Γιατί «βαφτίζονται» οι κακοκαιρίες

Η «βάφτιση» των ακραίων καιρικών φαινομένων δεν αποτελεί σύγχρονο… φαινόμενο. Ηδη από τον 19ο αιώνα οι τυφώνες που εκδηλώνονταν στην Καραϊβική έπαιρναν το όνομα του αγίου που γιόρταζε κατά την ημέρα της εμφάνισης του εκάστοτε φαινομένου.

Στη συνέχεια οι μετεωρολόγοι περιέγραφαν τους τυφώνες με βάση τις γεωγραφικές συντεταγμένες της θέσης όπου εκδηλώνονταν. Φάνηκε όμως γρήγορα ότι μια τέτοια μέθοδος ήταν δύσχρηστη και έτσι αποφασίστηκε να χρησιμοποιούνται σύντομα, διακριτά ονόματα για την καλύτερη μετάδοση πληροφοριών σε όλους τους ενδιαφερομένους.

Τη δεκαετία του 1940 τα ακραία καιρικά φαινόμενα καθιερώθηκε να λαμβάνουν γυναικείο όνομα (υπό την… επήρεια του μυθιστορήματος «Καταιγίδα» του Τζορτζ Ρ. Στιούαρτ που εκδόθηκε το 1941). Από το 1953 η ονοματοδοσία των ακραίων φαινομένων γίνεται με βάση καταλόγους που δημιούργησε το Εθνικό Κέντρο Τυφώνων των ΗΠΑ και οποίοι ενημερώνονται σήμερα από μια διεθνή επιτροπή του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού. Αρχικώς οι κατάλογοι περιελάμβαναν μόνο γυναικεία ονόματα, αλλά από το 1979, οπότε και θεωρήθηκε μάλλον κατά της… ισότητας των δύο φύλων να συμβαίνει κάτι τέτοιο, περιλαμβάνουν και αντρικά ονόματα.

Στη χώρα μας «νονοί» των ακραίων καιρικών φαινομένων έχουν γίνει από το 2017 οι επιστήμονες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Οπως εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο διευθυντής Ερευνών του Αστεροσκοπείου κ. Κώστας Λαγουβάρδος, «ξεκινήσαμε την ονοματοδοσία με την “Αριάδνη” τον Ιανουάριο του 2017 και ακολουθούμε αλφαβητική σειρά με εναλλαγή αντρικών και γυναικείων ονομάτων, κατά προτίμηση από την ελληνική ιστορία ή μυθολογία. Εχουμε ήδη φθάσει στο Υ, έχουμε αποφασίσει και ποιο θα είναι το όνομα από Φ, αλλά δεν υπάρχει λόγος να το αναφέρουμε από τώρα, καθώς πρέπει πρώτα να προκύψει ένα φαινόμενο που θα πρέπει λόγω των χαρακτηριστικών του να λάβει όνομα και αυτό μπορεί να συμβεί σε μέρες ή και σε μήνες. Σε κάθε περίπτωση, όταν ολοκληρωθεί η αλφάβητος, θα ξεκινήσουμε πάλι από το Α με νέα ονόματα».

Η λογική των επιστημόνων του Αστεροσκοπείου είναι να «βαφτίζονται» χαμηλά βαρομετρικά/διαταραχές που αναμένεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις, τόσο κοινωνικές όσο και οικονομικές, για τη χώρα. «Το πρώτο βήμα είναι να κρίνουμε ανάλογα με διαφορετικές παραμέτρους αν ένα φαινόμενο θα λάβει ή όχι όνομα. Τέτοιες παράμετροι είναι αν το φαινόμενο επηρεάζει μεγάλο μέρος της χώρας, με έμφαση στην Αττική, όπου ζει ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, αν έχει χαρακτηριστικά όπως ύψη βροχής άνω των 100 χιλιοστών ανά 24ωρο – στην Αττική ύψη ακόμα και της τάξεως των 50-60 χιλιοστών δίνουν πλημμύρες – ή ισχυρούς ανέμους της τάξεως των 9-10 μποφόρ. Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες επίσης που μπορούν να προκαλέσουν παγετό και πυκνές χιονοπτώσεις αποτελούν χαρακτηριστικό που μπορεί να οδηγήσει στη “βάφτιση” ενός φαινομένου». Ο ερευνητής παραδέχεται ότι αυτή τη φορά δόθηκαν τέσσερα διαφορετικά ονόματα σε φαινόμενα μέσα σε μόλις 10 ημέρες. «Είναι η πρώτη φορά που συνέβη κάτι τέτοιο τα τελευταία δύο χρόνια, ωστόσο επρόκειτο για έντονες κακοκαιρίες που δημιούργησαν η καθεμιά προβλήματα και το “άξιζαν”».

Κατά τον κ. Λαγουβάρδο η ονοματοδοσία έχει σημαντικά οφέλη. «Μελέτες δείχνουν ότι αυξάνεται η εγρήγορση του πληθυσμού όταν το φαινόμενο έχει όνομα. Θεωρούμε ότι με την ονοματοδοσία δίνουμε περισσότερη προσοχή και αξία στους πολίτες ώστε να προετοιμάζονται κατάλληλα για να αντιμετωπίσουν μια επικείμενη κακοκαιρία». Στις ίδιες γραμμές κινείται και η άποψη του κ. Φείδα. «Η ονοματοδοσία των φαινομένων βοηθά στην επικοινωνία με τον πληθυσμό, στην ενημέρωση του κοινού, καθώς η κοινωνία τείνει να προσωποποιεί καταστάσεις».

Υπογραμμίζεται πάντως ότι υπάρχουν ενστάσεις σε αυτή την πρωτοβουλία των επιστημόνων του Αστεροσκοπείου, με κύριες αυτές της ΕΜΥ, η οποία δεν υιοθετεί τα ονόματα. Μιλώντας στο «Βήμα» ο διευθυντής του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου κ. Θεόδωρος Κολυδάς κάνει λόγο για μια πρακτική που δεν είναι καλή και μπορεί να επιφέρει σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και σύγχυση. Δίνει το παράδειγμα ενός βαρομετρικού χαμηλού που σχηματίστηκε στη χώρα μας τον Νοέμβριο του 2017 και είχε χαρακτηριστικά που έμοιαζαν με αυτά κυκλώνα.

«Το βαρομετρικό χαμηλό που σχηματίστηκε με τέτοια χαρακτηριστικά δημιουργήθηκε στην περιοχή του Boot στη Νότια Ιταλία. Ομάδες ιταλών μετεωρολόγων το ονόμασαν “Numa” ενώ την ίδια στιγμή στην Ελλάδα δόθηκε το όνομα “Ζήνων”. Η επίσημη θέση της ΕΜΥ – η οποία εκπροσωπεί τη χώρα μας στις σχετικές μετεωρολογικές ευρωπαϊκές επιτροπές – είναι ότι η ονομασία τέτοιων συστημάτων δημιουργεί σύγχυση στο κοινό και παραπέμπει σε συνδέσεις με άλλα πιο ισχυρά φαινόμενα τα οποία επηρεάζουν περιοχές στις τροπικές ζώνες».

Από την πλευρά τους οι ερευνητές του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών σημειώνουν ότι η ονοματοδοσία στηρίζεται σε επιστημονικές μελέτες κοινωνικής ψυχολογίας και σε πρακτικές που ήδη εδώ και δεκαετίες εξυπηρετούν ευρωπαϊκές χώρες και όχι σε υποκειμενική άποψη περί ενημέρωσης και εγρήγορσης του κοινού.

Να δώσει λοιπόν όνομα κάποιος στα ακραία καιρικά φαινόμενα ή να μη δώσει; Ιδού η απορία. Τα καιρικά «βαφτίσια» πάντως μάλλον δεν πρόκειται να σταματήσουν…