Οι 200 Παρασκευές και η κόρη μου

Σε λίγες ημέρες η διαΝΕΟσις θα κυκλοφορήσει μια καινούρια έρευνα στην οποία εξηγούμε με πολύ απλά λόγια τι λένε μέσα τα προαπαιτούμενα του μνημονίου. Τι είναι αυτά τα μέτρα που ζητά από τη χώρα μας το μνημόνιο, ουσιαστικά. Πήραμε τη λίστα της 2ης αξιολόγησης από το Μάιο του 2017, η οποία περιέχει 140 σημεία, και ψάξαμε να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε τι σημαίνει το κάθε ένα από αυτά.

Η ανάγνωση αυτού του κειμένου, όπως θα διαπιστώσετε σύντομα, είναι μια οδυνηρή, αποκαρδιωτική εμπειρία. Τα μέτρα που περιλαμβάνονται μέσα δεν αφορούν μόνο τα θέματα που φαντάζεστε, περικοπές συντάξεων και πλεονάσματα. Αποτελούνται κυρίως από δεκάδες σημεία που αφορούν στην παιδεία, την εργασία, τη δημόσια διοίκηση, την υγεία, την επιχειρηματικότητα, το τραπεζικό σύστημα, τις επενδύσεις, ακόμα και τα δάση. Ξέρατε ότι στην Ελλάδα οι δασικοί χάρτες που είχαμε χρονολογούναι στο 1940; Έπρεπε να έρθει το μνημόνιο για να αναγκαστεί το ελληνικό κράτος να φτιάξει καινούριους. Τα 70 χρόνια που μεσολάβησαν προφανώς καμία κυβέρνηση δεν θεώρησε ότι είναι δουλειά της να το κάνει.

Η εικόνα που προκύπτει από τα μέτρα που επιβάλλει το μνημόνιο είναι η εικόνα μιας χώρας διαλυμένης, κατεστραμμένης, με αχανή κενά σε κάθε τομέα δραστηριότητας του κράτους, κενά αδικαιολόγητα για μια υποτίθεται δυτικού τύπου δημοκρατία.

Κι είναι μια εικόνα που επιβεβαιώνεται από στοιχεία, γεγονότα και εξελίξεις κάθε μέρα. Η χώρα μας μπαίνει στον 9ο χρόνο της κρίσης, και το τέλος της φαίνεται μόνο σε ουτοπικές εξαγγελίες πολιτικών που κάποτε υπόσχονταν ότι θα σκίσουν μνημόνια και θα καταργήσουν τον ΕΝΦΙΑ. Κοινωνικοπαθείς εγκληματίες σπάνε και καίνε την Αθήνα χρησιμοποιώντας τα πανεπιστήμια ως γιάφκες όποτε τους κάνει κέφι, χωρίς συνέπειες. Το κράτος δεν μπορεί ούτε ένα ηλεκτρονικό εισιτήριο στα τρένα να εγκαταστήσει, έρμαιο της αναποτελεσματικότητας, ακτιβιστών τζαμπατζήδων και συμμοριών που πωλούσαν πλαστά εισιτήρια. Καρτέλ μαφιόζων λυμαίνονται κάθε επαγγελματικό δραστηριότητα που μπορεί να φανταστεί κανείς. Το 2011 το 8% των πολιτών, αυτοί που δήλωναν εισόδημα πάνω από 42.000 ευρώ το χρόνο, πλήρωναν το 69% των φόρων. Το 2014 το ποσοστό των πολιτών που δήλωναν εισόδημα πάνω από 42.000 είχε πέσει στο 1,6%. Η αξιοπιστία των θεσμών συνεχίζει να καταρρέει, σκάνδαλα έρχονται και περνούν και ξεχνιούνται τρεις ημέρες αργότερα, θάνατοι σε υποβαθμισμένες περιοχές ή σε φρικτούς, παραμελημένους καταυλισμούς προσφύγων περνούν χωρίς καμία συνέπεια για κανέναν, δεν παραιτείται κανείς, δεν βρίσκεται υπόλογος κανείς, η κυβέρνηση εξακολουθεί να στήνει το μηντιακό της κατεστημένο και να δρομολογεί προσλήψεις με κάθε δυνατό ευφάνταστο τρόπο, η εμπιστοσύνη των πολιτών βυθίζεται στα τάρταρα, οι αποταμιεύσεις εξακολουθούν να εξατμίζονται, επενδύσεις δεν έρχονται, νέες θέσεις εργασίας δεν ανοίγουν, 1,5 εκατομμύριο Έλληνες ζουν κάτω από τα όρια της ακραίας φτώχειας, άλλα 2,5 εκατομμύρια ζουν εξαρτημένοι οικονομικά από το κράτος, το 75% των δημοσίων υπαλλήλων είναι μόνιμοι (ποσοστό στη Γερμανία: 20% στη Γαλλία: 40%), μισό εκατομμύριο Έλληνες στηρίζουν πολιτικά τους νεοναζί (εν τω μεταξύ σχεδόν τρία χρόνια έχει κρατήσει η δίκη της Χρυσής Αυγής), το 60% των παιδιών δεν έχει πρόσβαση σε παιδικό σταθμό, οι Έλληνες έφηβοι παίρνουν στα πάντα βαθμό κάτω από τη βάση στις εξετάσεις της PISA, τα ελληνικά πανεπιστήμια συνεχίζουν να βουλιάζουν κάτω από τη βρωμιά, την ανυποληψία, τις συμμορίες των κομμάτων και τη βία, ενώ σχεδόν μισό εκατομμύριο νέοι και μορφωμένοι Έλληνες έχουν φύγει τα τελευταία χρόνια από τη χώρα.  Σύμφωνα με τους υπολογισμούς άλλης έρευνας της διαΝΕΟσις, ο πληθυσμός της χώρας το 2050 θα είναι περί τα 8,8 εκατομμύρια, και 1 στους 3 Έλληνες θα είναι πάνω από 65 ετών. Και τότε θα έχουμε και 15 με 20 περισσότερες ημέρες καύσωνα κάθε καλοκαίρι, και μέχρι τότε όλο και περισσότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όλο και περισσότερες περισσότερες πυρκαγιές στα δάση.

Όλα μοιάζουν να είναι χάλια και όλα δείχνουν ότι θα πάνε ακόμα χειρότερα.

Αυτό είναι το 200ο άρθρο που γράφω σε αυτήν εδώ την εφημερίδα. Φυσικά, κανένα από αυτά τα άρθρα, πολλά εκ των οποίων ασχολούνταν με τα θέματα της παραπάνω παραγράφου, δεν είχε οποιοδήποτε απτό αποτέλεσμα, την παραμικρή επιρροή στο δημόσιο διάλογο, ή οποιαδήποτε επίδραση στην διαμόρφωση της πραγματικότητας. Δεν θα μπορούσε, άλλωστε. Δεν είμαι ο Μπάτμαν, γράμματα σε χαρτιά και σε οθόνες γράφω. Στην πραγματικότητα αυτά δεν επηρεάζουν κανένα. Απλά κατά καιρούς είναι χρήσιμα σε ανθρώπους που συμφωνούν μ’ αυτές τις απόψεις ήδη και διασκεδάζουν με την επιβεβαίωση του δίκιου τους. Οι οποίοι είναι και λίγοι -κάποτε είχα υπολογίσει ότι οι άνθρωποι που συμφωνούν με τις δικές μου απόψεις σε μια σειρά από σημαντικά θέματα είναι το 5,3% του πληθυσμού. Αλλά αυτός δεν είναι ο λόγος που τα γράφω.

Πολλές φορές, ειδικά όταν αναφέρομαι στα πιο ζοφερά από τα παραπάνω, αναγνώστες και φίλοι με ρωτάνε: Και γιατί ασχολείσαι; Όλα τα παραπάνω περιγράφουν μια χώρα που δεν σώζεται. Το συμπέρασμα και το απόσταγμα όλων αυτών είναι ένα, το ότι αξίζει να περάσει απ’ το μυαλό μας το ενδεχόμενο η χώρα μας να μην έχει καμία σωτηρία. Το ότι τα προβλήματά της είναι τόσο πολλά και τόσο μεγάλα και διαχρονικά, και η αντίδραση του λαού στην επίλυσή τους τόσο καθολική, παγιωμένη και έντονη, που ρεαλιστικά δεν λύνονται με τίποτε. Απλά τα τελευταία χρόνια είμαστε σε μια επιταχυνόμενη πορεία προς ένα κάποιο αδιόρατο τέλος. Δεν το θεωρώ σίγουρο, ίσως μάλιστα να μην είναι και το πιο πιθανό ενδεχόμενο, αλλά ξαναδιαβάστε την προ-προηγούμενη παράγραφο και σκεφτείτε: Αν υπήρχε μια χώρα χαμένη, που δεν έχει σωτηρία, πώς θα έμοιαζε; Πόσο διαφορετική θα ήταν από αυτή που έχουμε τώρα;

Οπότε, μου λένε, τι κάθεσαι και ασχολείσαι; Δεν επηρεάζεις κανέναν και ούτως ή άλλως δεν λύνεται το πρόβλημα. Τι ταλαιπωρείστε και φτιάχνετε όλες αυτές τις έρευνες στη διαΝΕΟσις, παλεύετε για μήνες με την κάθε μία, τι κάθεσαι και μας γράφεις κι αυτά τα καταθλιπτικά εδώ κάθε Παρασκευή;

Θέλω να σας πω εδώ, στο τέλος του 200ου μου άρθρου, ότι έχω κάποιες απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα, αλλά η κυριότερη είναι μία:

Η μικρή μου κόρη είναι ηλικίας 15 μηνών.

Κάπου στο 2030, όπου κι αν βρίσκεται τότε, θα μπορεί να ψάξει και να καταλάβει την ιστορία της χώρας στην οποία γεννήθηκε και της μεγάλης κρίσης που πέρασε πολλά χρόνια νωρίτερα. Η ιστορία θα την έχει καταγράψει κι αυτήν ως άλλη μια αυτοκτονική πολιτική, οικονομική, ηθική και κοινωνική χρεοκοπία ετούτης της παράδοξης χώρας, την 6η ή 7η στην ιστορία της, ανάλογα το πώς μετρά κανείς. Οι ευθύνες της δικιάς μας γενιάς και των προηγούμενων θα έχουν αποκρυσταλλωθεί πια, και μέσα από το πρίσμα της χρονικής απόστασης και της ψυχραιμίας θα είναι πεντακάθαρες. Και τότε, πολύ λογικά, θα γυρίσει και θα με ρωτήσει:

Κι εσύ τι έκανες, όταν η γενιά σου διέλυε τη χώρα μου;

Μέσα σε μια καθημερινότητα που ενίοτε μοιάζει αφόρητη, σε έναν κόσμο που δεν ξέρεις πού θα πρωτοσκάσουν οι ατομικές βόμβες (για την Ιερουσαλήμ; στο Ιράν; στη Βόρεια Κορέα;) νομίζω ότι αυτή η ερώτηση είναι μια χρήσιμη πυξίδα για όλους. Αν δεν μπορούμε να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα, τουλάχιστον ας σκεφτόμαστε πως για ό,τι τραγικό συμβαίνει κάποτε θα βρεθούμε υπόλογοι και θα κριθούμε.

Μπορεί ο τρόπος που έχω διαλέξει εγώ να μην είναι ο καλύτερος. Μπορεί να μην έχει αποτέλεσμα και μπορεί η κόρη μου στο μέλλον να διαφωνεί και με το περιεχόμενο όσων γράφω. Αλλά τουλάχιστον θα έχω κάτι να της δείξω, εκατόν εβδομήντα χιλιάδες λέξεις από εδώ, οκτακοσιες χιλιάδες λέξεις από εκεί, έναν όγκο δουλειάς, ένα corpus, μια προσπάθεια. Έτσι απαντάω στους φίλους, λοιπόν. Υπάρχουν κι άλλοι λόγοι που κάθομαι κι ασχολούμαι (δεν πιστεύω πραγματικά ότι θα χαθεί η χώρα και θα πεθάνουμε όλοι, ας πούμε), αλλά ο κυριότερος είναι αυτός:

Για να έχω να της απαντήσω κάτι, όταν θα έρθει δίκαια να μου ζητήσει ευθύνες γι’ αυτό το χάλι.