Γνώση και δράση σώζουν τα δάση

Όλοι γνωρίζουν ότι “τα δάση είναι χρήσιμα”. Σε ποιο βαθμό όμως συνειδητοποιούμε το ρόλο τους στην αειφόρο ανάπτυξη και την προστασία του πλανήτη; Για να κατανοήσουμε τη σημασία των δασών, εκτός από καλύτερη πληροφόρηση, χρειάζεται δράση κι επαφή με τη φύση. Αυτή την ανάγκη καλύπτει με επιτυχία το διεθνές θεματικό δίκτυο “Μαθαίνω για τα Δάση”, υλοποιώντας δραστηριότητες που βοηθούν εκπαιδευτικούς και μαθητές να αξιοποιήσουν το δάσος και “να μάθουν από αυτό, για αυτό”.

Στο πλαίσιο του δικτύου “Μαθαίνω για τα Δάση”, η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης υλοποιεί από το 2001 τα σχετικά προγράμματα στη χώρα μας. Το τρέχον σχολικό έτος συντονίζει τη διαβαλκανική πιλοτική δράση “Μαθαίνω για τα Δάση, για την Κλιματική Αλλαγή Αναλαμβάνω Δράση”. Για την πληροφόρηση και την κατάρτιση των εκπαιδευτικών που συμμετέχουν, πραγματοποιείται τριήμερο σεμινάριο, από τις 24 έως τις 26 Νοεμβρίου στην Αθήνα, στο Stanley Hotel. Με αφορμή τη συγκεκριμένη δράση, ο πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης, Νίκος Πέτρου, μάς μίλησε για το πρόγραμμα και τις σχετικές πρωτοβουλίες της ΕΕΠΦ.

 

Πότε ξεκίνησε και πώς λειτουργεί το Πρόγραμμα “Μαθαίνω για τα Δάση”;

Tο “Μαθαίνω για τα Δάση” (Learning About Forests – LEAF) είναι ένα από τα πέντε διεθνή Προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης που συντονίζει παγκοσμίως το Ίδρυμα για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, γνωστό και ως FEE από τα αρχικά του αγγλικού του ονόματος, με μέλη σήμερα σε 80 χώρες. Το LEAF ξεκίνησε το 1999 σε τρεις Σκανδιναβικές χώρες (Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία). Σήμερα στο Πρόγραμμα συμμετέχουν 26 χώρες, με περίπου 10.000 σχολεία, πάνω από 17.000 εκπαιδευτικούς και περισσότερους από 600.000 μαθητές. Ενδεικτικά, το 2016 φυτεύτηκαν στο πλαίσιο του Προγράμματος 163.745 δένδρα σε όλο τον κόσμο. Ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του FEE έχω αναλάβει την εποπτεία του Προγράμματος σε όλο τον κόσμο.

Ποιο είναι το όραμα και ο στόχος του Προγράμματος;

Στόχος του Προγράμματος είναι να συνδέσει τους μαθητές με το δάσος και τη φύση, προσφέροντάς τους μια επαφή που γίνεται ολοένα και δυσκολότερη, ιδιαίτερα για τα παιδιά στις μεγαλουπόλεις, να τους εκπαιδεύσει για τις λειτουργίες των δασών, τις υπηρεσίες που παρέχουν και το ρόλο τους στη ζωή μας, και να τους εμπνεύσει, μέσα από βιωματικές δραστηριότητες στο πεδίο, να τα κατανοήσουν και να τα εκτιμήσουν. Έτσι, οι αυριανοί πολίτες θα συνειδητοποιήσουν τη σημασία των δασών και την ανάγκη για προστασία και συνετή, βιώσιμη χρήση και εκμετάλλευσή τους.

Τι συμβαίνει στην Ελλάδα;

Στα 66, σήμερα, χρόνια συνεχούς δράσης της, η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης έχει ασχοληθεί συστηματικά τόσο με την περιβαλλοντική εκπαίδευση, όσο και με τη μελέτη, καταγραφή και προστασία της χλωρίδας και των δασών της χώρας μας. Η ΕΕΠΦ είναι από το 1992 εκπρόσωπος του FEE στην Ελλάδα και εθνικός χειριστής όλων του των Προγραμμάτων. Το “Μαθαίνω για τα Δάση” ξεκίνησε στη χώρα μας το 2001 και τη φετινή χρονιά συμμετέχουν σε αυτό 136 σχολεία.

Τι είναι η δράση “Μαθαίνω για τα Δάση, για την Κλιματική Αλλαγή Αναλαμβάνω Δράση”; Ποιος είναι ο χρονικός της ορίζοντας και ποιοι συμμετέχουν σε αυτή;

Όπως περιγράφει ο τίτλος της, η δράση αυτή επικεντρώνεται στα προβλήματα που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή στα δάση και θα προτείνει τρόπους αντιμετώπισής τους. Θα υλοποιηθεί πιλοτικά τη σχολική χρονιά 2017-2018, και συμμετέχουν σε αυτήν 15 σχολεία σε Ελλάδα, Κύπρο, Βουλγαρία και Ρουμανία, με οργανωτές τις οργανώσεις-μέλη του FEE σε αυτές τις χώρες: την ΕΕΠΦ, την Κυπριακή Ένωση Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (CYMEPA), τη Bulgarian Blue Flag Movement, και την Centrul Carpato-Danubian de Geoecologie  (CCDG), αντίστοιχα. Αν η δράση ολοκληρωθεί με επιτυχία, όπως πιστεύουμε, υπάρχει προοπτική να συνεχιστεί και να επεκταθεί σε περισσότερα σχολεία της χώρας μας και σε περισσότερες χώρες από τα Βαλκάνια και τη Μεσόγειο.

Ποια είναι η συμβολή της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης στη συγκεκριμένη δράση; Ποιοι άλλοι φορείς την υποστηρίζουν;

Η ΕΕΠΦ είχε την ιδέα της συνεργασίας των “αδελφών” οργανώσεων σε περιφερειακό –διαβαλκανικό– επίπεδο, κατόρθωσε να εξασφαλίσει την οικονομική υποστήριξη της δράσης, και έχει αναλάβει την οργάνωση και τον συντονισμό της. Η δράση δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς την ευγενική υποστήριξη της Tetra Pak την οποία ευχαριστούμε θερμά για την προσφορά της και για την εμπιστοσύνη που δείχνει στην εταιρία μας. Τη δράση στηρίζει το FEE – μάλιστα ο Διεθνής Συντονιστής του Προγράμματος, Barry MacGonigal, θα συμμετέχει στο τριήμερο σεμινάριο που θα γίνει στην Αθήνα. Πολύ σημαντική είναι επίσης η στήριξη της Διεύθυνσης A/βάθμιας Εκπαίδευσης Β’ Αθήνας και του ΚΠΕ Ελευσίνας, το οποίο μας παραχωρεί τους χώρους του και θα συμμετέχει στις δραστηριότητες στο πεδίο.

Μέσα από ποιες δραστηριότητες μαθητές και εκπαιδευτικοί θα προσεγγίσουν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής στα δάση;

Οι δραστηριότητες θα συγκεκριμενοποιηθούν κατά τη διάρκεια τριήμερου σεμιναρίου που θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα από τις 24 έως τις 26 Νοεμβρίου. Έχουν όμως ήδη αποφασιστεί οι θεματικές υποενότητες που σχετίζονται με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στα δάση: δάσος και ενέργεια, κλιματική αλλαγή και δασικές πυρκαγιές, τα δάση ως αποθήκες διοξειδίου του άνθρακα, δασική βιοποικιλότητα των κλιματική αλλαγή. Οι δράσεις σε κάθε χώρα θα αφορούν μια από αυτές τις υποενότητες.

Πώς σχετίζεται με το “Μαθαίνω για τα Δάση, για την Κλιματική Αλλαγή Αναλαμβάνω Δράση” το τριήμερο σεμινάριο στο οποίο αναφερθήκατε;

Το σεμινάριο θα δώσει στους εκπαιδευτικούς των τεσσάρων χωρών την ευκαιρία να παρακολουθήσουν επιστημονικές παρουσιάσεις εστιασμένες στην κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της στα δάση, και να αντλήσουν από αυτές χρήσιμα στοιχεία. Θα έχουν την ευκαιρία να ανταλλάξουν εμπειρίες, καλές πρακτικές και απόψεις για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που εφαρμόζουν στις χώρες τους, να εφαρμόσουν βιωματικές δραστηριότητες στο πεδίο, και να συνθέσουν από κοινού το εκπαιδευτικό υλικό που θα χρησιμοποιήσουν στα σχολεία τους για την υλοποίηση της δράσης. Οι συντονιστές από τις τέσσερις οργανώσεις θα έχουν επίσης την ευκαιρία να ανταλλάξουν απόψεις και να σχεδιάσουν τις κοινές δράσεις που προβλέπονται να γίνουν ταυτόχρονα στο δεύτερο εξάμηνο της σχολικής χρονιάς, όπως την πραγματοποίηση εκδηλώσεων και ενημέρωση των τοπικών κοινωνιών την ίδια ημέρα σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες.

Τι είδους εκπαιδευτικό υλικό θα παραχθεί στο πλαίσιο του σεμιναρίου και πώς θα χρησιμοποιηθεί στη δράση;

Το εκπαιδευτικό υλικό θα περιλαμβάνει κείμενα με πληροφορίες για τα δάση και την κλιματική αλλαγή και παραδείγματα δραστηριοτήτων που οι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν στην τάξη, καθώς και δραστηριότητες παρατήρησης, εκπαιδευτικά παιχνίδια, κ.λπ., για εφαρμογή στο δάσος. Θα στηριχθεί σε ολιστικές και διεπιστημονικές παιδαγωγικές προσεγγίσεις για βιωματική εκπαίδευση και άλλες που προωθούν την εφαρμογή των 17 Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Τι είναι ο “Οικοκώδικας”;

O «Οικοκώδικας» είναι μια έννοια που προέρχεται από ένα άλλο Πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης του FEE, το μεγαλύτερο παγκοσμίως, τα “Οικολογικά Σχολεία”. Είναι, στην ουσία, μια δήλωση που διαμορφώνουν οι ίδιοι οι μαθητές και εκφράζει τη δέσμευση του σχολείου ή της ομάδας τους για την προστασία του περιβάλλοντος. Δεν έχει συγκεκριμένη μορφή, μπορεί να είναι ένα τραγούδι, ένα ποίημα, ένα σχέδιο, πρέπει όμως να περιγράφει τις οικολογικές αξίες που αναγνωρίζουν και αποδέχονται οι μαθητές και το σχέδιο δράσης τους για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Επειδή είναι συνήθως απλός εύληπτος και περιεκτικός, αποτελεί ιδανικό “εργαλείο” προβολής και ενημέρωσης μέσα στο σχολείο, αλλά και στην ευρύτερη τοπική κοινωνία.

Πώς μπορεί να συμβάλει η εκπαίδευση στο να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν περιβαλλοντική συνείδηση;

Η περιβαλλοντική συνείδηση καλλιεργείται μέσα από την εφαρμογή δραστηριοτήτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που στοχεύουν τόσο σε γνωστικούς όσο και συναισθηματικούς στόχους. Όπως δείχνει η σχετική επιστημονική βιβλιογραφία, οι συναισθηματικοί στόχοι φαίνεται να λειτουργούν αποτελεσματικότερα στην αλλαγή εγκαθιδρυμένων αρνητικών συμπεριφορών, βοηθώντας να παγιωθεί μια περιβαλλοντικά υπεύθυνη συμπεριφορά. Τα παιδιά μέσα από την εμπλοκή τους σε δραστηριότητες στο δάσος το γνωρίζουν, το αγαπούν και αναπτύσσουν μια αίσθηση κυριότητας (“ownership”) αυτού και προστασίας του. Αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως ένα μικρό κομμάτι αυτού του κόσμου, αλλά ταυτόχρονα μεγάλο και ικανό ώστε να προστατέψει τα δάση και να διαβεβαιώσει ότι οι μελλοντικές γενιές θα τα “παραλάβουν” ακέραια.

Πώς η διακρατική συμμετοχή στις δράσεις μπορεί να οδηγήσει στο να εμπλουτιστούν οι γνώσεις των Ελλήνων μαθητών και να ενισχυθούν η αγάπη και ο σεβασμός τους για το δασικό περιβάλλον;

Η διακρατική συμμετοχή ενισχύει την πολυπολιτισμική προσέγγιση στην εκπαίδευση, περνώντας στους μαθητές το μήνυμα ότι το δάσος είναι “κοινό αγαθό”, ενώ ταυτόχρονα οι τοπικές διαφοροποιήσεις εμπλουτίζουν το γνωστικό τους υπόβαθρο. Για μας είναι σημαντικό οι μαθητές ως μελλοντικοί πολίτες να μάθουν “να σκέφτονται παγκόσμια και να δρουν τοπικά” προς όφελος των δασικών οικοσυστημάτων και των τοπικών τους κοινωνιών.

Είμαστε αρκετά συνειδητοποιημένοι όσον αφορά το ρόλο που παίζουν τα δάση στην αειφόρο ανάπτυξη και την προστασία του πλανήτη;

Πιστεύω πως όχι. Μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων, σε όλο το πλανήτη, θεωρούν ακόμη τα δάση μόνον ως παραγωγικό πόρο για εκμετάλλευση, για την παραγωγή ξυλείας, καυσόξυλων και κάρβουνου, ή για αποψίλωση και μετατροπή σε καλλιεργήσιμη γη, και αγνοούν τις άλλες πολύτιμες υπηρεσίες που παρέχουν. Σημαντικό ρόλο παίζει το κενό γνώσης και ενημέρωσης, ιδιαίτερα για τις αθροιστικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Αυτό ακριβώς το κενό προσπαθεί να καλύψει, στο μέτρο του δυνατού, το “Μαθαίνω για τα Δάση” και η συγκεκριμένη δράση στο πλαίσιό του.

Είναι η απευθείας επαφή με τη φύση και οι σχετικές δράσεις ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσουμε και να σεβόμαστε τα δάση;

Φυσικά. Η κατανόηση και εγγραφή της πληροφορίας και η ένταξή της στο ευρύτερο γνωστικό πλαίσιο είναι ευκολότερη όταν συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις. Όταν το παιδί, ή και ο ενήλικας, ακούει το θρόισμα των φύλλων, μυρίζει το βρεμένο χώμα, βλέπει πως μεγαλώνει ένα μανιτάρι, σχηματίζει μια πολύ πιο άμεση και έντονη εικόνα και είναι πολύ ευκολότερο να αντιληφθεί τους κινδύνους και τα προβλήματα. Γι’ αυτό η διδασκαλία και οι δραστηριότητες στο ίδιο το δάσος, είναι υποχρεωτικό και αναπόσπαστο κομμάτι του “Μαθαίνω για τα Δάση” και όλων των σχετικών δράσεων.

Εδώ και πόσα χρόνια και με τι τρόπους στηρίζει η Tetra Pak τις προσπάθειές σας;

Η ΕΕΠΦ συνεργάζεται με την Tetra Pak τα τελευταία δύο χρόνια σε μια κοινή δράση με τον τίτλο “Στέλνω μήνυμα, αναλαμβάνω δράση”. Στη δράση συμμετέχουν 100 σχολεία από τις διευθύνσεις Α/βάθμιας Εκπαίδευσης της Β’ Αθήνας και της Ανατολικής Αττικής. Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές δούλεψαν με πολύ ενθουσιασμό για την υλοποίηση της δράσης η οποία συνεχίζεται και τη φετινή σχολική χρονιά.

Με ποιο τρόπο συμμετέχει η Τetra Pak στο επερχόμενο σεμινάριο;

Στο πλαίσιο του σεμιναρίου η Tetra Pak θα μεταφέρει στους συμμετέχοντες καλές πρακτικές από τον επιχειρηματικό τομέα, καθώς είναι μια από τις κορυφαίες εταιρείες (παροχής) λύσεων επεξεργασίας και συσκευασίας τροφίμων στο κόσμο με στόχο τη βιώσιμη επιχειρηματική δράση, και έχει αποδεδειγμένο μακροχρόνιο ιστορικό υποστήριξης περιβαλλοντικών δράσεων. Παρέχει ασφαλή και καινοτόμα προϊόντα με σεβασμό προς το περιβάλλον και τους καταναλωτές, κάτι που αντικατοπτρίζει η δέσμευσή της να “προστατεύει ό,τι είναι καλό”.

Ο Νίκος Γ. Πέτρου είναι παθιασμένος φυσιοδίφης και φωτογράφος άγριας ζωής. Tα τελευταία 35 χρόνια μελετά και καταγράφει αδιάκοπα την ελληνική φύση και έχει στο ενεργητικό του 15 βιβλία και πάνω από 80 άρθρα. Από το 2009 εκλέγεται συνεχώς Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ), και από το 2016 είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του διεθνούς Ιδρύματος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (Foundation for Environmental Education). Και οι δύο θέσεις είναι εθελοντικές.

Αναδημοσίευση από HP