Guardian: Ο Σούνακ έκανε σαν μικρό παιδί, να επιστραφούν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα

Με μία μακροσκελή ανάλυσή του ο βρετανικός Guardian, στην σκιά του πολιτικού ατοπήματος του Ρίσι Σούνακ απέναντι στον Κυριάκο Μητσοτάκη, σχολιάζει πως τα Γλυπτά του Παρθενώνα θα πρέπει να επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Στο ίδιο κείμενο το οποίο υπογράφει ο Σίμον Τζέκινς, αναφέρει χαρακτηριστικά πως πρόκειται για μία «πέρα για πέρα ανόητη διαμάχη» και συμπληρώνει πως «κάθε πολιτισμένος Βρετανός γνωρίζει ότι πρέπει να εκτεθούν εκεί που ανήκουν – στην πρώην πατρίδα τους, την Αθήνα».

«Είναι αλήθεια ότι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τα μάρμαρα στο Λονδίνο απ’ ό,τι στην Αθήνα, αλλά δεν τα βλέπουν ολοκληρωμένα. Και λοιπόν; Δεν θα μεταφέρουμε τις πυραμίδες στο Λονδίνο για να έχουμε μεγαλύτερο θέαμα» αναφέρεται στο κείμενο.

Σε άλλο σημείο τονίζεται: «τα αγάλματα αυτά προέρχονται από την πηγή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στην πιο διαμορφωτική του στιγμή, τον 5ο αιώνα π.Χ. Αυτή η πηγή βρισκόταν στην Ακρόπολη της Αθήνας, ατενίζοντας το ηλιόλουστο Αιγαίο με μάρμαρο από το παρακείμενο βουνό, και όχι φυλακισμένη σε μια κρύα, γκρίζα αίθουσα στο Bloomsbury».

Αναλυτικά το κείμενο του Guardian με τίτλο «Επιστρέψτε τα Γλυπτά του Παρθενώνα, το Βρετανικό Μουσείο έχει πολλά εκθέματα ούτως ή άλλως»:

Η διαμάχη για τα μάρμαρα του Παρθενώνα είναι πέρα για πέρα ανόητη. Ο Rishi Sunak φωνάζει “δικά μου, δικά μου” σαν παιδί στην παιδική χαρά. Αρνείται ένα φλιτζάνι τσάι με τον Έλληνα πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη. Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης γελάει. Το έθνος χασμουριέται – οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πάνω από τους μισούς χαίρονται να δουν τα μάρμαρα να επιστρέφουν και λίγο πάνω από το 20% θέλουν να παραμείνουν. Κάθε πολιτισμένος Βρετανός γνωρίζει ότι πρέπει να εκτεθούν εκεί που ανήκουν – στην πρώην πατρίδα τους, την Αθήνα. Αλλά τι πλάκα έχει να σκέφτεται κανείς έξυπνους λόγους για τους οποίους αυτό δεν πρέπει να συμβεί ποτέ.

Η αναζήτηση του Sunak για ένα καθημερινό πρωτοσέλιδο γίνεται μέρα με τη μέρα όλο και πιο ξέφρενη. Υπήρχε κάτι συνθετικό στο περιστατικό της Δευτέρας. Η αναφορά του Μητσοτάκη ότι τα διαχωρισμένα μάρμαρα είναι σαν τη Μόνα Λίζα κομμένη στη μέση ίσως να είναι υπερβολική. Αλλά όπως γνωρίζει κάθε επισκέπτης στην Ελλάδα, αυτό που για τη Βρετανία είναι μια βαρετή σχολαστική διαμάχη, για τους Έλληνες είναι μια καυτή αίσθηση παραπόνων που δεν λέει να φύγει. Πρόκειται για μια ασύμμετρη διαμάχη.

Φυσικά η Βρετανία έχει νόμιμο τίτλο ιδιοκτησίας των αγαλμάτων, αλλά οι νόμοι μπορούν να αλλάξουν. Φυσικά ο Λόρδος Έλγιν πιθανόν να τα έσωσε από την καταστροφή, αν και αργότερα υπέστησαν ζημιές κατά τον καθαρισμό. Φυσικά ο επαναπατρισμός τους μπορεί να αποτελέσει προηγούμενο, αν θέλετε να το κάνετε, αλλά όχι αν δεν θέλετε. Είναι αλήθεια ότι περισσότεροι άνθρωποι βλέπουν τα μάρμαρα στο Λονδίνο απ’ ό,τι στην Αθήνα, αλλά δεν τα βλέπουν ολοκληρωμένα. Και λοιπόν; Δεν θα μεταφέρουμε τις πυραμίδες στο Λονδίνο για να έχουμε μεγαλύτερο θέαμα.

Το θέμα των μαρμάρων αφορά απλά την ακεραιότητα μιας από τις μεγαλύτερες καλλιτεχνικές συνθέσεις της Ευρώπης. Τα αγάλματα αυτά προέρχονται από την πηγή του ευρωπαϊκού πολιτισμού στην πιο διαμορφωτική του στιγμή, τον 5ο αιώνα π.Χ. Αυτή η πηγή βρισκόταν στην Ακρόπολη της Αθήνας, ατενίζοντας το ηλιόλουστο Αιγαίο με μάρμαρο από το παρακείμενο βουνό, και όχι φυλακισμένη σε μια κρύα, γκρίζα αίθουσα στο Bloomsbury.

Είναι αλήθεια ότι η αναπαραγωγή μπορεί σήμερα να επιτρέψει στο γυμνό μάτι και στον ανθρώπινο εγκέφαλο να εκτιμήσουν την ομορφιά του πρωτοτύπου σε ένα αντίγραφο. Αν τα μάρμαρα ήταν χυτά από χαλκό, όπως τα άλογα του Αγίου Μάρκου στη Βενετία ή ο Δαβίδ στη Φλωρεντία, θα μπορούσαν να αντιγραφούν ξανά και ξανά. Οι “χυτές αυλές” που έφεραν την ευρωπαϊκή τέχνη σε δεκάδες αμερικανικά μουσεία τον 20ό αιώνα καταστράφηκαν μόνο από τον σνομπισμό των μουσείων, που αντικατέστησε το θαύμα με την επιθυμία για αυθεντικότητα.

Η επιστήμη θα μπορούσε να αντιγράψει ικανοποιητικά τα μάρμαρα του Παρθενώνα τόσο στην Αθήνα όσο και στο Λονδίνο. Αλλά για τους Έλληνες -πολύ περισσότερο από κάθε Βρετανό- πρόκειται όντως για αυθεντικότητα. Ο Παρθενώνας είναι ο προγονικός τους ναός και τα μάρμαρα τα κοσμήματα του στέμματός τους. Τα θέλουν πολύ πίσω. Και σίγουρα μια καλλιεργημένη χώρα όπως η Βρετανία θα έπρεπε να έχει την αξιοπρέπεια να υπακούσει. Έχει τη δύναμη να αποκαταστήσει την ακεραιότητα αυτής της εκπληκτικής σύνθεσης στη χώρα της δημιουργίας της. Αντ’ αυτού, αυτοεξευτελίζεται με το να παρεξηγείται για ένα φλιτζάνι τσάι.

Η ανάμειξη της αυτοκρατορίας σε αυτά τα επιχειρήματα σπάνια βοηθάει. Αλλά μια μεταϊμπεριαλιστική αλαζονεία έχει παρεισφρήσει στη συζήτηση για τα μάρμαρα. Η κυβέρνηση της Βρετανίας λέει στον υπόλοιπο κόσμο: μπορεί να πήρατε πίσω την ανεξαρτησία σας, αλλά δεν παίρνετε τα πράγματά σας. Εσείς οι Έλληνες, φαίνεται να λέει, ήσασταν πολύ αδύναμοι για να σταματήσετε τους Οθωμανούς να δώσουν τα μάρμαρά σας, οπότε αυτό είναι σκληρό για εσάς. Η Βρετανία μπορεί να μην έχει την αυτοκρατορία της, αλλά έχει τον απόηχο μιας αυτοκρατορίας στο απαραβίαστο και το “παγκόσμιο πλαίσιο” του Βρετανικού Μουσείου της. Πείτε λοιπόν στους Έλληνες ότι πρέπει να είναι περήφανοι που βλέπουν τα κειμήλιά τους να βρίσκονται δίπλα στα καλύτερα της Αφρικής και της Ασίας. Θα πρέπει να ευχαριστήσουν τους Βρετανούς φορολογούμενους που μπορούν να τα δουν δωρεάν.

Οι μεγάλες συλλογές της αρχαιότητας περιορίζονται λίγο πολύ σε μερικά μεγάλα μουσεία στην Ευρώπη και την Αμερική, προϊόντα της εθνικής μεγέθυνσης του 19ου αιώνα. Τα ιδρύματα αυτά είναι φανατικά αντιδραστικά. Θέλουν να στερήσουν από τις νεοσύστατες χώρες το περιθώριο να αποκτήσουν παρόμοιες συλλογές, αρνούμενοι να διαθέσουν ή να αποδεσμεύσουν τα τεράστια αποθέματά τους. Πολλοί έχουν αποθηκεύσει το τεράστιο ποσό των έργων τους, σαν να ήταν ιδιωτική περιουσία των θεματοφυλάκων τους. Στη δεκαετία του 1970, το Βρετανικό Μουσείο δήλωσε μάλιστα ότι αποτελεί πρωτίστως ερευνητική πηγή για τους μελετητές.

Κανένα από αυτά τα εκατομμύρια αντικείμενα δεν δημιουργήθηκε για να κλειδωθεί στο διηνεκές σε ένα υπόγειο του Λονδίνου. Τα περισσότερα κατασκευάστηκαν σε μακρινές χώρες, οι πολίτες των οποίων θα μπορούσαν να είναι περήφανοι να τα εκθέσουν δημοσίως. Δεν υπάρχει τίποτα ιερό σε ένα μουσείο. Είναι ένα αφύσικο μέρος για να αφήσει κανείς χιλιάδες αντικείμενα παγωμένα στο χρόνο και στον τόπο, ευάλωτα στην κλοπή και τη φθορά.

Οι τοίχοι των μουσείων καταρρέουν πλέον ιδεολογικά αν όχι φυσικά. Η Γαλλία έχει ένα σημαντικό πρόγραμμα επαναπατρισμού αυτοκρατορικών αντικειμένων, είτε λεηλατημένων είτε όχι. Το ίδιο και η Γερμανία. Παρά τις ανησυχίες για την ασφάλεια, τα αφρικανικά χάλκινα επιστρέφουν στην Αφρική, τα κεραμικά στη νοτιοανατολική Ασία, οι φυλετικοί θησαυροί στην Πολυνησία. Αυτό δεν σημαίνει τον θάνατο του Λούβρου.

Ο διευθυντής του V&A, Tristram Hunt, πρότεινε αυτή την εβδομάδα μια μεταρρύθμιση του νόμου του 1983 για την εθνική κληρονομιά που σήμερα περιορίζει ορισμένα μουσεία από το να “αποαγοράζουν”. Θέλει να ωριμάσουν και να αναλάβουν τις δικές τους υποθέσεις. Η αλήθεια είναι ότι τα περισσότερα μουσεία έχουν πάρα πολλά πράγματα, πάρα πολλά. Θα πρέπει να τα διανείμουν στον υπόλοιπο κόσμο. Η επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα θα μπορούσε πράγματι να αποτελέσει προηγούμενο, και μάλιστα εξαιρετικό.