Ευρώπη στην μέγγενη της “σκοτεινής ύλης” και των ανακατατάξεων στη διεθνή ισορροπία δυνάμεων

Σε λίγους μήνες θα αναλάβουν τα ινία των δυο βασικών θεσμών της Ένωσης νέα πρόσωπα. Όσο και αν τα πρόσωπα αυτά θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα του σήμερα, και όσο και αν η συνέχεια είναι δεδομένη, δυο παράγοντες θα παίξουν ρόλο για την επιτυχία, την στασιμότητα ή την απαξίωση της Ένωσης στο άμεσο μέλλον. Το ένα είναι η οικονομία και το άλλο μια ‘’σκοτεινή κοινωνική ύλη’’ που δημιουργήθηκε στην διάρκεια μιας επιτυχημένης πορείας της Ένωσης τα χρόνια μετά τον πόλεμο. Ακόμη και την περίοδο της αισιοδοξίας που προκαλούσε η διαρκής ανάπτυξη, υπήρχε εκεί μα δεν την βλέπαμε. Υπήρχε εκεί και αυγάτιζε κάτω από τα μάτια των περισσότερων από εμάς. Η αισιοδοξία δεν είχε να κάνει μόνο με την βελτίωση των προδιαγραφών στο κοινωνικό, εκπαιδευτικό ή θεσμικό περιβάλλον που ζούμε, που είναι οι καλύτερες τον κόσμο, αλλά και μια σειρά μεγάλων  γεγονότων. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η διεύρυνση της Ε.Ε. σε χώρες και λαούς που έζησαν την περιπέτεια αυταρχικών καθεστώτων στην Ήπειρό μας, η Ειρήνη και η διαρκής κίνηση της κοινωνίας προς μια κατεύθυνση περισσότερης , καλύτερης, και ισχυρότερης Ευρώπης. Με την εξέλιξη των πραγμάτων από το 2008 και μετά όμως σαν κάτι να στράβωσε. Στην διάρκεια των 60 χρόνων της Ένωσης  αντιμετωπίσαμε και άλλες κρίσεις Όμως αυτή που βιώνουμε μετά την Lehman Brothers δεν λέει να σταματήσει. Σαν λερναία Ύδρα της κόβεις το ένα κεφάλι (χρηματοοικονομική κρίση)  και ένα νέο εμφανίζεται (κρίση χρέους της Ε.Ε., αναπτυξιακή στασιμότητα). Παράλληλα η πίεση της σκοτεινής ύλης είναι εδώ. Κι έτσι παρακολουθούμε το φάντασμά της με την πρώτη φορά συρρίκνωση του ‘’σπιτιού μας’’: To Brexit. Για πρώτη φορά δυνάμεις που αντιμάχονταν το μεγαλύτερο Πολιτιστικό επίτευγμα της βαμμένης από το αίμα δυο παγκοσμίων πολέμων Ηπείρου μας, αποκτούν πολιτική ισχύ ικανή να ανατρέψει τα επιτεύγματά μας. Αλλά ποια είναι αυτή η κινητήρια δύναμη που παράγει αυτά τα γεγονότα; Την ονομάσαμε σκοτεινή ύλη και είναι τα κοινωνικά στρώματα που έχουν στην διάρκεια της ευημερίας αποξενωθεί και βρίσκονται έξω από το πεδίο όρασης των κατεστημένων πολιτικών δυνάμεων και δημοκοπικών ερευνών.  Άνθρωποι χωρίς ελπίδα. Άνθρωποι που δεν διαβάζουν εφημερίδες, δεν βλέπουν τηλεόραση, δεν έχουν πρόσβαση στα στοιχειώδη. Για παράδειγμα , η δεύτερη οικονομική δύναμη της Ευρώπης, η Μ. Βρετανία, με μηδενική σχεδόν ανεργία, σε μια δεκαετία ευφορίας ετοίμαζε την παρακμή της. Πώς; Μα οι αποδοχές των πολλών έμειναν στάσιμες, ενώ το 1% των πλουσίων μόνοι τους μοιράστηκαν τον πλούτο της ‘’ευημερούσης’’ Αγγλίας. Από αυτό το υλικό του 99% προέκυψε και μεγαλώνει η αποξένωση, η παραίτηση, η σκοτεινή ύλη, που όταν με κατάλληλες τεχνικές μπήκε στο πολιτικό παίγνιο πύκνωσε τις τάξεις της κ. Λεπέν, των Ιταλών Κυβερνώντων, του κ. Στράχερ κλπ. Και βέβαια του 52% του Brexit και εξέθρεψε τους αρνητές της φιλελεύθερης οικονομίας –΄Ορμπαν-.

Η Ευρώπη, σαν ξυπνώντας από έναν εφιάλτη, προσπάθησε να αντιδράσει με την υιοθέτηση της ‘’Λευκής Βίβλου’’ την συμβολική ημέρα της υπογραφής της συνθήκης της Ρώμης  τον Μάρτιο του 2016. Έκτοτε, μια σειρά θέματα που βρίσκονται στο τραπέζι της  αργόσυρτη διαδικασία των κοινοτικών διαδικασιών. Ας δούμε λοιπόν τηλεγραφικά μερικές από αυτές που θα κληρονομήσει η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που θα αναλάβει την συνέχεια λίγους μήνες μετά τις πιο κρίσιμες εκλογές για την ανάδειξη του νέου Ευρωκοινοβουλίου.

1. Τραπεζική Ένωση. Ο σημαντικότερος από τους τρεις πυλώνες της : η κοινοτική η εγγύησης των καταθέσεων μέχρι το όριο των 100000 Ευρώ. Και δεν έχει βρεθεί συμβιβαστική λύση, μια και κάποιες χώρες αρνούνται να αναλάβουν αυτήν την υποχρέωση, όσο οι συστημικές τράπεζες είναι ‘’ανοιχτές’’ σε αγορές κρατικών ομολόγων
2. Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Ο μετασχηματισμός τους σημερινού σε ρόλο τελευταίου δανειστή στα πρότυπα του ΔΝΤ, έχει πολύ δρόμο ακόμη. Η διαμάχη σχετικά με το αν θα είναι υπό κοινοτική εξουσία ή αν θα παραμείνει διακυβερνητικό όργανο, είναι στο κέντρο του κρίσιμου για την ενίσχυση της φερεγγυότητας μετασχηματισμού.
3. Η ενίσχυση του δεύτερου αποθετικού νομίσματος στον κόσμο είναι εφικτή αν όλοι οι παράγοντες συμφωνήσουν στο να το χρησιμοποιούν για την αγορά ενέργειας. Η Ε.Ε. είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας πετρελαιοειδών του κόσμου, αλλά οι πληρωμές γίνονται σε δολάρια. Η εξωτερική αντίδραση  είναι προφανής.
4. Η δημιουργία ενιαίων φορολογικών συντελεστών για τα κέρδη των επιχειρήσεων . Ίσως το δυσκολότερο θέμα για την εσωτερική συνοχή της Ένωσης, μια και για κάποιες χώρες είναι ζωτικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητά τους στη προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
5. Η επιβολή φόρου στις τραπεζικές συναλλαγές. Του φόρου ‘’Τόμπιν’’ για τα χρηματοοικονομικά.
6. Η ολοκλήρωση της ενιαίας ψηφιακής και της ενεργειακής αγοράς.
7. Η καθυστέρηση της Ε.Ε. στην επερχόμενη 4^η βιομηχανική επανάσταση, όπου Αμερική και Κίνα ερίζουν για μια σειρά υποδομών που επιθυμούν να εγκαταστήσουν στην Ευρώπη, όπως είναι τα δίκτυα 5G και η ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων.
8. Η αντιμετώπιση του εμπορικού πολέμου.
9. Η διαφαινόμενη, σχεδόν βέβαιη, συρρίκνωση της οικονομίας της Κίνας, και οι πενιχρές επιδόσεις της Ε.Ε. την δεκαετία που πέρασε και οι προβλέψεις για την αρχή ενός παγκόσμιου υφεσιακού κύκλου.
10. Ο νέος επταετής προϋπολογισμός της Ε.Ε. για την επταετία 21-27. Όλα τα αναφερόμενα και πολλά άλλα αντανακλώνται στον νέο επταετή προϋπολογισμό της Ένωσης που ανέρχεται στο 1,1% του ΑΕΠ. Κύρια πηγή χρηματοδότησης προέρχεται από τις χώρες που είναι καθαροί χρηματικοί αιμοδότες. Δηλαδή οι πλούσιες χώρες. Η μάχη είναι σκληρή, γιατί με την αποχώρηση της Μ.Β. 11 δις ετησίως εισφορών χάνονται από το κοινοτικό ταμείο, ενώ θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν τα τρέχοντα προγράμματα καθώς και νέα που επιβάλλουν οι μεταρρυθμίσεις.
11. Η αναθεώρηση της πολιτικής ανταγωνισμού, ώστε να είναι συμβατή η πολιτική δημιουργίας εθνικών ή ευρωπαϊκών βιομηχανικών πρωταθλητών.

Χωρίς να είναι εξαντλητικός ο ‘’οδικός χάρτης’’, ελπίζω ότι ,έστω και τηλεγραφικά, παρουσιάζει το βαρύ έργο που περιμένει την νέα Επιτροπή και το νέο Ε. Κοινοβούλιο. Ο χώρος δεν επιτρέπει αναφορά σε κρίσιμες πολιτικές, όπως το μεταναστευτικό, η κλιματική αλλαγή ή το δημογραφικό. Ωστόσο οι πίνακες που ακολουθούν αποτυπώνουν  τις προβλέψεις για τις ανακατατάξεις στην κορυφή των χωρών που είναι οι βασικοί διαμορφωτές της παγκόσμιας ισορροπίας. Οι πίνακες περιλαμβάνονται σε μια μελέτη του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας (National Security Council–NSC), που υπαγόμενο στα Υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών αποτελούν τον θεσμικό σύμβουλο του εκάστοτε Προέδρου των ΗΠΑ, αλλά και του συνόλου των μυστικών υπηρεσιών.

Ο πίνακας αριστερά ενσωματώνει τέσσερεις παράγοντες που απεικονίζουν την πρόβλεψη για την ισχύ κάθε χώρας και τις ανακατατάξεις με ορίζοντα το 2050. Οι προάγοντες που τον διαμορφώνουν είναι το ΑΕΠ, η δημογραφική εξέλιξη, οι αμυντικές δαπάνες και η Τεχνολογία. Ο νέος πολυπαραγοντικός πίνακας δεξιά προσθέτει ακόμη δυο παράγοντες. Το επίπεδο υγειονομικών υπηρεσιών και την αποτελεσματικότητα της διακυβέρνησης, ως στοιχεία εσωτερικής σταθερότητας των ισχυρών. Τέτοιου είδους αλλαγές της παγκόσμιας ισορροπίας έχουν ιστορικά οδηγήσει σε πολέμους, ακόμη ναι σε δυο παγκόσμιους. Ας ελπίσουμε ότι η Ευρώπη θα καταφέρει να διορθώσει τις αδυναμίες της και  να συνειδητοποιήσει τις απειλές και τις προκλήσεις, ώστε να διατηρήσει την ενότητα της και να διορθώσει τις αιτίες που προκαλεί στο εσωτερικό της η ‘’σκοτεινή ύλη’’ που δίνει την δύναμη στον διαλυτικό λαϊκισμό.

Αντώνης Τριφύλλης, πρώην στέλεχος της Ε.Ε. , μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της διαΝΕΟσις.