Έρχεται το τέλος των δασών, όπως τα ξέρουμε;

«Εάν θέλετε να επισκεφθείτε εθνικά πάρκα με μεγάλα δέντρα, καλύτερα να μην το αναβάλλετε πολύ», λέει στον Guardian η Νέιτ Μακντάουελ, γεωεπιστήμονας στο Pacific Northwest National Laboratory.  Κι αυτό, δεν το λέει ελαφρά τη καρδία…

Πριν από λίγο χρόνια, ήταν επικεφαλής της συντακτικής ομάδας μελέτης, που προβλέπει ότι μέχρι το 2050 μπορεί να έχουν εξαφανιστεί από τα δάση των νοτιοδυτικών αμερικανικών πολιτειών τα μισά -από τα σήμερα κυρίαρχα στην περιοχή- κωνοφόρα δέντρα. Η ίδια παραλληλίζει το φαινόμενο με το λιώσιμο των παγετώνων…

Αυτή, γράφει στον Guardian o ερευνητής συντάκτης της Άλιστερ Τζι, δεν ήταν καν η πρώτη φορά που οι ειδικοί χτυπούν αυτό το «καμπανάκι».

Ο κίνδυνος μαζικής, παγκόσμιας «θνησιμότητας» των δασών είχε επισημανθεί στα συμπεράσματα της πρώτης Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή, το 1990.

Ένας αργός θάνατος

Τα δάση καλύπτουν το 30% της επιφάνειας της γης. Εξαιτίας της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ωστόσο, ολοένα και περισσότερες δασώδης περιοχές γίνονται πολύ ξηρές ή πολύ ζεστές και συνεπώς ακατάλληλες για μεγάλο μέρος της βλάστησής τους.

Αυτή ακριβώς προβλέπεται ότι θα είναι η μοίρα για τεράστιες δασικές εκτάσεις στα δυτικά της Βόρειας Αμερικής.

Στα Βραχώδη Όρη εκτιμάται ότι, μέχρι το 2050 και σε περίπτωση πυρκαγιάς, περίπου το 15% των δασών δεν θα μπορέσουν να αναπτυχθούν ξανά, λόγω ακαταλληλότητας των κλιματικών συνθηκών στην περιοχή.

Από το 2010, εν τω μεταξύ, υπολογίζεται ότι 129 εκατομμύρια δέντρα έχουν αφανιστεί από τα δάση στην Καλιφόρνια.

Στις νοτιοδυτικές ΗΠΑ, έως και το 30% των δασών κινδυνεύουν να μετατραπούν σε θαμνώδεις εκτάσεις ή σε κάποιο άλλο οικοσύστημα.

Αντίστοιχα, στην Αλμπέρτα του Καναδά, περίπου τα μισά από τα σημερινά δάση μπορεί να εξαφανιστούν έως το 2100. 

Στον Αμαζόνιο, τον μεγαλύτερο «πνεύμονα» της γης, ειδικοί περιγράφουν την κατάσταση ως οριακή. Οι περίοδοι ξηρασίας έχουν παραταθεί, επιδρώντας άμεσα στο οικοσύστημά του.

Δέντρα που προτιμούν ξηρότερες συνθήκες ευδοκιμούν, ενώ εκείνα που προτιμούν πιο υγρό περιβάλλον τα περισσότερα στον Αμαζόνιο- «πεθαίνουν» μαζικά.

Η ανθρωπογενής αυτή καταστροφή φτάνει μέχρι τα βόρεια δάση της Σιβηρίας, που πλήττονται κι αυτά από τη άνοδο της θερμοκρασίας. Στο μεσοδιάστημα, στα κεντρικά της παγωμένης αυτής περιοχής της Ρωσίας, τα κωνοφόρα ήδη εξαφανίζονται με ανησυχητικά ταχείς ρυθμούς. 

Ακόμη και στα ευρωπαϊκά δάση, που θεωρούνται λιγότερο ευάλωτα στην κλιματική αλλαγή, υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις.

Στην Αυστρία, στη Γερμανία και στην Ελβετία η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας και η ασυνήθιστη ξηρασία του 2018 προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές ειδών, όπως είναι η ερυθρελάτη και η ευρωπαϊκή οξιά. Η γερμανική κυβέρνηση εκτιμά ότι τουλάχιστον 2.450 τετραγωνικά χιλιόμετρα θα πρέπει να αναδασωθούν. 

Μη αναστρέψιμη καταστροφή;

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και της ανεξέλεγκτης υλοτομίας, μεγάλα τμήματα του οικοσυστήματος των τροπικών δασών κινδυνεύουν να μετατραπούν σε σαβάνα. Ήδη, μέσα στις τελευταίες δεκαετίες, η καταστροφή των δέντρων έχει διπλασιαστεί ή και τριπλασιαστεί σε ορισμένα εύκρατα και τροπικά δάση.

Αντίστοιχα δυσοίωνες γίνονται πλέον οι προβλέψεις και για τα αρκτικά δάση. Οι συνέπειες για τον πλανήτη μπορεί να είναι καταστροφικές. 

Ενώ τα δάση σήμερα απορροφούν περίπου το ένα τέταρτο όλων των ανθρωπογενών εκπομπών άνθρακα ετησίως, με την καταστροφή τους, αυτή η διαδικασία μπορεί ξαφνικά να αντιστραφεί.

Τα νεκρά δέντρα, επισημαίνει ο Guardian, απελευθερώνουν όλο τον άνθρακα που έχουν συσσωρεύσει. «Κι αυτό βοηθά να εξηγήσουμε», αναφέρει, «γιατί η ευρέως διαδεδομένη πρόταση για φύτευση εκατομμυρίων δέντρων, ώστε για να δεσμεύσουν άνθρακα και να αμβλύνουν την κλιματική κρίση αντιμετωπίζεται με σκεπτικισμό».

«Η λύση αυτή δεν θα λειτουργήσει», υπογραμμίζει, «εάν οι συνθήκες στον πλανήτη δεν είναι κατάλληλες για την ανάπτυξη των δασών».

Κι αν και αληθεύει ότι τα υπό αφανισμό δέντρα να αναπαραχθούν σε άλλα μέρη, τα οποία ήταν στο παρελθόν πολύ κρύα ή ακατάλληλα για κάτι τέτοιο -γράφει ο Άλιστερ Τζι- δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι απαιτούνται πολλές δεκαετίες ή και αιώνες για να μεγαλώσουν τόσο, ώστε να μπορούν να δεσμεύουν μεγάλες ποσότητες άνθρακα. 

Γι’ αυτό και οι ειδικοί έχουν μία πιο άμεση και λογική λύση. Αντί να εστιάζουμε κυρίως στο πώς θα αποκτήσουμε περισσότερα νέα δέντρα, να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να σώσουμε αυτά που υπάρχουν ήδη.

Το πρώτο βήμα είναι αυτονόητο: μειώνοντας τις εκπομπές άνθρακα.