Γιώργος Νταλάρας: Μισόλογα

Η ελληνική δημοκρατία είναι πλουραλιστική. Δεν έχει κανείς την υποχρέωση να ευθυγραμμιστεί με την εξωτερική πολιτική της χώρας – ούτε καν με τον ιστορικό της προσανατολισμό. Κάθε Ελληνας πολίτης είναι ελεύθερος να μισεί τη Δύση και να περιφρονεί την Ευρώπη. Είναι ελεύθερος να τη θεωρεί χειρότερη ή ίση με αντίπαλα καθεστώτα.

Η ελληνική δημοκρατία έχει μάθει να ζει με αυτή τη ριζική διχογνωμία και να τη μεταβολίζει. Κι έχει καθιερώσει για τόσο θεμελιώδη ζητήματα ταυτότητας όχι μόνο την ελευθερία του λόγου. Αλλά και την ελευθερία του μισόλογου.

Ως φαντεζί εφαρμογή αυτής της κατάκτησης μπορεί να δει κανείς την πολυσυζητημένη αφίσα για τη «συναυλία ειρήνης» στα Προπύλαια. Εκεί η ελευθερία του λόγου εξασκείται ως ελευθερία στην υπεκφυγή. Στην πρώτη εκδοχή της αφίσας, η ειρήνη είναι μόνη. Δεν αντιπαρατίθεται σε κανέναν συγκεκριμένο πόλεμο. Και σε όλες τις εκδοχές, η πρωτοβουλία αυτοσυστήνεται μέσα από μια σοφιστική έμπνευση: «Οποια κι αν είναι η ερώτηση», λέει, «η ειρήνη είναι η απάντηση».

Μπορεί κανείς να δοκιμάσει τη λογική ευστάθεια του συνθήματος. Μπορεί να το φέρει αντιμέτωπο με τις ερωτήσεις που το ίδιο προκαλεί. Οταν, ας πούμε, η ερώτηση είναι «ποιος ευθύνεται για τον πόλεμο;», η απάντηση είναι «ειρήνη». Τίνος τα όπλα σκοτώνουν αμάχους; Ειρήνη. Αρκεί να στέλνουμε στους αμυνόμενους γάζες; Ειρήνη. Αδικεί τους αμυνόμενους η ιδέα ότι είναι άβουλα θύματα «ανταγωνισμών»; Ειρήνη.

Οταν η ελευθερία του λόγου εξασκείται διά της υπεκφυγής.

Το βάρος της κριτικής γι’ αυτή τη σκόπιμη παραδοξολογία έπεσε δυσανάλογα, αλλά όχι ανεξήγητα, στον πιο επιφανή της πρωτοβουλίας: στον Γιώργο Νταλάρα. Εχοντας την πλουσιότερη σταδιοδρομία στο τραγούδι –το στρατευμένο και το αστράτευτο–, ο Νταλάρας υπερασπίστηκε μόνος του τον εαυτό του. Έγραψε ότι «είναι με τους αμάχους». Οτι «δεν κάνει πολιτική». Είναι «με τα ανώνυμα θύματα». Και ότι «δεν τον ενδιαφέρουν οι ανταγωνισμοί της εξουσίας».

Το να κρατάς όμως τα θύματα «ανώνυμα» –και, κυρίως, το να κρατάς ανώνυμο τον θύτη που τα εξοντώνει– είναι ήδη πολιτική. «Κάνεις πολιτική» αποσιωπώντας.

Δεν είναι πολύ αυστηρή αυτή η απαίτηση; Τι περιμένει κανείς από έναν τραγουδιστή; Να κάνει γεωπολιτική ανάλυση για να εξηγήσει το πηγαίο αντιπολεμικό του αίσθημα; Δεν αρκούν οι προθέσεις του; Δεν αρκεί που βάζει το βαρύ του όνομα στη μαρκίζα μιας ανθρωπιστικής καμπάνιας;

Οντως. Κανείς δεν περιμένει πολιτική οξυδέρκεια ακόμη και από πρόσωπα που δεν περιορίστηκαν ποτέ στο πάλκο τους· που διεκδίκησαν τα ίδια status «παρεμβατικού» δημοσίου προσώπου.

Ο πόλεμος αυτός έχει προκαλέσει σε κάποιους ηθικοπολιτική ναυτία. Ποιοι είναι οι κακοί; Ποιοι είναι οι καλοί; Πώς γίνεται με τους καλούς να είναι εκείνοι που μάθαμε να μισούμε ως κακούς; Σε τέτοιον ίλιγγο, όποια κι αν είναι η ερώτηση, θα χάσκει επιτηδείως αναπάντητη.