Η δωδεκάδα της παραπληροφόρησης για την πανδημία και οι τακτικές της

Οι αντιφατικές θέσεις τους τον εξέπληξαν. Τον Οκτώβριο του 2020 ο Κάλουμ Χουντ, ερευνητής του Κέντρου για την Αντιμετώπιση του Ψηφιακού Μίσους, μιας αμερικανοβρετανικής μη κυβερνητικής οργάνωσης κατά της παραπληροφόρησης, απέκτησε μαζί με συναδέλφους του πρόσβαση σε ένα ιδιωτικό διαδικτυακό συνέδριο αντιεμβολιαστών στις ΗΠΑ. Ορισμένοι από τους βασικούς προπαγανδιστές συνωμοσιολογικών θεωριών συζητούσαν τότε μεταξύ τους για να χαράξουν τη στρατηγική τους στον καιρό της πανδημίας. Κύριος στόχος τους, όπως φάνηκε από τις τοποθετήσεις τους, ήταν να υποτιμήσουν τους κινδύνους της COVID-19 και να αντιτεθούν στα εμβόλια, κυρίως υπερτονίζοντας τις όποιες πιθανές αμφιβολίες ή παρενέργειες. Ο Χουντ, όμως, διαπίστωσε ότι δεν είχαν ένα κοινό αφήγημα.

«Σε κάποιες περιπτώσεις αποδέχονταν ότι η COVID-19 είναι πραγματική ασθένεια, σε άλλες επέμεναν ότι δεν υπάρχει ή ότι δεν ήταν κάτι σοβαρό. Δεν τους πείραζε να προωθούν αντιφατικά μηνύματα, δεν τους ένοιαζε να έχουν συνοχή, αλλά τους ενδιέφερε να διαδίδουν παραπληροφόρηση που θα μπορούσε με οποιονδήποτε τρόπο να κλονίσει την εμπιστοσύνη του κόσμου», λέει σε τηλεφωνική του επικοινωνία με την «Κ» ο Χουντ.

Το Κέντρο για την Αντιμετώπιση του Ψηφιακού Μίσους (Center for Countering Digital Hate) πραγματοποίησε μια διεξοδική έρευνα στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για να εντοπίσει την κύρια πηγή βασικών αντιεμβολιαστικών μηνυμάτων. Τις διαπιστώσεις τους έχει επικαλεστεί και ο Λευκός Οίκος. Ανέλυσαν πάνω από 812.000 δημοσιεύσεις στο Facebook και στο Twitter μεταξύ 1ης Φεβρουαρίου και 16ης Μαρτίου 2021 και σύμφωνα με τα ευρήματά τους το 65% αυτών αποδίδεται σε δώδεκα πρόσωπα. «Αυτοί οι 12 άνθρωποι διακινούν παραπληροφόρηση. Βλάπτονται όσοι τους ακούν», είχε δηλώσει ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν.

Μόνο στο Facebook το ποσοστό που αποδίδεται στους δώδεκα προπαγανδιστές ανεβαίνει στο 73%. Οι ερευνητές έλεγξαν τα url αναρτήσεων σε 10 ιδιωτικά και 20 δημόσια γκρουπ στο συγκεκριμένο μέσο κατά το διάστημα της μελέτης τους, τα οποία είχαν από 2.500 έως και 235.000 μέλη και κατά μέσον όρο εμφάνιζαν 10.000 δημοσιεύσεις τον μήνα. Στο τέλος αξιοποίησαν το CrowdTangle, ένα εργαλείο ανάλυσης δεδομένων που παρέχει το ίδιο το Facebook για να δουν πόσες φορές μοιράστηκαν συγκεκριμένες αναρτήσεις.

«Αποδεικνύεται ότι ενώ αρκετοί άνθρωποι μπορεί να μοιράζονται αντιεμβολιαστικό περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αυτό συνήθως προέρχεται από μια πιο περιορισμένη πηγή», ανέφεραν στις 40 σελίδες της έκθεσής τους με τίτλο «Η δωδεκάδα της παραπληροφόρησης». Ο Χουντ εξηγεί στην «Κ» ότι το αντιεμβολιαστικό περιεχόμενο που εντόπισαν περιλαμβάνει κυρίως κείμενα και σε κάποιες περιπτώσεις και βίντεο. «Πρόκειται για άρθρα που δίνουν μια επαγγελματική αίσθηση και αισθητική και εκ πρώτης όψεως σε κάποιον που δεν είναι εκπαιδευμένος μπορεί να δημιουργούν την εντύπωση μιας εμπεριστατωμένης έρευνας», λέει.

Στην κορυφή της δωδεκάδας βρίσκεται σύμφωνα με την έκθεση ο Τζόζεφ Μέρκολα, ένας δημοφιλής πωλητής εναλλακτικών θεραπειών, ο οποίος συνδυαστικά σε διάφορους λογαριασμούς που διατηρεί σε πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης εκτιμάται ότι φτάνει τα 3,6 εκατομμύρια ακολούθους. Σε ένα από τα παραδείγματα των αναρτήσεών του, παρά τις απώλειες ασθενών ανά τον κόσμο, αμφισβητεί την ύπαρξη μιας «φονικής πανδημίας». Στη δεύτερη θέση βρίσκεται ο δικηγόρος Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, ο οποίος, σύμφωνα με την έκθεση, μέσω μιας αντιεμβολιαστικής οργάνωσής του είχε δημιουργήσει μεταξύ άλλων και ένα βίντεο που στόχευε να πείσει κυρίως τα μέλη της λατινοαμερικανικής και αφροαμερικανικής κοινότητας των ΗΠΑ κατά των εμβολίων. 

Το ζεύγος Μπόλινγκερ

Στην τρίτη θέση της λίστας βρίσκεται ένα ζευγάρι αντιεμβολιαστών που προωθούν βιβλία, βίντεο και dvd για τον καρκίνο και την COVID-19. Σύμφωνα με σχετική έρευνα του Associated Press, το ζευγάρι των Μπόλινγκερ έχει στήσει ένα οικοσύστημα εταιρειών, καναλιών στο YouTube και λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προμοτάρουν τον φόβο και την καχυποψία κατά των εμβολίων για την COVID-19. 

Ο Τάι Μπόλινγκερ είναι πρώην μποντιμπίλντερ και σύμφωνα με το A.P. έχει σπουδάσει λογιστικά, ενώ δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι έχει λάβει οποιαδήποτε επιστημονική εκπαίδευση σχετική με την ιατρική. Στην τέταρτη θέση βρίσκεται μία οστεοπαθητικός, η οποία έχει προβεί σε ψευδείς αναρτήσεις σχετικά με τις χρήσεις μάσκας, ενώ προωθεί και τη συνωμοσιολογική σύνδεση εμβολίων με το δίκτυο 5G. Οταν κατέβηκε ο λογαριασμός της στο Facebook, συνέχισε να είναι ενεργή στο Twitter και στο Instagram.

Ο Χουντ λέει στην «Κ» ότι ορισμένα από τα μέλη της δωδεκάδας σχετίζονται και οικονομικά μεταξύ τους. Μεταξύ άλλων φέρονται να κερδίζουν χρήματα από σειρές προπαγανδιστικών βίντεο που πωλούν και προωθούνται και από άλλα μέλη της δωδεκάδας στους ακολούθους τους.

Τα μηνύματά τους πάντως, αν και κυρίως στοχεύουν στο αγγλόφωνο και ειδικά στο αμερικανικό κοινό, φαίνεται ότι δεν περιορίζονται μόνο σε αυτό. Ο Χουντ παρατηρεί ότι μέρος των δημοσιεύσεων του Μέρκολα κυκλοφορεί και στα ισπανικά, ενώ αντίστοιχα περιεχόμενο που αποδίδεται στον Κένεντι είναι γραμμένο στα ισπανικά, στα ιταλικά και στα γερμανικά. Τον περασμένο Δεκέμβριο μάλιστα ο Κένεντι μίλησε διαδικτυακά σε κοινοβουλευτική επιτροπή της Πολωνίας ως προσκεκλημένος ακροδεξιών πολιτικών. Η «Κ» έχει διαπιστώσει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις διακινούνται και στο ελληνικό Διαδίκτυο μεταφρασμένες στα ελληνικά δικές του τοποθετήσεις.