Εργασιακό bullying: τόσο διαδεδομένο που σχεδόν δεν το διακρίνεις

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της ΜΚΟ, Family Life, οι τρεις στους τέσσερις εργαζόμενους -70% γυναίκες και 30% άνδρες- δήλωσαν ότι έχουν γίνει μάρτυρες bullying στον εργασιακό χώρο. Σε ποσοστό 43% από (κομπλεξικούς ακαλλιέργητους) μικρομεσαίους μάνατζερ, 38% από (άκρως ανταγωνιστικούς, ανασφαλείς) συναδέλφους και 20% από (ναρκισσιστικά, κυνικά) ανώτερα και ανώτατα στελέχη.

Προσβλητική συμπεριφορά, απειλές, ιδιοποίηση επιτυχιών και εργασίας άλλων, ψευδείς υποσχέσεις, εκβιασμοί, χειραγωγική συναισθηματική διαχείριση, ποικίλη ρατσιστική συμπεριφορά είναι οι καραμπινάτες μορφές bullying που πολλοί εργαζόμενοι βιώνουν καθημερινά.

Υπάρχουν όμως και θεωρητικά λιγότερο σκληρές μορφές bullying, εξίσου όμως βλαπτικές για την ψυχική υγεία και επαγγελματική ανάπτυξη των εργαζομένων.

Εντοπίζω, πέντε από αυτές παρακάτω, αντλώντας και από την ατομική μου επαγγελματική εμπειρία. Εξού και ο δραματοποιημένος προσωπικός τόνος…

Αμυντική διαχείριση της γνώσης και της πληροφορίας

Μπήκα στο επάγγελμα και βγήκα από αυτό με την διαχείριση της γνώσης και της πληροφορίας, ιδιαίτερα αναφορικά με την μεταβίβασή τους, να χαρακτηρίζεται από την έως και ανήθικη συμπεριφορά των προϊσταμένων έναντι των  υφισταμένων τους.

Σχεδόν σα να μην άλλαξε τίποτα από την ηρωική εποχή της “μαστορικής” κυριαρχίας. Της απόλυτης δηλαδή δεσποτείας του μάστορα πάνω στα παραπαίδια του, τους καλφάδες, όπου οι τελευταίοι δεν είχαν παρά να περιμένουν υπομονετικά, την όποια ανέλιξή τους, εξαρτημένοι  από την μεγαλοψυχία  και την συγκυριακή γενναιοδωρία του μάστορα – άρχοντα.

Κάτω από αυτές τις περιστάσεις, οι κάθε είδους υφιστάμενοι – παραγιοί προσπαθούσαν να μάθουν τη δουλειά με το μάτι. Ποτέ με τ’ αυτιά. Έβγαζαν, με άλλα λόγια, τους κανόνες  του παιχνιδιού παρατηρώντας τους παίκτες.

Γι’ αυτό έχει καταγραφεί στη συνείδησή μου, ως μια από τις ευγενέστερες μορφές γενναιοδωρίας, η λαμπρή εξαίρεση των ολίγων, που προτιμούν να είναι, ακόμα και περισσότερο απ’ όσο θα έπρεπε, ανταποκριτικοί, παρά αρνητικοί: Η γίδα, έλεγε ο παππούς, δεν κουτσαίνει απ’ τ’ αυτί.

Οι αδικημένες υποστηρικτικές λειτουργίες

Είναι κατανοητό, το Μάρκετινγκ, με την Πώληση που περιέχει στον πυρήνα του, να συγκεντρώνει, πολλές φορές και να μονοπωλεί, το ενδιαφέρον του Μάνατζμεντ. Αυτό, κατά κανόνα, βλάπτει μακροπρόθεσμα την εταιρεία και αδικεί τους συνεργάτες της πίσω γραμμής, που έχουν αναλάβει τις υποστηρικτικές λειτουργίες της.

Μου συνέβη σε αλλοδαπή εταιρεία, όπου κατά τις συχνές επισκέψεις του προέδρου της, μαζευόμαστε όλα τα στελέχη στις γνωστές, αμερικανικού τύπου, συνάξεις για λίγες ώρες μακριά από τη δουλειά.

Εγώ καλούσα τους τρεις – τέσσερις υφισταμένους μου μάνατζερ, κατά κανόνα τους επικεφαλής των καλούμενων παραγωγικών τμημάτων, αλλά ποτέ τον προϊστάμενο λογιστηρίου της εταιρείας, που εκείνο τον καιρό υπαγόταν σε μένα.

Με τη συχνότητα, που γίνονταν εκείνες οι συναντήσεις, ο πρόεδρος είχε γνωρίσει όλα τα στελέχη, με μόνη εξαίρεση το λογιστή, που έμελλε να γνωρίσει σε μια συνάντηση, που ποιος ξέρει για ποιον λόγο έτυχε να είναι και εκείνος παρών.

Βλέποντας λοιπόν ο πρόεδρος ένα άγνωστο πρόσωπο να κάθεται σε μια άκρη της αίθουσας αμήχανος, τον πλησίασε και τον ρώτησε:

«Ποιος είσαι εσύ; Τι σχέση έχεις με την εταιρεία;»

«Είμαι ο λογιστής της, κύριε πρόεδρε», απάντησε εκείνος σεμνά..

«Τι λες; Σοβαρά; Και πώς έγινε να μην σε έχω δει ποτέ στις εξόδους μας; Δεν σου αρέσει να έρχεσαι;», προσπάθησε να τον πλησιάσει ο πρόεδρος.

Με κάποιο δισταγμό, που τον έκανε να χαμηλώσει τα μάτια: «Δεν με καλούν, κύριε πρόεδρε», απάντησε αφοπλιστικά ο λογιστής.

Την άλλη μέρα το πρωί ο πρόεδρος άρχισε τη μέρα του μαζί μου με μια έντονη επίπληξή για την παράλειψή μου να καλώ στις συγκεντρώσεις μας ένα τόσο αξιόλογο και χρήσιμο στέλεχος, όπως ο λογιστής της εταιρείας.

Τι θυμάμαι από τα λόγια του;  «Όταν όλα πάνε καλά, όταν όλα τα reports, τα υπόλοιπα, οι πληροφορίες, εκδίδονται στην ώρα τους, όταν καμιά ημερομηνία δε χάνεται, τότε κανένας δεν θυμάται το λογιστή, εκείνον, δηλαδή, που φρόντισε να είναι όλα τα παραπάνω διαθέσιμα, ακριβή και στην ώρα τους. O ίδιος, όμως, γίνεται ο πολυτιμότερος συνεργάτης, παίρνει τη θέση του στο κέντρο της ζωής της εταιρείας, όταν κάτι, το λιγότερο έστω από τα παραπάνω συμβεί να μην είναι σωστό ή να μην το έχουμε ακριβές και πλήρες και στην ώρα του, στο γραφείο μας. Με το να αγνοούμε, πολλές φορές ακόμα και να περιφρονούμε το λογιστή, είναι σαν να τον τιμωρούμε που κάνει καλά τη δουλειά του».

Η ευθύνη των εργαζομένων είναι η περιουσία τους

Να θυμηθούμε ότι με βάση το Μάνατζμεντ των Ανθρώπων, οι εργαζόμενοι επιθυμούν τέσσερα πράγματα: Να αναπτύσσονται ατομικά και επαγγελματικά, να ακούγεται η φωνή τους, να έχουν ανάμειξη στις εξελίξεις και να  νιώθουν ότι έχουν συνεισφέρει σε αυτές.

Η ευθύνη είναι περιουσία του κάθε ανθρώπου. Όπως υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί με την οικονομική έννοια του όρου, έτσι υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, ανάλογα με το ύψος της ευθύνης που μπορεί ο καθένας να αναλάβει και να σηκώσει. Κάθε  στέρηση ευθύνης από ένα εργαζόμενο είναι σαν κλοπή, κάτι δηλαδή που κανένας δεν έχει το δικαίωμα να κάνει σε κάποιον άλλο: «Εξαναγκάζοντας κάποιον να δουλεύει σε μια δουλειά από την οποία έχει αφαιρεθεί κάθε στοιχείο υπευθυνότητας, είναι σαν να τον βεβαιώνουμε ότι είναι ή άχρηστος ή βλάκας».

Το ζωτικό μεσαίο διάστρωμα

Όλοι οι μάνατζερ μπορούν με ευκολία να διακρίνουν τους συνεργάτες τους εκείνους που ξεχωρίζουν, είτε στα υψηλά, είτε στα χαμηλά όρια της απόδοσης. Τι γίνεται όμως με την πληθώρα των συνεργατών που συνωστίζονται στο μεσαίο διάστρωμα;

Εδώ ξεχωρίζει ο καλός μάνατζερ που θα θελήσει ν’ ασχοληθεί με τους συνεργάτες του αυτής της κατηγορίας και θα προσπαθήσει να τους διαφοροποιήσει, έστω και κατά λίγο τον έναν από τον άλλον, ανασύροντάς τους έτσι από την ισοπεδωτική ομοιομορφία, τόσο τη βαθμολογική, όσο και τη μισθολογική.

Είναι γνωστό, ότι η απογοήτευση εντείνει, όπου τη βρει, την κόπωση, ιδιαίτερα την ψυχολογική. Αν αυτοί οι συνεργάτες εγκαταλειφθούν στην αφάνεια, θα απαξιώνονται από χρόνο σε χρόνο όλο και περισσότερο, μέχρι την τελική και ολοκληρωτική αχρήστευσή τους.

Επικοινωνιακή επιθετικότητα

Οι επικοινωνιακές επιδεξιότητες είναι άνισα μοιρασμένες μεταξύ των εργαζομένων.

Αυτό δημιουργεί, αφενός τους ευνοημένους, οι οποίοι ακούγονται εύκολα, τραβούν την προσοχή, δημιουργούν εντυπώσεις και τελικά πείθουν, ανεξάρτητα από την αξία των λεγομένων τους, και αφ’ ετέρου τους αδικημένους, οι οποίοι διστάζουν να μιλήσουν, να επιχειρηματολογήσουν και που εύκολα παραιτούνται από κάθε φραστική αντιπαράθεση, η οποία, ενδεχομένως, θα τους προσπόριζε κάποιαν υπεροχή.

Πάρτε το παράδειγμα των συσκέψεων. Σπανίως σ’ αυτές επικρατούν συνθήκες ίσης μεταχείρισης με την παραπάνω έννοια. Αν κάτι επικρατεί σ’ αυτές, αυτό είναι οι συνεργάτες που έχουν άνεση να μιλάνε σε πολυπρόσωπες ή όχι συνάξεις, που εύκολα μπορούν να διακόψουν κάποιον, ή να πάρουν το λόγο χωρίς να ζητήσουν την άδεια και, το κυριότερο, να προφταίνουν, αυτοί πάντα, και πριν επικρατήσει η απαραίτητη, στοιχειώδης, στιγμιαία έστω, σιωπή από το τέλος της ομιλίας του προηγούμενου ομιλητή, αυτοί να έχουν πάρει το λόγο εις βάρος εκείνων που υπομονετικά περίμεναν για πολλή ώρα αυτή την ευκαιρία.

«Η επικοινωνιακή ευχέρεια είναι τόσο πιο επικίνδυνη, όσο περισσότερες αρετές επιστρατεύει για τους σκοπούς της», επισημαίνει μια ελαφρώς παραφρασμένη φράση.

 

*O κ. Κωστούλας είναι τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέα gcostoulas@gmail.com