Φαινόμενα «υπερτουρισμού» στο Αγιον Ορος

Είναι πέντε το πρωί και στην κορυφή του Αθω δεν έχει χαράξει. Στο λιμανάκι της Ουρανούπολης ανθρώπινες φιγούρες ξεπροβάλλουν στο μισοσκόταδο από τα δρομάκια και κατευθύνονται παρέες παρέες στο κέντρο της πόλης, όπου στεγάζεται το γραφείο έκδοσης διαμονητηρίων για να περάσουν στο Αγιον Ορος. Γρήγορα σχηματίζεται ουρά δεκάδων μέτρων και εντός του γραφείου με τους δύο υπαλλήλους της ιεράς κοινότητας, ο εκτυπωτής έχει πάρει φωτιά. Ταχύπλοα και το καράβι της γραμμής περιμένουν τους επισκέπτες για να τους μεταφέρουν στο λιμανάκι της Δάφνης, απ’ όπου ξεκινάει το προσκύνημα. Είναι όλοι τους νέα παιδιά που κατέφθασαν από τη Ρουμανία για «μια κατάθεση ψυχής» στην εικόνα της Παναγίας, μέσα στο «περιβόλι» της.

Για όλους τους ορθοδόξους λαούς το προσκύνημα στο Αγιον Ορος αποτελεί κορυφαία λατρευτική πράξη, αλλά οι Ρουμάνοι έχουν την πρωτοκαθεδρία. Με βάση τα διαμονητήρια που εκδόθηκαν πέρυσι για αλλοδαπούς προσκυνητές, επί συνόλου 80.000 και κάτι, τα μισά ήταν για Ρουμάνους πιστούς. Βαθιά θρησκευόμενος και φιλελληνικός λαός, οι Ρουμάνοι δεν έπαψαν ποτέ να επισκέπτονται το Αγιον Ορος. Ωστόσο, τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται έκρηξη ορθοδόξων προσκυνητών από τα Καρπάθια εξαιτίας (και) της ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή. Ο πόλεμος στο Ισραήλ και στη Γάζα κατέστησε επικίνδυνο και πέρα από κάθε σκέψη το προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, όπου συνέρρεαν κατά χιλιάδες οι Ρουμάνοι πιστοί κάθε χρόνο, και πλέον τα τουριστικά πακέτα που είχαν προπληρωθεί δίνουν ως κορυφαία εναλλακτική επιλογή, ώστε να μη χάσουν οι πιστοί τα χρήματά τους, το Αγιον Ορος.

 

Τα μέτρα

Η μαζική κάθοδος των Ρουμάνων στον Αθω, ως «παράπλευρη» συνέπεια των αιματηρών συγκρούσεων στην κοιτίδα του Χριστιανισμού, ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι τής ήδη βαρυφορτωμένης από τα προσκυνήματα των κοσμικών πιστών γαλήνιας κοινωνίας, τα οποία έχουν λάβει πλέον διαστάσεις τουριστικού ρεύματος, με επιχειρηματικούς «πειρασμούς» να απειλούν να υπονομεύσουν την ησυχαστική εικόνα της.

Σε μια προσπάθεια να ανακουφίσει κάπως το αβάσταχτο για τα μοναστήρια και τα εξαρτήματά τους (σκήτες, κελιά) προσκυνηματικό τσουνάμι, η ιερά κοινότητα, το ανώτατο διοικητικό όργανο του Αγίου Ορους, αποφάσισε την περικοπή από την 1η Ιανουαρίου κατά 15%-20% του αριθμού των διαμονητηρίων, που από τον Ιούνιο του 2023 έως και τον Μάιο του 2024, μόνο, ανήλθαν σε 158.000! Εγιναν και γίνονται ταυτόχρονα διακριτικές συστάσεις σε κελιώτες μοναχούς κυρίως, όπου έχουν παρατηρηθεί κρούσματα –παλαιότερα είχε συλληφθεί Μολδαβός κελιώτης μοναχός να έχει πλαστογραφήσει και να πουλάει διαμονητήρια– να αποφεύγουν να διαχειρίζονται με οικονομικά κίνητρα το ενδιαφέρον για την παραδοσιακή αγιορείτικη φιλοξενία. Εκπρόσωπος μονής στην ιερά κοινότητα έλεγε στην «Κ» ότι κάποια μοναστήρια συνεργάζονται «ημιεπίσημα» με τουριστικά γραφεία και χαρακτήριζε απαράδεκτη την «εμπορευματοποίηση του προσκυνήματος». Ετερο μέλος της κοινότητας τόνιζε στην «Κ» ότι, ναι μεν το Αγιον Ορος ουδέποτε έκλεισε τις πόρτες του στους πιστούς και δεν θα τις κλείσει, ωστόσο «η κατάσταση κινδυνεύει να ξεφύγει και απαιτεί λεπτούς χειρισμούς».

Αποφασίστηκε από την 1η Ιανουαρίου περικοπή των διαμονητηρίων κατά 15%-20%, τα οποία από τον Ιούνιο του 2023 έως και τον Μάιο του 2024 ανήλθαν σε 158.000.

Το όλο ζήτημα συζητείται –και προβληματίζει– ευρέως στην Αθωνική πολιτεία που καλείται, όπως μόνο η ίδια μπορεί να πράξει, να προστατεύσει τον πνευματικό χαρακτήρα του θησαυροφυλακίου της Ορθοδοξίας, από την απειλή της διαβρωτικής εισβολής κοσμικών συμπεριφορών και κανόνων, με όχημα τα προσκυνηματικά ρεύματα. «Η αγιορείτικη κοινωνία βγάζει ιστορικά τις δικές της άμυνες στον κίνδυνο εκκοσμίκευσης και ξέρει να υπερασπίζεται τους πνευματικούς κανόνες και λειτουργίες της», μας λέει ένας τρίτος μοναχός. «Το προσκύνημα δεν είναι τουρισμός στις ανάγκες του οποίου καλείται να προσαρμοστεί ο οικοδεσπότης, το μοναστήρι δηλαδή. Αντιθέτως, προσαρμόζεται ο προσκυνητής στους κανόνες της δικής μας φιλοξενίας και εδώ είναι η ουσία του όλου ζητήματος», προσθέτει.

 

 

Η αγιορείτικη κοινωνία ούτε πορεύθηκε ούτε και θα μπορούσε να πορευθεί στην υπερχιλιετή της διαδρομή σε συνθήκες αποστείρωσης. Το αυξανόμενο προσκυνηματικό ρεύμα αυξάνει και τις ανάγκες των μοναστηριών για υποδομές φιλοξενίας. Τα μοναστήρια, οι σκήτες και τα κελιά έχουν ανάγκη εσόδων για να κρατούν ανοιχτές τις πόρτες φιλοξενίας στους αναρίθμητους προσκυνητές. Πλην των εισπράξεων από τα διαμονητήρια, απαιτούνται πρόσθετοι πόροι τους οποίους οι μονές προσπαθούν να εξασφαλίσουν από διακονήματα, λειτουργία μικροκαταστημάτων με εκκλησιαστικά είδη στις Καρυές και στους χώρους τους, μισθώσεις ακινήτων και βεβαίως δωρεές πιστών.

Οι «πειρασμοί»

Σ’ αυτό το «άγιο επιχειρείν» δεν λείπουν βεβαίως και οι «πειρασμοί», όπως η λειτουργία πειρατικών ταξί εντός της χερσονήσου του Αθω από μοναχούς και κοσμικούς, κάποιες μη «ευλογημένες» συμφωνίες μοναστηριών με τουριστικά γραφεία, μεταφορικές εταιρείες, κ.ά., που ωστόσο βγαίνουν συχνά προς τα έξω «γαρνιρισμένα» με υπερβολές, όπως π.χ. τα περί ξενοδοχείου με μασάζ, που στην πραγματικότητα λειτουργεί ως φυσικοθεραπευτήριο για τους μοναχούς και κοσμικούς που εργάζονται στο Ορος και αντιμετωπίζουν μυοσκελετικά προβλήματα λόγω της κοπιώδους ενασχόλησής τους με χειρωνακτικές εργασίες.

Ωστόσο, αν το Αγιον Ορος φιλοξενεί στο «κονάκι» του χιλιάδες πιστούς κατ’ έτος, ένα έμμεσο «αντίδωρο», το πιο «ευλογημένο», προς την κοσμική κοινωνία είναι η συντήρηση μιας ανθηρότατης οικονομίας, με όχημα τα προσκυνήματα στην ανατολική χερσόνησο της Χαλκιδικής, όπου περιοχές όπως η Ουρανούπολη, τα Νέα Ρόδα, η Ιερισσός και τα πέριξ αυτών χωριά ζουν σχεδόν αποκλειστικά από αυτήν. «Παλαιότερα οι κοινωνίες εδώ τρέφονταν από τα μεταλλεία στο Μαντέμ Λάκκο, τώρα πλέον οι άνθρωποί τους ξεκινούν την καθημερινή τους ενασχόληση προσευχόμενοι στην κορυφή του Αθω», λέει στέλεχος της τουριστικής βιομηχανίας της περιοχής.