση, που μας χωρίζει, σταθερή. Τις περισσότερες φορές περιμένοντας τον άλλο να κάνει το πρώτο βήμα, να διανύσει τη μισή απόσταση, το δικό του κομμάτι στο κάτω-κάτω, προς το μέρος μας και τότε να διανύσουμε και εμείς την άλλη μισή. Και επειδή, συνήθως, εκείνος δεν κάνει τα λίγα βήματα που… του αναλογούν δεν συναντιόμαστε ποτέ.

Κι’ ας μας παραγγέλλει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο και άριστος γνώστης του κοινωνικού (και επικοινωνιακού, θα πρόσθετα) προβλήματος, ότι, “…ούτω τη προς αλλήλους κοινωνία πάντων ημών ο βίος ημών συνίσταται…και κοινωνικόν ζώον εστίν ο άνθρωπος”. (“Έτσι με την προς αλλήλους κοινωνία συγκροτείται ο βίος όλων μας…και γι’ αυτό ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ζώο”).

Την ανάγκη όλων, ταπεινών και ισχυρών για επικοινωνία κατέγραψε, δραματικά θα λέγαμε, και ο Αριστοτέλης. Μόνο οι θεοί και τα θηρία είναι υπεράνω της επικοινωνίας μάς παραγγέλλει: “Ο μη δυνάμενος κοινωνείν ή μηδέν δεόμενος δι’αυτάρκειαν ουδέν μέρος πόλεως, ώστε ή θηρίον ή θεός”.

Επικοινωνιακά, οι γνώσεις μας, οι γνώμες μας, οι απόψεις μας, οι αντιλήψεις μας δεν έχουν από μόνες τους καμιά αξία. Παίρνουν υπόσταση μόνο όταν τις εξωτερικεύουμε με το σκοπό και την ελπίδα να επιστρέψουν σ’ εμάς, μέσα από την κατάφαση τής ανταπόκρισης του συνομιλητή μας. Δεν υπάρχει καλύτερο μέτρο για τη μέτρηση της επικοινωνιακής μας αποτελεσματικότητας.

Γι’ αυτό, ο καλός λόγος, (το ελάχιστο, δηλαδή), πρέπει να λέγεται με γενναιοδωρία: “Η αγάπη γίνεται γνωστή μόνο από τους καρπούς της. Μέχρι να καρποφορήσει είναι κρυμμένη, όπως ακριβώς η ζωή του φυτού, το οποίο μόνο με τον καρπό του φανερώνεται. Έτσι και οι σκέψεις μας, όσο θετικές κι’ αν είναι, αν δεν τις εκφράσουμε μένουν κρυμμένες και ανώφελες”.
“ Ούτω και υμείς δια της γλώσσης εάν μη εύσημον λόγον δώτε πως γνωσθήσεται το λαλούμενον;- Εάν ουν μη ειδώ την δύναμιν της φωνής, έσομαι τω λαλούσι βάρβαρος και ο λαλών, εν εμοί βάρβαρος”.

Η νοηματοδότηση, γενικότερα, της ζωής έχει πάντοτε άμεση σχέση με τον Άλλο. Προσοχή: Με τον άλλο. Όχι με τον δικό μας. Κι όμως, όλοι- μα όλοι-, και ιδιαίτερα οι ισχυροί, συνηθίζουμε να χωρίζουμε τους ανθρώπους γύρω μας σε “δικούς” μας και στους “άλλους”. Αγαπάμε, ενδιαφερόμαστε, βοηθούμε, υποστηρίζουμε τους δικούς μας και νομίζουμε ότι κάτι κάνουμε. Θα είχε πραγματική αξία αν όλα αυτά δεν τα κάναμε για τους “δικούς” μας αλλά για τους “άλλους”.

Η αγάπη δοκιμάζεται πάνω στους άλλους: “Αν δε μας έδιναν τίποτα, όσοι δε μας χρωστάνε τίποτα, πόσο φτωχοί θα είμαστε…”, αφορίζει αφοπλιστικά ο Αντόνιο Πόρτσια.

*Τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα gcostoulas@gmail.com