Advertisement
Κοίτα στα μάτια τον πατέρα σου. Αυτόν που σε ζει από τη σύνταξη του. Αυτόν που δουλεύει στα 72 για να σε ταΐζει και σένα. Έχεις το δικαίωμα να του ζητάς κάτι; Κοίτα στα μάτια τη σύντροφο σου. Αυτή που τόσο θέλει ένα παιδί, που τόσο θέλει να σταματήσουν οι καβγάδες. Είναι η κρίση πράγματι δικαιολογία; Κοίτα το παιδί σου, αυτό που μόλις γεννήθηκε και ανοίγει το στόμα του να το ταΐσεις. Έχεις το δικαίωμα να του δώσεις ένα πράγμα λιγότερο από αυτό που είχες εσύ;
Η ψυχολόγος Elisabeth Kübler-Ross διέγνωσε το 1969 τα πέντε στάδια της θλίψης. Άρνηση, Θυμός, Διαπραγμάτευση, Κατάθλιψη, Αποδοχή. Η κλασσική θεωρία του change management δηλώνει ότι η αλλαγή έρχεται μόνο μέσα από κρίση, η οποία εμπεριέχει αυτά τα πέντε στάδια. Κάπως έτσι πίστευα ότι θα άλλαζε η Ελλάδα. Όπως έμαθα, η πραγματικότητα είναι αρκετά πιο πολύπλοκη.
Έφυγα από την Ελλάδα με δυσκολία και σε σχετικά μεγάλη ηλικία τον Οκτώβριο του 2013. Όσο και να δούλευα μέχρι τότε, όσο και να προσπαθούσα, τα πράγματα πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο. Η απόφαση πάρθηκε ψυχρά, αφού έβλεπα ότι ο τραπεζικός κλάδος, στον οποίο είχα επιλέξει να κάνω καριέρα, ήταν καταδικασμένος να συρρικνωθεί. Στην Ελλάδα το κλίμα ήταν ζοφερό. Η πεποίθηση ότι δεν υπήρχε τίποτα που μπορούσε να κάνει η κυβέρνηση ώστε να αντιταχθεί στις απαιτήσεις των δανειστών, σε συνδυασμό με την οργή για τον φόρο στα ακίνητα μέσω της ΔΕΗ, πυροδοτούσε το κλίμα. Η καθεστηκυία πολιτική τάξη είχε καταρρεύσει, και απέμενε μόνο το πιστοποιητικό θανάτου. Η Γερμανία δεν έκανε την μικρότερη παραχώρηση στην κυβέρνηση Σαμαρά, πιθανόν ποντάροντας ότι μια αριστερή κυβέρνηση θα είχε μεγαλύτερη επιτυχία με αντιδημοφιλείς μεταρρυθμίσεις. Άλλη μια θεωρία που διαψεύστηκε. Η Ελλάδα βυθίστηκε χειρότερα στην κρίση. Βροντοφωνάξαμε «Όχι» και δύο χρόνια μετά βουλιάζουμε στους φόρους και στην ανικανότητα. Ο λαός όμως είναι αλάθητος και έτσι 85% των ψηφοφόρων δηλώνουν ότι δεν θα άλλαζαν την ψήφο τους.
Μου λείπετε, και ας τα ακούω κάθε φορά που κατεβαίνω, όλο και πιο συχνά τελευταία. Επειδή δεν είμαι κάθε μέρα στην Αθήνα, παρόλα αυτά, είμαι σε θέση να παρατηρώ τη μεταμόρφωση της ψυχολογίας των φίλων μου σε στάδια. Αυτό που διαπίστωσα είναι ότι τα στάδια της κατάθλιψης δεν είναι ευθεία γραμμή. Μπορεί από την κατάθλιψη να ξαναγυρίσεις στο θυμό, από τη διαπραγμάτευση στην άρνηση. Και η καταστροφή της μιας θεωρίας φέρνει την ακύρωση της άλλης. Η κρίση βλέπετε, μπορεί να φέρει την αλλαγή αλλά μόνο όταν η ηγεσία είναι σταθερή ως προς τη μεταρρύθμιση που πρέπει να επιτευχθεί. Όταν οι ηγέτες της χώρας διαβεβαιώνουν τους πολίτες της ότι δεν χρειάζεται η επίπονη διαδικασία να αλλάξουν αυτοί, αλλά είναι στραβός ο γιαλός, τότε οι ψηφοφόροι κάθονται σε μια πολυθρόνα και περιμένουν το γιαλό να ισιώσει. Όσο δεν ισιώνει, τόσο εξοργίζονται.
Τελευταία, βλέπω τα επίπεδα θυμού και άρνησης να εκτοξεύονται. Ο γιαλός δεν ισιώνει αλλά εμείς επιμένουμε. Έχουμε γίνει όλοι πιο απόλυτοι στις απόψεις μας, πιο φανατικοί. Επίσης αυτές οι σκέψεις, όπως και οι λύσεις, φαίνονται όλο και πιο απλές. Δικτατορίες. Δεξιές ή του προλεταριάτου δεν έχει σημασία. Επανάσταση και βία. Είναι κρίμα να ξεχνάμε ότι στη χώρα μας γεννήθηκε η ιδέα πως ο διάλογος είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον πολιτισμό. Τι μπορούμε να κάνουμε; Τρία βασικά διαδοχικά βήματα:
Α) Καλύτερες πολιτικές επιλογές.
Η Ελλάδα έχει πάνω από 175% χρέος προς ΑΕΠ. Ναι το χρέος δεν είναι βιώσιμο και εμποδίζει την ανάπτυξη αλλά κανείς δεν μπορεί να υποχρεώσει τους δανειστές μας να μας το συγχωρήσουν. Έστω ότι μας το συγχωρούν. Και το μισό να ήταν, με εμπορικά ελλείμματα, έλλειψη ανταγωνιστικότητας και την εσωτερική βιομηχανία σε άθλια κατάσταση δεν ξεπληρώνεται, μόνο αναχρηματοδοτείται. Για να αναχρηματοδοτηθεί, και συνεπώς για να τελειώσει η επιτροπεία, πρέπει η χώρα να μπει στο μηχανισμό ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ. Η Ιταλία, με επίσης τεράστιο χρέος ($2 τρις, 133% επί του ΑΕΠ) είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση, επειδή το «μπαζούκα της ΕΚΤ» δουλεύει για αυτήν. Σε ένα μονεταριστικό κόσμο, όπου η Ελλάδα δανείστηκε σε σκληρό νόμισμα που δεν ελέγχει, η βοήθεια της κεντρικής τράπεζας είναι απαραίτητη. Για να δουλέψει και για εμάς, χρειαζόμαστε φίλους. Φίλους που χάσαμε όταν ο Βαρουφάκης πήγαινε με κασετόφωνο στο Eurogroup. Φίλους που χάσαμε με το παράλογο δημοψήφισμα που μόνο στόχο είχε να ενισχύσει τη θέση του Πρωθυπουργού. Φίλους που χάσαμε όταν βομβαρδίστηκε ο Παπαδήμος και κυνηγήθηκε ο Γεωργίου. Μπορούμε να συζητήσουμε για την ηθική όλων των παραπάνω. Αλλά αυτό που δεν συζητείται είναι ότι δεν συνάδουν με την εικόνα μιας Ευρωπαϊκής χώρας παρά μόνο, στην καλύτερη, με αυτή ενός φτωχού συγγενή. Και ποιος Ευρωπαίος πολιτικός θα πείσει τους ψηφοφόρους να πληρώσουν για να βοηθήσουν αυτήν την ανήμπορη να σταθεί στα πόδια της Ελλάδα;
Αντί λοιπόν να επιλέγουμε κυβερνήσεις που επιδιώκουν την τακτική του «θύματος», αγαπημένο μέσο πίεσης της Αριστεράς και υπερασπιστική γραμμή όλων των κυβερνήσεων που προηγήθηκαν, οφείλουμε να επιλέγουμε κυβερνήτες που θα μας παρουσιάζουν δυνατότερους από ότι πραγματικά είμαστε. Έτσι πείθονται οι αγορές, και μόνο όταν πειστούν αυτές θα πειστούν και οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι να μας μειώσουν το χρέος. Αυτά τα βήμα-βήμα μικρά μέτρα που διαβάζουμε τελευταία έχουν σαν στρατηγική να περάσει και άλλος χρόνος και να ξεχάσουν οι αγορές. Χρόνος που πλέον οι Έλληνες δεν έχουμε. Τα παιδιά της κρίσης μεγαλώνουν. Ας ψηφίσουμε λοιπόν αυτούς που μιλάνε για μια δυνατή Ελλάδα, όχι αυτούς που διαμαρτύρονται για τις αδικίες του κόσμου και ονειρεύονται ότι θα τις λύσουν.
Β) Πίεση στις Τράπεζες να ξεκαθαρίσουν τα δάνεια τους μόνες τους, χωρίς την παρέμβαση των hedge funds.
Εσωτερική και εξωτερική πίεση. Στην Αμερική μετά την κρίση εφαρμόστηκε το Home Affordable Modification Plan, που βοήθησε τους δανειολήπτες να αναδιαρθρώσουν τα δάνεια τους αντί να χάσουν το σπίτι τους. Με λίγο καλύτερες συνθήκες ανάπτυξης και μείωση της ανεργίας, που μπορούν να επιτευχθούν με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, είναι δυνατό. Αλλιώς οι κοινωνικές συνέπειες της εκκαθάρισης των στεγαστικών δανείων, ουσιαστικά πώληση σε hedge funds, θα είναι πολύ μεγάλες. Οι κυβερνήσεις θα αντισταθούν και η εκκαθάριση των κόκκινων δανείων, απαραίτητη για την επανεκκίνηση της οικονομίας, θα καθυστερήσει και άλλο. Οικονομία χωρίς τράπεζες και πίστωση δεν νοείται.
Γ) Ας ψηφίσουμε αυτούς που συνδέουν την -αναπόφευκτη εδώ που φτάσαμε- απορρύθμιση της αγοράς εργασίας με την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και την μείωση της γραφειοκρατίας και της μαφίας.
Αν κάποια νεαρή ταλαντούχα γυναίκα δεν μπορεί να είναι υπάλληλος, γιατί τα χρήματα είναι λίγα, ας έχει την υποστήριξη να γίνει επιχειρηματίας. Ένας επιχειρηματίας που έχει καφετέρια μπορεί να φοροδιαφύγει λιγότερο αν είναι αναγκασμένος να έχει POS, αλλά επίσης όταν δεν χρειάζεται να πληρώσει προστασία. Αρκετοί Γερμανοί πολιτικοί οραματίζονται την Ελλάδα ως προσφορά φτηνής εργασίας για τις θυγατρικές τους, σαν την Πολωνία. Ο θάνατος των μικρών επιχειρήσεων, στόχος των κυβερνήσεων και των δανειστών, αφού οι μεγάλες επιχειρήσεις τείνουν να φοροδιαφύγουν λιγότερο, πρέπει να αποφευχθεί. Η επιχειρηματικότητα, ιδιαιτέρως αυτή που σχετίζεται με τον τουρισμό, την τεχνολογία και τις εξαγωγές, όπως και το freelancing, αποτελούν διέξοδο για μια νέα γενιά που βλέπει ότι η διαβίωση με υπαλληλικούς όρους θα γίνει όλο και πιο δύσκολη.
Στην απελπισία μας οι Έλληνες καταφύγαμε στη μικρή οθόνη του κινητού μας, αυτό το timeline που είναι φτιαγμένο για να μας διαβεβαιώνει πόσο δίκαιο έχουμε. Όσο όμως ενδίδουμε στο θυμό και την απογοήτευση, τόσο χάνουμε ευκαιρίες να σηκωθούμε από τη λάσπη. Το όποιο δίκαιο έχουμε, και είναι αρκετό, είναι λιγότερο σημαντικό από αυτές τις ευκαιρίες. Ο κόσμος είναι φτιαγμένος για τους δυνατούς, όχι για τους δίκαιους, και χρωστάμε στα παιδιά μας δύναμη. Αντί να κατηγορούμε και να ψάχνουμε σαν δικαστές ενόχους να κρεμάσουμε από το Πλατάνι του χωριού, ίσως έχει έρθει η ώρα να κάνουμε κάτι για την κατάστασή μας. Να απαιτήσουμε και να κερδίσουμε -πολύ- καλύτερη διακυβέρνηση.
Οι πολιτικοί μας ήταν και είναι διεφθαρμένοι. Είναι δικαιολογία αυτό για να μην κάνουμε τίποτα; Είναι κρίμα να μην αντιλαμβανόμαστε πως όχι μόνο μας χρωστάνε οι γονείς μας για τις κακές πολιτικές επιλογές τους, αλλά χρωστάμε και εμείς στα παιδιά μας να είμαστε σοφότεροι και να δώσουμε τα πάντα για το δικό τους μέλλον. Δεν γίνεται να τους παραδώσουμε αυτή την Ελλάδα, θα μας φτύνουν για πάντα.
Kythira Online