Η Αλληλοδιδακτική Σχολή Μυλοποτάμου

Στην πλατεία της Κάτω Χώρας Μυλοποτάμου, λίγο πριν τη μεγαλοπρεπή είσοδο του Ενετικού φρουρίου, είναι χτισμένη η Αλληλοδιδακτική Σχολή της Αγγλικής περιόδου.

Σύμφωνα με την εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα πάνω από την είσοδο της σχολής, χτίστηκε το 1825, όπως και τα περισσότερα σχολεία αυτής της εποχής. Το κτίριο είναι μικροτέρων διαστάσεων από της Μηλαπιδέας με επτά μεγάλα γοτθικά παράθυρα γύρω-γύρω, δύο στην πρόσοψη, τρία στην πίσω πλευρά και από ένα σε κάθε στενή πλευρά. Το κτίριο είναι θολωτό και το πάχος των τοίχων του περίπου ένα μέτρο. Η επιγραφή πάνω από την είσοδο γράφει επί λέξει τα εξής με κεφαλαία γράμματα:

ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΙ ΤΩΝ ΩΦΕΛΙΜΩΝ ΤΗΣ ΑΝΑΤΡΟΦΗΣ ΕΜΨΥΧΩΘΕΝΤΕΣ ΑΠΟ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΝ ΟΙ ΜΥΛΟΠΟΤΑΜΙΤΑΙ Μ ΟΛΑ ΤΩΝ ΤΑ ΔΥΝΑΤΑ ΚΑΙ ΚΟΠΟΥΣ ΑΝΥΨΩΣΑΝ ΤΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΣΧΟΛΗΝ ΕΙΣ ΑΦΙΕΡΩΣΙΝ ΤΩΝ ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΩΝ 1825.

ΠΡΟΕΣΤΟΣ                                                                                            ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΩΡ

ΑΘΑΝ. ΚΑΡΥΔΗΣ                                                                                   ΠΑΝ. ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ

 

Το νόημα της επιγραφής σε ελεύθερη απόδοση είναι περίπου το εξής:

«Οι Μυλοποταμίτες, έχοντας επίγνωση της ωφέλειας που προκύπτει από την εκπαίδευση εμψυχωμένοι από τα πατριωτικά τους αισθήματα με κάθε κόπο και με όλα τους τα δυνατά έχτισαν τη Σχολή αυτή και την αφιερώνουν στις επερχόμενες γενεές».

Πρώτος δάσκαλος της σχολής αναφέρεται κάποιος Πέτρος Μαρσέλος  (1825, 1826, 1827). Το 1828 αναφέρεται κάποιος Γρηγόριος Αντωνιάδης. Το 1825 φοιτούν 80 άρρενες μαθητές ηλικίας από πέντε έως εικοσιοκτώ ετών, οι οποίοι προέρχονται από τρεις ενορίες του Μυλοποτάμου (ενορία Χώρας, ενορία αγίου Σώζοντος, ενορία Ρίζας) από τους Αρέους, Δόκανα, Καλοκαιρινές και Καρβουνάδες. Από τη Ρίζα φοιτούν έξι μαθητές με το επώνυμο Ζερβός, το οποίο πολλές φορές ο δάσκαλος αυθαίρετα μεταποιούσε σε «Δεξιός» προφανώς κατ’ ευφημισμόν, διότι το ζερβός έχει τη σημασία του ανάποδου! Από τους Αρέους φοιτούσαν οκτώ μαθητές με τα επίθετα Ταμπάκης, Παούρης, Γαβρίλης, Ασπιώτης, Οικονόμος. Οι μαθητές της Καρβουνάδας συνήθως φοιτούσαν στη Μηλαπιδέα, αλλά καμιά φορά έκαναν μετεγγραφή από το ένα σχολείο στο άλλο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι από τους καταλόγους της Σχολής φαίνεται πως η περιοχή Μυλοποτάμου το 1825 αριθμεί οκτώ ιερείς.

Άγιος Σώζων: παπά Γεώργιος Λογοθέτης, Γεράσιμος ιερομόναχος Τσιμέρης, παπά Βασίλειος Στάθης.

Άγιος Αθανάσιος Καστέλι: παπά Μανόλης Ποτήρης.

Χώρα Μυλοποτάμου: παπά Παναγιώτης Τσιμέρης, παπά Ιωάννης Στρατηγός, παπά Νικόλαος Στάθης.

Ρίζα: παπά Θοδωρής Ζερβός

Από τους 80 μαθητές του 1825 φαίνεται πως οι 64 είναι από την περιοχή του Μυλοποτάμου, ντόπιοι και ξένοι, με τα επίθετα: Λογοθέτης, Φωτεινός, Μηλάνος, Καρύδης, Ποτήρης, Στάθης, Βλαχογένης, Παστός, Δαρμάρος, Στρατηγός, Μαγουλάς, Χανιώτης, Ζερβός, Λιναράκης, Τσιμέρης, Αϊβαλής, Αναγνωστάκης, Μοσχονησιώτης, Καπετανάκης, Λόλης, Κοιλουράκης, Ιατράκης, Πουλατσάς, Ξένος, Γαλανάκης.

Η Σχολή λειτουργούσε όλο το χρόνο και φαίνεται ότι οι μαθητές κατέβαλαν κάποιο ποσό για δίδακτρα. Ο δάσκαλος συντάσσει εβδομαδιαίο κατάλογο απουσιαζόντων μαθητών που τον υποβάλλει προς το «Έξοχον Οφφίκιον της αγγαρείας», το οποίο υπάγεται στη δικαιοδοσία της Εκπληρωτικής ή Εκτελεστικής Αστυνομίας (provicia executiva). Στην ίδια υπηρεσία υπέβαλαν και τα πιστοποιητικά για τη δικαιολόγηση των απουσιών, τα οποία συντάσσει τις περισσότερες φορές αντί του γιατρού ο εφημέριος του χωριού, ο οποίος διαθέτει κύρος και υπόληψη στο χωριό του, γνωρίζει γραφή και δεν ψεύδεται! Τέτοια πιστοποιητικά σώζονται πολλά υπογεγραμμένα από τον Μανουήλ Ποτήρη εφημέριο του ιερού ναού του Αγίου Αθανασίου εις το κάστρο και από το Γεράσιμο Τσιμέρη, εφημέριο του Αγίου Σώζοντος.

«Τη 20 Ιανουαρίου 1827.      Μυλοπόταμος

Πιστοποιώ ότι ο κάτωθεν υπογεγραμμένος εφημέριος του αγίου Αθανασίου εις το Καστέλι ότι ο Νικόλαος Καρύδης του Αντωνίου είναι εις τον ιατρόν διά να ιατρεύσει τον σεσηπότα πόδα του δι αυτό έλειψεν και από την Σχολήν του.

Μανουήλ ιερεύς Ποτήρης, εφημέριος του άνοθεν ναού βεβαιόνω».

Κάθε πρωί σήμαινε καμπανάκι για πρόσκληση. Όταν ένας μαθητής πήγαινε μετά την πρόσκληση έπαιρνε απουσία. Ο δάσκαλος με το βοηθό του ήταν υποχρεωμένοι να ευρίσκονται στο σχολείο μισή ώρα πριν από την πρόσκληση.

Οι συνηθισμένοι λόγοι απουσίας του μαθητή ήταν οι εξής: έχει ρίγον, δουλεύει την αγγαρείαν του, ανεχώρησεν διά την εορτήν, ασθενής κατά την πιστοποίησίν του, είναι κουτσός κατά την πιστοποίησίν του, ήρθε μετά την πρόσκλησιν, επειδή ήτον εις την πανήγυριν του αγίου Κοσμά, επροσκαλέσθη διά μάρτυρας εις τα κριτήρια κλπ.

Οι κατάλογοι της Σχολής έχουν και τον αριθμόν των ζώων που μεταφέρουν τους μαθητές, καθώς και το όνομα του «οικοκυρού όπου γρατσιάρεται το ζώον».

Η Σχολή λειτούργησε και μετά την Ένωση μέχρι το 1902, οπότε χτίστηκε το νέο δημοτικό σχολείο του Μυλοποτάμου.

Σημειώσεις εφημερίδας:

Πέτρος Μαρσέλος. Ο γνωστός διδάσκαλος στα Κύθηρα, του οποίου η προτομή βρίσκεται στον περίβολο του ναού του Αγίου Γεωργίου στην Καρβουνάδα.

Χώρα Μυλοποτάμου: η σημερινή Κάτω Χώρα. Αναφέρεται διευκρινιστικά σε σχέση με την πρωτεύουσα του νησιού, τη Χώρα.

Έχει ρίγον=είναι κρυωμένος

Κριτήρια=δικαστήρια

Γρατσιάρεται=το προσέχουν, είναι κάτω από την επίβλεψή τους.