Γι’ αυτό δε μας αρέσουν πλέον οι πολιτικοί μας

Η επιδότηση του ενοικίου της κ. αναπληρώτριάς υπουργού επαναφέρει στην επιφάνεια το δίπολο νόμιμο-ηθικό και τη συναφή ανάγκη για διάκριση μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας.

Η άποψη “ό,τι είναι νόμιμο είναι και ηθικό”, που εκφράζεται από πράξεις πολιτικών σαν αυτή που σχολιάζουμε σήμερα, ισχύει απολύτως. Όχι όμως για τη δημόσια σφαίρα. Ισχύει, αδιαφιλονίκητα, για την ιδιωτική σφαίρα δραστηριοτήτων, στα πλαίσια της επιχειρηματικής ή ατομικής ηθικής.

Εν προκειμένω, ελάχιστες διαφωνίες υπάρχουν, έναντι της κρατούσας άποψης που περιορίζει την ευθύνη των κερδοσκοπικών εταιρειών σε δύο βασικά στοιχεία: πρώτον να  έχουν κέρδη, ικανά να αποτρέπουν ενδεχόμενη απο-επένδυση, και δεύτερον να υπακούουν στους νόμους. Οτιδήποτε, λιγότερο ή περισσότερο, θα ήταν και παράλογο και ανέφικτο, ίσως και επιζήμιο. Στις ΗΠΑ είναι διατυπωμένη η πιο επιθετική άποψη, με την περίφημη φράση: ό,τι είναι καλό για την General Electric, είναι καλό και για το έθνος.

Δεν μπορούμε να συγχέουμε τις προσωποπαγείς πεποιθήσεις, τους ατομικούς κώδικες, τις ανταγωνιστικές συνθήκες και τα κριτήρια επιτυχίας, που επικρατούν και διέπουν τον ιδιωτικό χώρο με τις αφηρημένες, τις άτεγκτες και γενικής εφαρμογής αρχές του δημοσίου.

Εξάλλου, είναι ένδειξη θεσμικής υστέρησης μιας κοινωνίας και υπανάπτυκτης πολιτικής παιδείας, η αδυναμία διάκρισης των διαφορετικών αυτών κοινωνικών σφαιρών–πολύ περισσότερο η ηθελημένη, η συνειδητή σύγχυση μεταξύ τους.

Στην Πολιτική, οι ενέργειες, οι πράξεις των φορέων της δε μπορούν να είναι ηθικές παρά μόνο όταν δεν εξυπηρετούν με κανένα τρόπο το ατομικό τους συμφέρον. Αυτό σημαίνει ότι οι διάφοροι διαχειριστές κάθε μορφής δύναμης ή εξουσίας, τότε μόνο είναι γνήσια ηθικοί όταν αυτό κοστίζει. Με άλλα λόγια η ηθική πρέπει να πληγώνει. “Όπου δε μπορώ να φέρομαι ηθικά εκεί δεν έχω καμιά εξουσία”, μας λέει μια περίφημη διατύπωση.

Μιλώντας, λοιπόν, ιδιαίτερα για το δημόσιο τομέα, αλλά, μερικώς, και για τον ιδιωτικό, η ηθικά σωστή κατάταξη των διπόλων: ηθικό- ανήθικο, νόμιμο-παράνομο, με τη βοήθεια ενός πίνακα  διπλής κατεύθυνσης, είναι: 1. ηθικό και νόμιμο 2. ηθικό και παράνομο 3. ανήθικο και νόμιμο 4. ανήθικο και παράνομο.

Η κατάταξη του διπόλου: ηθικό και παράνομο, ως δεύτερου επιθυμητού, υποδεικνύει την κατίσχυση της ηθικής έναντι της νομιμότητας. Η παραγγελία είναι σαφής: Προθέσεις και πράξεις πρέπει να  κινούνται μεταξύ του νόμιμου μίνιμουμ και του ηθικού μάξιμουμ. Η αίσθηση ηθικής ακεραιότητας είναι ευρύτερη, βαθύτερη και κυρίως απαιτητικότερη από την απαραίτητη επίσης νομική συμμόρφωση.

Αντίθετες απόψεις, ή ενέργειες όπως αυτή της κ. υπουργού υποδεικνύουν επιθετική υποβάθμιση της ηθικής έναντι της νομιμότητας και, πάντως, απόπειρα αποφυγής να κριθεί ο δημόσιος βίος με όρους ηθικούς.

Οι αφορμές γι’ αυτό περισσεύουν χρόνια τώρα, όπου οι πολιτικοί μας αρέσκονται να ζουν σαν πλουτοκράτες, πηγαινοερχόμενοι, με άνεση, από τη μία σφαίρα στην άλλη, από τη σφαίρα της πολιτικής στη σφαίρα της αγοράς. Γι’ αυτό δε μας αρέσουν πλέον οι πολιτικοί μας. Γι’ αυτό και δε μας πείθουν ό,τι κι αν λένε. Αυτό που είναι, αυτό που αντιπροσωπεύουν, η εικόνα τους, βροντοφωνάζει. Κάνει τόσο θόρυβο που μας εμποδίζει να ακούσουμε αυτά που λένε. Και γι’ αυτό, η αίγλη των αξιωμάτων τους ψαλιδίζεται επί τη εμφανίσει τους. Γιατί και το ελάχιστο στοιχείο δυσαρμονίας σε έναν άνθρωπο που έχει φτάσει στη κορυφή, ή σχεδόν, είναι αρκετό για να τον αποκλείσει από τον έπαινο.

Γράφοντας κάτω από πίεση, έχω την αίσθηση ότι το κείμενο απαιτεί κάποιες συμπληρώσεις για να ολοκληρωθεί. Ελπίζω να το κάνω στο επόμενο…

*Τέως γενικός διευθυντής εταιρειών του ευρύτερου χρηματοπιστωτικού τομέας.

gcostoulas@gmail.com