Φίδια: τα παρεξηγημένα ερπετά και η σημασία τους για το οικοσύστημα

Στην Ελλάδα υπάρχουν 70 είδη ερπετών και 23 είδη φιδιών, εκ των οποίων μόνο τα 7 είναι δηλητηριώδη.

Δυστυχώς, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν το γνωρίζουν αυτό, με αποτέλεσμα να σκοτώνουν τα παρεξηγημένα ερπετά που συναντούν με σκοπό να προστατευτούν από το δάγκωμά τους. Στην πραγματικότητα, τα φίδια είναι πολύ σημαντικά για το οικοσύστημά μας, και θεωρείται αρκετά απίθανο να μας επιτεθεί ένα φίδι από το πουθενά, καθώς αυτά μας φοβούνται περισσότερο απ’ όσο τα φοβόμαστε εμείς.

Υπάρχουν τρεις τύποι φιδιών. Τα φίδια χωρίς δηλητήριο ονομάζονται “άγλυφα”. Τα φίδια με δηλητήριο στα μπροστινά δόντια ονομάζονται “προτερόγλυφα” (και είναι πολύ επικίνδυνα), ενώ τα φίδια με δηλητήριο στα πίσω δόντια ονομάζονται “οπισθόγλυφα” (είναι λιγότερο επικίνδυνα). Τον χειμώνα τα φίδια πέφτουν σε χειμερία νάρκη. Στη θεωρία, μπορούν να δαγκώσουν όλα τα είδη φιδιών. Οι εκδορές/“τρυπίτσες” που αφήνουν τα δόντια τους μπορεί να δώσει στον/ην γιατρό μια καλή εικόνα για το είδος του φιδιού και τη θεραπεία που πρέπει να ακολουθήσει.

Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα είδη φιδιών στην Ελλάδα;

Τα πιο συνηθισμένα είδη φιδιών στην Ελλάδα είναι τα παρακάτω:

-Κοινή οχιά (Vipera ammodytes): δηλητηριώδης

-Οθωμανική Οχιά (Vipera xanthina): δηλητηριώδης

-Οχιά της Μήλου (Vipera lebetina): προστατευόμενο είδος, δηλητηριώδης

-Μαυρόφιδο ή Σαπίτης (Malpolon isnignitus): δηλητηριώδης, όχι πολύ επικίνδυνος

-Αστρίτης (Vipera berus): δηλητηριώδης

-Νανόχεντρα (Vipera ursinii): προστατευόμενο είδος, δηλητηριώδης

-Σπιτόφιδο (Elpahe situla): μπορεί να το βρείτε μέσα σε κήπους. Μη δηλητηριώδες

-Δενδρογαλιά (Coluber nummifer, Hemorrhois nummifer): μη δηλητηριώδης

-Σαΐτα (Coluber najadum): μη δηλητηριώδης

-Φίδι του Ασκληπιού (Elaphe longissima): μη δηλητηριώδες

-Αγιόφιδο (Telescopus fallax): δηλητηριώδες αλλά μη επικίνδυνο

-Νερόφιδο: μη δηλητηριώδες, ζει σε όλα τα γλυκά νερά

Πώς ξεχωρίζουμε τις οχιές από τα υπόλοιπα φίδια;

Όπως έχει εξηγήσει σε συνέντευξή του στο newsbeast.gr ο ερπετολόγος και μέλος της Ελληνικής Ερπετολογικής Εταιρείας, Πέτρος Λυμπεράκης, τα φίδια της οικογένειας των Εχιδνιδών που είναι δηλητηριώδη, δεν βρίσκονται όλα στο ίδιο μέρος, αλλά έχουν διαφορετική εξάπλωση ανά την ελληνική επικράτεια. Μπορείτε να δείτε πώς μοιάζει το κάθε φίδι στο φωτογραφικό ευρετήριο του herpetofauna.gr.

Τι κάνουμε αν δούμε φίδι;

Είναι σχετικά ασυνήθιστο να δούμε κοντά μας ένα φίδι, καθώς το πιθανότερο είναι να κάνει τα πάντα για να μας αποφύγει. Τα φίδια μας βλέπουν ως θηρευτές και δεν θέλουν να συναντηθούν μαζί μας. Το προτιμότερο, αν δούμε φίδι και δεν μπορούμε να το αναγνωρίσουμε, είναι να φύγουμε. Θεωρείται απίθανο να μας κυνηγήσει. Υπάρχει περίπτωση να μας δαγκώσει για να αμυνθεί αν το στριμώξουμε και νιώσει παγιδευμένο.

Όπως επισημαίνει σε συνέντευξή της στο CNN Greece η ερπετολόγος Παναγιώτα Μαραγκού: “αν δούμε φίδι… δεν πιάνουμε την τσάπα και δεν προσπαθούμε να το σκοτώσουμε με ό,τι βρούμε! Είναι άδικο για το ζώο μια και τα περισσότερα είναι ακίνδυνα, αλλά και για εμάς! Όλα τα φίδια τρώνε τρωκτικά και αρθρόποδα κι έτσι συμβάλουν στην προστασία των καλλιεργειών αλλά και της δημόσιας υγείας. Ένα μόνο φίδι θα καταναλώσει εκατοντάδες τρωκτικά στη διάρκεια της ζωής του! Επίσης είναι και παράνομο μιας και τα περισσότερα είδη προστατεύονται από την ελληνική νομοθεσία”.

Αν δούμε φίδι στην ύπαιθρο χτυπάμε τα πόδια μας ή ένα ξύλο ώστε να φοβηθεί από τον θόρυβο και να απομακρυνθεί. Αν είμαστε σε εσωτερικό χώρο, το ιδανικό είναι να το σπρώξουμε έξω με μια σκούπα, ή να πετάξουμε μια κουβέρτα ή ένα πανί από πάνω του ώστε να το ακινητοποιήσουμε και να ζητήσουμε τη βοήθεια της Πυροσβεστικής ή εθελοντικών ομάδων.

Όταν βρισκόμαστε στις καλοκαιρινές μας διακοπές στην εξοχή, συνιστάται να φοράμε κλειστά παπούτσια και να μη βάζουμε τα χέρια μας μέσα σε θάμνους ή κάτω από πέτρες χωρίς πρώτα να ελέγξουμε. Έτσι, δεν προστατευόμαστε μόνο από τα φίδια, αλλά και από άλλα ζώα ή έντομα.

Ποια είναι τα συμπτώματα από δάγκωμα δηλητηριώδους φιδιού και πώς αναγνωρίζουμε τη βαρύτητά του;

Σύμφωνα με το εγχειρίδιο πρώτων βοηθειών του ΕΚΑΒ, η βαρύτητα της δηλητηρίασης από δάγκωμα φιδιού εξαρτάται από παράγοντες όπως είναι η ηλικία, η γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς, η θέση και το βάθος της πληγής, το μέγεθος του φιδιού, και το αν μετακινήθηκε ή όχι ο ασθενής.

Μετά από δάγκωμα φιδιού, μπορεί να εμφανιστούν τοπικά συμπτώματα (πόνος, οίδημα, μελανιές, φυσαλίδες που επεκτείνονται μέσα σε λίγες ώρες και αν μολυνθούν μπορεί να εξελιχθούν σε γάγγραινα), και γενικευμένα συμπτώματα που εμφανίζονται σε περίπτωση που απορροφηθεί το δηλητήριο και είναι πιο σοβαρά (εμετός, αδυναμία, ζάλη, ρίγος, πυρετός, εφιδρώσεις, αιμορραγία, ταχυκαρδία, υπόταση, shock, πνευμονικό οίδημα, οξεία νεφρική ανεπάρκεια).

Αν είμαστε αλλεργικοί στα φίδια πρέπει να πάμε αμέσως στο νοσοκομείο.

Τι κάνουμε αν μας δαγκώσει φίδι;

Το δάγκωμα από φίδι στην Ελλάδα δεν θεωρείται θανατηφόρο, καθώς υπάρχουν η γνώση και η τεχνολογία για τη θεραπεία του. Αν μας δαγκώσει φίδι δεν καταφεύγουμε ποτέ σε γιατροσόφια, για παράδειγμα το ρούφηγμα και φτύσιμο του δηλητηρίου από την πληγή. Δεν περπατάμε, αφαιρούμε στενά ρούχα και κοσμήματα πριν αρχίσει το οίδημα, καθαρίζουμε την πληγή με νερό και σαπούνι, δεν βάζουμε πάγο στο τραύμα, δεν πίνουμε καφέ και αλκοόλ, και δεν προσπαθούμε να πιάσουμε το φίδι. Είναι, ακόμα, σημαντικό να μη δέσουμε με τίποτα το σημείο, να μην το σφίξουμε σε καμία περίπτωση καθώς δεν επιτρέπεται να εμποδιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία του αίματος, και να κρατάμε το δαγκωμένο μέλος όσο γίνεται πιο ακίνητο μέχρι να μεταφερθούμε στο νοσοκομείο όπου θα μας χορηγηθεί η κατάλληλη θεραπεία.

Πώς να κρατήσουμε τα φίδια μακριά από το σπίτι και τον κήπο μας;

Σύμφωνα με τον Πέτρο Λυμπεράκη, οι λύσεις που συνιστώνται συχνά, όπως το θειάφι, το πετρέλαιο, ή η ναφθαλίνη, δεν είναι αποτελεσματικές και προκαλούν καταστροφές τόσο στο περιβάλλον, όσο και πιθανές βλάβες στο άτομο που θα τα χρησιμοποιήσει. Τα φίδια αναζητούν δροσερές κρυψώνες. Έτσι, αυτό που μπορούμε να κάνουμε για να μην δημιουργήσουμε περιβάλλον ελκυστικό για τα φίδια, είναι να αφαιρέσουμε απ’ τον κήπο μας μεγάλες πέτρες και ξύλα, να κόψουμε τα ψηλά χόρτα, να κλαδέψουμε τις βάσεις των πυκνών θάμνων, και να φράξουμε όλες τις σχισμές και τρύπες.

Ακόμα, κρατάμε το σπίτι μας καθαρό και αποφεύγουμε το φύτεμα καρποφόρων δέντρων στον κήπο μας, έτσι ώστε να μην προσελκύσουμε τρωκτικά και αρθρόποδα με τα οποία τρέφονται τα φίδια. Αν επιθυμούμε να χρησιμοποιήσουμε απωθητικά, φροντίζουμε να είναι οικολογικά, φιλικά προς το περιβάλλον και την υγεία μας.

Πώς ξεχωρίζουμε ένα δηλητηριώδες φίδι από ένα μη δηλητηριώδες;

Σε ένα δηλητηριώδες φίδι, η ουρά έχει παράλληλες γραμμές στο δέρμα. Η οχιά έχει ένα κέρατο στο μπροστινό μέρος του κεφαλιού της, και έχει ζιγκ ζαγκ μοτίβο στο δέρμα της κατά μήκος του σώματός της.